Δεν είναι λίγοι οι οικονομολόγοι που υποστηρίζουν ότι το εμπόριο είναι συντελεστής ειρήνης και άρα ως τέτοιο εξημερώνει τα ήθη, πλουτίζει ανθρώπους, δημιουργεί αξίες και αποτρέπει δια των όπλων συγκρούσεις.
Αυτή η άποψη κυριαρχεί εδώ και πολλά χρόνια στον παγκόσμιο οικονομικό περίγυρο, πλην όμως εσχάτως την αμφισβητούν έγκυροι ιστορικοί και σοβαροί κοινωνιολόγοι.
Συγκεκριμένα, η πλευρά αυτή των αμφισβητιών υπογραμμίζει με έμφαση ότι στην ανθρώπινη ιστορία οι πόλεμοι για οικονομικούς λόγους υπήρξαν διαρκείς και σε τελευταία ανάλυση η ιστορία μας διδάσκει ότι χύθηκε άφθονο αίμα για το χρυσάφι, το βαμβάκι, τη ζάχαρη, τα μπαχαρικά και το πετρέλαιο.
Υπενθυμίζουν επίσης, ότι ο περίφημος «Δρόμος του Μεταξιού» γεννήθηκε τον 2ο π.Χ. αιώνα, όταν οι Κινέζοι πήγαν να πολεμήσουν στο Ουζμπεκιστάν για να αρπάξουν κάποια περίφημα άλογα που θεωρούσαν ότι τους ήταν απαραίτητα.
Σήμερα λοιπόν, στη βάση ιστορικών εμπειριών του παρελθόντος ορισμένοι ευρωπαίοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η πτώση του τοίχους του Βερολίνου «οικονομοποίησε» τις γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις, με αποτέλεσμα αν ζούσε ο διάσημος θεωρητικός του πολέμου, φόν Κλαούζεβιτς, Πρωσσος στρατηγός, θα έλεγε ότι «η οικονομία και όχι η πολιτική όπως αρχικά πίστευε, είναι ο πόλεμος με άλλα μέσα».
Επισημαίνεται δε ότι στον πόλεμο αυτόν, τεράστιος είναι ο ρόλος της απόκτησης «οικονομικών πληροφοριών» και γνώσεων, πολύτιμες πρώτες ύλες, οι οποίες ως συνήθως σε κάποια φάση μεταφράζονται σε νέα προϊόντα. Και αυτά τα τελευταία ως γνωστόν, ανοίγουν νέες αγορές. Αρα δημιουργούν μερίδια αγοράς, τα οποία σε εποχές γρήγορων ανακατατάξεων κοστίζουν όλο και πιο ακριβά.
Στο βιβλίο του «Η παγκόσμια ιστορία του οικονομικού πολέμου» (εκδόσεις PERRIN 2016 στη Γαλλία) ο κοινωνιολόγος και ιστορικός Ali Laidi υπογραμμίζει χωρίς περιστροφές ότι στη σύγχρονη εποχή η έννοια και η πρακτική του οικονομικού πολέμου καθιερώθηκαν το 1915 και η καθιέρωση αυτή οφείλεται σε δύο Γάλλους αξιωματικούς. Αυτοί πρώτοι διαπίστωσαν στην εποχή τους ότι οι γερμανικές υπηρεσίες πέρα από τις πολεμικές επιχειρήσεις, έδιναν πολύ μεγάλη σημασία σε οικονομικές, εμπορικές και βιομηχανικές πληροφορίες.
Δεν είναι δε διόλου τυχαίο ότι την ίδια εποχή, οι Βρετανοί δημιούργησαν το War Trade Intelligence Department, που ήταν κορυφαία υπηρεσία οικονομικής κατασκοπείας. Τη Βρετανική πρωτοβουλία, λίγο αργότερα, αντέγραψαν Αμερικανοί και Γερμανοί, αλλά μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, έγινε σοβαρό εργαλείο και για τους Γιαπωνέζους. Οι τελευταίοι δημιούργησαν έτσι την Ιαπωνική Οργάνωση Εξωτερικού Εμπορίου, που ήταν δορυφόρος του περίφημου MITI, δηλαδή του Υπουργείου Βιομηχανίας και Εμπορίου της Ιαπωνίας. Ένα υπουργείο εξάλλου που έδινε και δίνει τεράστιο βάρος στη λεγόμενη «βιομηχανική κατασκοπεία», η οποία σήμερα με την παρουσία της Κίνας στις παγκόσμιες αγορές, έχει προσλάβει τεράστιες διαστάσεις και αποτελεί ως εκ τούτου σοβαρό κομμάτι της επιχειρηματικής δραστηριότητας τόσο των δημοσίων όσο και των ιδιωτικών εταιρειών.
Από την άποψη αυτή, είναι γνωστή η διείσδυση των Κινέζων στην Αφρική, αλλά και σε χώρες της Ευρώπης, όπου εταιρείες όπως η HUAWEI (τηλεπικοινωνίες) και η LENOVO (πληροφορική), πέρα από την κατάκτηση της αγοράς, φιλοδοξούν να κατακτήσουν και το χώρο απόκτησης οικονομικών πληροφοριών, μέσω των οποίων θα ενισχύουν την ανταγωνιστικότητά τους. Δεν προκαλεί συνεπώς καμία έκπληξη ότι ο επικεφαλής της κινεζικής HUAWEI, ήταν στο παρελθόν και ανώτατο στέλεχος των κινεζικών μυστικών υπηρεσιών.
Απέναντι λοιπόν σε αυτή την πολυεπιπεδη κινεζική διείσδυση, οι Αμερικανοί έχουν αντιδράσει εφαρμόζοντας μια σειρά ρυθμίσεων, οι οποίες στηρίζονται στο εσωτερικό τους εμπορικό και επιχειρηματικό δίκαιο, με αποτέλεσμα να μπλοκάρουν εισαγωγές αλλά και εξαγορές ή συγχωνεύσεις αμερικανικών επιχειρήσεων επί αμερικανικού εδάφους. Επίσης, μετά το 2001 οι αμερικανικές υπηρεσίες, επικαλούμενες αντιτρομοκρατικές πρωτοβουλίες, στην ουσία μπορούν να εμποδίζουν στο εσωτερικό των ΗΠΑ, οικονομικές και εμπορικές συναλλαγές προστατευτικές της εθνικής τους επιχειρηματικότητας και από πολιτικής σκοπιάς, μη αρεστές στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Από την άλλη πλευρά, το FBI αλλά και άλλες αμερικανικές υπηρεσίες έχουν αποκτήσει τεράστια εμπειρία στα θέματα του οικονομικού πολέμου και με τον τρόπο αυτό οι αμερικανικές επιχειρήσεις μπορούν και αυτές με τη σειρά τους να γίνονται πηγές πληροφοριών. Δυστυχώς, όπως επισημαίνει ο Ali Laidi πάνω στα ζωτικά αυτά θέματα, η Ευρώπη είναι διαιρεμένη και καθυστερημένη και μόλις τώρα κάποιοι ηγέτες της, όπως ο Γάλλος Εμμανουέλ Μακρόν συνειδητοποιούν ότι εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αντιδράσει σε φαινόμενα που έχουν πάρει ήδη μεγάλες διαστάσεις, κατά πάσα πιθανότητα θα είναι και ο μεγάλος χαμένος ενός αδήλωτου παγκοσμίου πολέμου.
Εσχάτως δε, ο τελευταίος έχει προσλάβει και οξύτατες νομισματικές διαστάσεις, τα αποτελέσματα των οποίων ενδέχεται να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας Υπό αυτές τις συνθήκες, η ανάδυση του θέματος του Χονγκ Κονγκ, κατά την εκτίμηση μας είναι πολύ πιο σοβαρή και συνθέτη,απ´οτι παρουσιάζεται.
Ισως δε να αποτελέσει και την αφετηρία νέας έντασης στον παγκόσμιο οικονομικό πόλεμο, με κορωνίδα μια νέα ύφεση. Ας τα έχουμε όλα αυτά κατά νουν και στην Ελλάδα…
Αθανάσιος Χ. Παπανδρόπουλος
