Μεταφέρω αυτούσιο το κείμενο που είχα γράψει τότε.
Το μοναδικό και παμπάλαιο έθιμο που αναβιώνει την ημέρα του Λαζάρου και την επομένη των Βαϊων στην Αιανή Κοζάνης και στα γύρω χωριά Ροδιανή , Αγία Παρασκευή , και γενικώς στα χωρία του Τσιαρτσαμπά. Το έχει περιγράψει με πολύ γλαφυρότητα στο βιβλίο που εξέδωσε 1973 ο αείμνηστος μεγάλος δάσκαλος και λαογράφος των εθίμων της περιοχής ιδρυτής του Λαογραφικού και ιστορικού μουσείου Κοζάνης και το Μουσείο του Μακεδονικού αγώνα στο Μπούρινο φίλος αγαπητός που συνεργαστήκαμε και στη Διοίκηση του Μουσείου με τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Σιαμπανόπουλο. Ένας βαθύτατος μύστης των παραδόσεων του λαού μας.
Εμείς θα παρουσιάσουμε την ευτυχή συνάντηση που είχαμε με τις Λαζαρίνες την Κυριακή των Βαϊων στην Αιανή, το 2008 (προ Δώδεκα 12 χρόνων). Αφού χόρεψαν στην κεντρική πλατεία κατά το πρόγραμμα που είχε εκπονήσει ο Δήμος της Αιανής , με το αρχαιολογικό του μνημείο της Αρχαίας Ελίμειας, της Άνω Μακεδονίας, τους προσέφερε μετά ο ρέκτης Δήμαρχος Γιώργος Τζέλλος καφέ και αναψυκτικά στο περίπτερο του ωραίου πάρκου, το οποίο ως γνωστό βραβεύτηκε , έργο θαυμάσιο της Δημοτικής αρχής και εκφράζουμε τα συγχαρητήριά μας.
Στο χώρο του πάρκου συναντήθηκα με τις Λαζαρίνες και αφού μας σύστησε ο Δήμαρχος, μου πρότειναν να με πάρουν σε επίσκεψη που θα έκαναν σύμφωνα με το έθιμο σε εορτάζουσσα Λαζαρίνα, που έφερε το όνομα Βάϊα. Δέχτηκα ευχαρίστως να πάω μαζί τους, γιατί ήθελα να δω και να ζήσω μαζί τους το έθιμο της επίσκεψης, που έχει βαθιές και πατροπαράδοτες ρίζες στο λαό μας.
Η εορτάζουσσα Βάϊα Τσιμτσιλάκου, μας υποδέχτηκε ντυμένη και αυτή με την τοπική ενδυμασία που είχαν και οι άλλες Λαζαρίνες. Μας πέρασε στο σαλόνι που ήταν υπέροχα εορταστικά στολισμένο και αμέσως άρχισαν οι Λαζαρίνες με επικεφαλής την Στέλλα Γκουρτζούμη να τραγουδούν , γιορτινά επιτραπέζια τραγούδια για την εορτάζουσσα . Η κ. Στέλλα μου είπε ότι τραγουδάει και χορεύει 42 χρόνια συνεχώς και θα συνεχίσει μέχρι εκεί που θα αντέχει ο οργανισμός της γιατί είναι μέχρι το μεδούλι Λαζαρίνα. Οι κεράστριες δεν σταμάτησαν να φέρνουν ποικιλία κερασμάτων μαζί και ένα πιάτο για τον καθένα που είχε μέσα πίτα πρασόπιτα με ρύζι, πίτα με σπανάκια , ντολμαδάκια νηστίσιμα και μπακαλιάρο τηγανητό, συνοδευόμενα με κοκκινέλι κρασί σπιτίσιο, Αιανιώτικο , και στο τέλος γλυκό σαραϊλί (ομφαλό της χανούμισσας το ονομάζουν οι Οθωμανοί που είναι δικό τους το γλυκό). Είναι σε στυλ κύβου και το παρομοιάζουν με τον ομφαλό της χανούμισας, έχοντας τον συμβολισμό του.
Η επίσκεψή μας αυτή μαζί με τις Λαζαρίνες ήταν μια άλλη εμπειρία που είχε χρώμα και γραφικότητα και προπαντός ανθρωπιά,. Είναι αυτό που γράφω και το τονίζω συνεχώς ό,τι ο λαός μας τηρώντας τα έθιμα και τις παραδόσεις , κρατάει άσβεστη τη φλόγα της ηθογραφίας μας και την πλούσια κληρονομιάς μας. Και όπως γράφει ο πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας Ν.Γ.Πολίτης «Η άρνησή των παραδόσεών μας σημαίνει επιτάφιος πλάκα της ύπαρξης των Λαών . Γιατί η παράδοση δεν είναι επανάληψη αλλά προέκταση του παρελθόντος».
Όταν τελείωσε η επίσκεψη και φύγαμε πάλι όλοι μαζί, οι Λαζαρίνες τραγουδούσανε το ανάλογο τραγούδι της αποχώρησης και με πολλές ευχές για την εορτάζουσσα .
Το λουλουδιασμένο αυτό μπουκέτο, «οι Λαζαρίνες», με τις όμορφες στολές τους , μου χάρισαν μια ανθρωπιστική συνύπαρξη ευαισθησίας και φωτογραφήθηκα μαζί τους εντός της οικίας και έξω, για να έχω ενθύμιο αυτής της συνάντησης μας ,επίσης κράτησα και τα μικρά τους ονόματα , τα οποία είναι: Ζωή, Ελένη, Ευαγγελία, Δέσποινα, Μαργαρίτα, Βασιλική, Μαρία, Βασιλική, η Στέλλα που την αναφέρουμε παραπάνω και η εορτάζουσσα Βάϊα. Ήταν εννιά(9) Λαζαρίνες από τις 17 που είναι στο χορευτικό και από τους πέντε (5) άνδρες που έχει το χορευτικό ήταν μαζί μας ένας, ο Σωκράτης. Η ηλικία τους είναι από 50 μέχρι 70 ετών, το σημειώνω αυτό γιατί έχει τη σημασία του. Είναι όλες καλοσυνάτες, με χαμόγελο, με ευχάριστη διάθεση και με φωτεινό πρόσωπο , δείχνοντας την ικανοποίηση που αισθάνονται , ως μέλη του χορευτικού Λαζαρίνες , αναβιώνοντας το ξεχωριστό αυτό έθιμο. Είναι μια δική τους παμπάλαια ηθογραφία, για την οποία νιώθουν βαθιά ψυχική ανάταση και το ρόλο που διαδραματίζουν με την αναβίωση του στη σημερινή απάνθρωπη κοινωνία, προσφέροντας με τις εκδηλώσεις αυτές το άρωμα μιας άλλης εποχής , ανθρώπινης με σεβασμό στις ρίζες μας και στον πολιτισμού μας.
Γιάννης Κορκάς
(13-5-08) 12-4-2020
Φωτογραφίες, με τις Λαζαρίνες .αρχ.. Ι.Κ.