Με αφορμή τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από την Επανάσταση, στοχαζόμαστε πάνω σε ζητήματα που αφορούν την ιδιοπροσωπεία του νέο-ελληνικού έθνους και το περιεχόμενο της ταυτότητας του, τους στόχους και τις επιδιώξεις, τα σύμβολα μέσω των οποίων συγκροτήθηκε και εκφράστηκε ως ιστορικό υποκείμενο. Σημασία πριν από οποιουδήποτε είδους επετείους, φιέστες και πανηγυρικούς λόγους έχει να αναρω-τηθούμε και να ανα(στοχαστούμε) πάνω στο ζήτημα του ποιοι είμαστε. Εναρκτήριο λάκτισμα αυτής της διαδρομής, από μέρους μας, αποτελεί το παρόν κείμενο.
ἀν-ήκω ΑΝ, φθάνω εἰς ὡρισμένον ὕψος Α. 2 Α γεν., φθάνω, καταντῶ. 3 Α καταλήγω εἰς ἀποτέλεσμα τι. 4 ἔχω σχἐσιν προς τι, ἀνάγομαι, ἀποδίδομαι. 5 εἶμαι κτῆμα τινος κ. Ν ἀναλογῶ ὡς κτῆμα. 6 μτφ. ἁρμόζω , προσήκω. 7 Α γυρίζω ὀπίσω. 8 Οὐσ. ἀνῆκον τό, τὸ πρέπον, τὸ προσῆκον.
Η Ελλάς – και θα το επαναλάβω παρ’ ότι γνωρίζω ότι θα ενοχλήσω τον πρόεδρο τού Πα.ΣΟ.Κ. – η Ελλάς, πολιτικά, αμυντικά, οικονομικά, πολιτιστικά, ανήκει εις την Δύσιν Κωνσταντίνος Καραμανλής 12/6/1976
Είμαστε μέρος της Ευρώπης. Ήρθε κι ο Καραμανλής και μας έκανε Ευρωπαίους. Στα καλά καθούμενα. Με ρώτησε εμένα αν θέλω να είμαι Ευρωπαίος; Δε θέλω. Εγώ θέλω να είμαι Ανατολίτης. Όχι Τούρκος, Ανατολίτης όμως. Και παραμένω Ανατολίτης..
Νίκος Κούνδουρος
Ανέκαθεν οι δυτικοί μας θέλανε Ανατολή. Δεν ξέρω αν είμαστε ή αν ήμασταν ποτέ, πάντως στη Δύση δεν ανήκουμε. Όσο και να το ήθελε ο Καραμανλής, όπως και να το εννοούσε. Δεν ανήκουμε στη Δύση, ούτε ως συστατικό και οργανικό κομμάτι της, ούτε ως εξάρτημα. Γιατί ο Καραμανλής και η πολιτική του αυτό το ανήκειν πρέσβευαν και αυτό το ανήκειν εξυπηρετούσαν, την εξάρτηση. Όσο για τον Καραμανλή άσχετα με το τι ήθελε ο ίδιος (κυρίως για λογαριασμό των εργοδοτών του) ήταν τόσο δυτικός τελικά, όσο δήλωνε και το ίδιο του το όνομα: από το πρώτο συνθετικό μέχρι και την κατάληξη.
Από την άλλη, δε μου καθόταν ποτέ εντελώς καλά και το άλλο, το Βαλκάνιοι. Όχι από κάποιο υποβόσκοντα επαρχιωτισμό ή μεγαλομανία, από κάποιο σύνδρομο κατωτερότητας που εκδηλωνόταν ως σύνδρομο ανωτερότητας. Ο τρόπος που βίωνα την γεωγραφική και πολιτισμική πραγματικότητα, η Ιστορία που μελέτησα και όλο το σύνολο των παραστάσεων και αναπαραστάσεων, των εικόνων και των περιεχομένων που προσελάμβανα από το περιβάλλον μου με ωθούσε στο να δέχομαι μεν, με ενστά-σεις δε την ταυτότητα/ταμπέλα του Βαλκάνιου. Σαφώς πολύ περισσότερο από αυτή του δυτικού. Αλλά πέρα από όμορους δε μας αντιλαμβανόμουν ως ακριβώς ομόλογους των λοιπόν Βαλκάνιων. Αυτό το τελευταίο το λέω με κάθε σεβασμό προς τους πολύ πιο οικείους -για λόγους ιστορίας πρώτα από όλα- βαλκάνιους γείτονες.
Ένιωθα και λίγο βαλκάνιος. Ένιωθα και λίγο ανατολίτης. Αλλά πάντα κάτι μου έλειπε. Κάτι δε μου κολλούσε. Και όχι επειδή στα μυαλά των επαρχιωτών ευρωλιγούριδων συνελλήνων (sic), οι ανατολίτες έχουν ταυτιστεί με το Ισλάμ και τις όποιες στερεοτυπικές-θρησκοληπτικές συνεπαγωγές του, ιδωμένες μέσα από το οριενταλιστικό πρίσμα που τους έμαθαν να βλέπουν (ακόμα κι αν δεν τους έμαθαν τον ορισμό του οριενταλισμού). Ούτε επειδή στα μάτια και τα μυαλά των εθνικοφρόνων (να ναι καλά ο Καραμανλής) υπηκόων του ελλαδικού κράτους οι -αν και ορθόδοξοι- Βαλκάνιοι έχουν ταυτιστεί με τον κομμουνισμό! Εκείνο που μου έλειπε ήταν εκείνο που ήξερα, αλλά χαμένος στη μετάφραση των συγκείμενων πληροφοριών και διατυπώσεων μου διέφευγε. Το θυμήθηκα, το ανέσυρα μαιευτικά από μέσα μου όταν άκουσα τον Διονύση Χαριτόπουλο να λέει σε μια συνέντευξη του πως οι Έλληνες είναι λαός μεσογειακός. Αυτό ήταν! Αυτός ήταν ο κρίκος που έλειπε στην σπασμένη ή σκουριασμένη αλυσίδα της ταυτότητας μας, της ταυτότητας μου.
Kάθε πολιτισμός και πόσο μάλλον ο ελληνικός (για λόγους ιστορικούς που όμως δεν είναι της παρούσης να αναλυθούν και ούτε μπορούν μέσα σε μια-δυο σελίδες) είναι πρώτα από όλα ένας Τρόπος, μια ποιότητα. Σαφώς για να αποκτήσει ιστορικότητα χρειάζεται μια χωροχρονική έκφραση, ένα ημερολόγιο (πότε) και μια γεωγραφία (που). Και η γεωγραφία του ελληνικού παραδείγματος δεν συγκαταλέγεται στους χώρους ή στα εδάφη που είθισται να θεωρούνται Δύση. Άλλο Ευρώπη και άλλο Δύση. Αν και η Ευρώπη είναι και αυτή πολιτικός και πολιτισμικός, παρά γεωγραφικός όρος και κατασκευή. Η Ελλάδα, τα Βαλκάνια, η Ρωσία ή καλύτερα οι Ρώσοι και οι λοιποί Σλάβοι ανήκουν στην Ευρώπη. Όχι όμως και στη Δύση. Από την άλλη η ΗΠΑ ανήκουν στη Δύση (αποτελώντας μάλιστα από τα μέσα του 20ου αιώνα αιχμή του δυτικού δόρατος) δεν ανήκουν όμως στην Ευρώπη.
Έπρεπε να επέλθει η δημιουργία του δορυφορικού και εξαρτημένου, αποικιακού τύπου ελλαδικού κράτους για να δρομολογηθεί η αρχή της ένταξης μας στο δυτικό κόσμο, όχι όμως ως συνιστώσα αλλά περισσότερο σαν εξάρτημα. Σαν εξαρτημένο εξάρτημα. Για την ακρίβεια η σύγχρονη Ελλάδα πρώτα προσδέθηκε στο άρμα του δυτικού ιμπεριαλισμού, συγκεκριμένα της βρετανικής αυτοκρατορίας και του αγγλικού κεφαλαίου και έπειτα αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη. Μια περιορισμένη εδαφικά και ευνουχισμένη μορφωτικά, διπλωματικά, οικονομικά και δημογραφικά αποικία χρέους που όντας μη βιώσιμη δομήθηκε για να είναι εξαρτημένη και ως τέτοια να λειτουργήσει ως φάρος της διείσδυσης της Δύσης στην Εγγύς Ανατολή και στο χώρο που θα προέκυπτε από την αναπόφευκτη διάλυση της μεσαιωνικής αυτοκρατορίας των Οθωμανών.
Χρήζει συγκριτικής μελέτης η ανάλυση και προσέγγιση του ζητήματος που απαιτεί χρόνο και χώρο. Η αλήθεια πάντως φαίνεται να σχετίζεται με την εργαλειοποίηση του Ελληνισμού (νέο-κλασικισμός) και της ακρωτηριασμένης εδαφικότητας του ως το δούρειο ίππο και σινάμα την Κερκόπορτα από την οποία η Δύση, ήτοι οι Μεγάλες, ιμπεριαλιστικές¸ Δυνάμεις εισήλθαν για να κατακτήσουν και να ελέγξουν το τμήμα εκείνο του ευρωπαϊκού χώρου που απελευθερωνόταν σταδιακά από τον ασιατικό δεσποτισμό. Η πρόσδεση και όχι ένταξη της Ελλάδας στη Δύση έγινε μέσω της εξάρτησης και αποτέλεσε την αρχή για τη μερική διευθέτηση του μεγάλου (και ακόμη άλυτου για αυτό και ακόμα υπαρκτού) Ανατολικού Ζητήματος.
Ως εξαρτημένοι και ως εξάρτημα, ως δανεισμένοι πριν γίνουμε τυπικά «ανεξάρτητοι» και δεδομένης της ποικιλίας ερμηνειών-νοηματοδοτήσεων του λήμματος ανήκω, αλλά και της ίδιας της διατύπωσης του, ίσως τελικά να επαληθεύουμε τον «Εθνάρχη». Ίσως να είχε δίκιο όπως το έθεσε. Από την άλλη όμως υπάρχει και η Ιστορία πριν τον Καραμανλή, πριν τους Γλύξμπουργκ, πριν το Μαυροκορδάτο και τον Κόμη Άρμανσπεργκ. Και αυτή πολύ φοβάμαι πως θα έρθει να συμφωνήσει με τον Κούνδουρο και τον Χαριτόπουλο. Υπάρχει και το πολιτισμικό φορτίο και ο Τρόπος που έστω και ασυνείδητα, έστω και βιασμένος και φιμωμένος επιβιώνει ακόμα στο ταμπεραμέντο και στις εκφράσεις του λαού που μετέχει αυτού. Και αυτό το λέει η Ιστορία.
Αυτός ο Τρόπος λοιπόν απέκτησε σάρκα και οστά γύρω από την περίκλειστη θάλασσα που βρίσκεται ανάμεσα στις τρεις (ή δύο) ηπείρους. Εκεί που ενώνονται Βορράς και Νότος, Ανατολή και Δύση. Στη μέση της τότε γνωστής γης. Στη Μεσόγειο. Από την Ανατολή πήρε και στην Δύση έδωσε. Και η ίδια άλλωστε η Δύση αυτό το επιχεί- ρημα επικαλέστηκε όταν πλησίασε με τα καθρεφτάκια και τις γυαλιστερές χάντρες τους ιθαγενείς της Καθ ημάς Ανατολής, γιατί έτσι λέγανε και λένε ακόμα την περιοχή που μεγαλούργησαν επί αιώνες οι μετέχοντες αυτού του Τρόπου. Αυτά τα λέει η Ιστορία πριν τον Καραμανλή, πριν τους Γλύξμπουργκ, πριν το Μαυροκορδάτο και τον Κόμη Άρμανσπεργκ. Αυτούς τους έγραψε η Ιστορία γιατί έτσι είπε η Εξάρτηση.
Ιάσων Γαβριηλίδης.
https://eleytheroipoliorkimenoi.wordpress.com/2020/05/30/%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%ce%be%cf%8d-%ce%b1%ce%bd%ce%b1%cf%84%ce%bf%ce%bb%ce%ae%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b4%cf%8d%cf%83%ce%b7%cf%82/