– Αν σκεφτείς πως η επιστήμη έχει ως αντικείμενο μελέτης τον φυσικό κόσμο, την ύλη και τις εκδηλώσεις της, και με τη λογική σκέψη διατυπώνει τα συμπεράσματά της, τότε ποια σχέση θα μπορούσε να έχει με τη γιόγκα;
Με την ευκαιρία, όμως, πρέπει πρώτα νομίζω να ξεκαθαρίσουμε πως η πίστη ως ψυχική κατάσταση και πνευματική πράξη ενέχει περισσότερο μία σχέση μεταξύ ανθρώπου και Θεού, μία σχέση προσωπική που καλλιεργείται δίχως τη διαμεσολάβηση της επιστήμης. Η λογική σκέψη έχει συγκεκριμένες δυνατότητες και όρια, τα οποία όταν τα ξεπερνάει μπαίνει αναγκαστικά στα χωράφια των υποθέσεων, των εικασιών, των πιθανολογήσεων και τελικά καταλήγει στη διατύπωση παντελώς αυθαίρετων και υποκειμενικών συμπερασμάτων. Πολλά είναι τα παραδείγματα από την ιστορία της επιστήμης, όπου λαμπροί επιστήμονες με πίστη στο Θεό, ουδέποτε διανοήθηκαν να εμφανίσουν την πίστη τους ως επιστημονική άποψη, ενώ συμβαίνει αυτό με τους άθεους.
– Φίλε, διαπιστώνω με έκπληξη, πως δεν είσαι αδαής όσον αφορά τον ινδουιστικό μυστικισμό, αλλά δυσκολεύομαι αυτή τη στιγμή να κατανοήσω που ακριβώς διαφωνούμε. Ο μυστικισμός έχει την σημασία της επιθυμίας για ένωση του Εγώ με κάτι μεγαλύτερο έξω από αυτό, είτε αυτό μπορεί να είναι μια υπέρτατη αρχή που διέπει το σύμπαν, είτε ένας προσωπικός Θεός. Η Βεατρίκη, που εντρύφησε περισσότερο σ΄αυτά που τώρα συζητάμε και που διαφωνούμε συμφωνώντας ή συμφωνούμε διαφωνώντας, νομίζω είναι η πλέον κατάλληλη για να μας διαφωτίσει περισσότερο, οπότε ας τη δώσουμε το λόγο.
– Αν θέλετε τη γνώμη μου, σύμφωνα με αυτά που διάβασα, η γιόγκα θεωρείται καθαρά θρησκευτική πράξη, μια λατρευτική πράξη, αδιαχώριστη από θεούς όπως ο Κρίσνα (που δίδαξε τη γιόγκα στους ανθρώπους), όπως ο Σίβα (που θεωρείται ο μεγαλύτερος γιόγκα) και όπως η Κάλι ( που εκφράζει την ενέργεια και τη θηλυκή πλευρά του Σίβα).
Τώρα όσον αφορά τον ινδουιστικό μυστικισμό, στον οποίο αναφερθήκατε, πράγματι συμπεριλαμβάνει τις έννοιες που είπατε, αλλά και πολλές άλλες ενδιάμεσες. Πάντως, στο ένα άκρο βρίσκεται η συνειδητοποίηση της ταυτότητας του ατομικού Εγώ με την απρόσωπη αρχή που ονομάζεται Βράχμαν και στο άλλο βρίσκεται η εντατική άσκηση της αφοσίωσης σ΄έναν προσωπικό θεό, ο οποίος αναφέρεται με ποικίλα ονόματα, που του δίνουν οι διάφορες αιρέσεις Μπάκτι.
Για να πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή και να τα βάλουμε σε μια σειρά, θα πρέπει να διευκρινίσουμε και να επισημάνουμε πως ο Ινδουισμός είναι ένας ολόκληρος πολιτισμός και σ΄αυτό νομίζω συμφωνούμε όλοι. Αποτελεί αναμφίβολα ένα πολύ περίπλοκο, αλλά σε μεγάλο βαθμό ενιαίο όλον, που εκτείνεται παντού σε όλους τους τομείς της ζωής, δηλαδή τη θρησκεία, την κοινωνία, την οικονομία, τα γράμματα και τις τέχνες.
Είναι ο πολιτισμός που προήλθε βαθμιαία από τον Βεδισμό, τη θρησκεία των αρχαίων Ινδοευρωπαϊκών λαών που εγκαταστάθηκαν στην Ινδία κατά τους τελευταίους αιώνες της δεύτερης χιλιετίας πριν από το Χριστό. Ως θρησκεία, ο ινδουισμός είναι ένα εξαιρετικά πολύμορφο άθροισμα από δόγματα, λατρείες και διάφορους τρόπους ζωής.
Η πρωτόγονη μαγεία και ο φετιχισμός, η ζωολατρία και οι πεποιθήσεις σχετικά με διάφορα πνεύματα, όλα αυτά συνυπάρχουν και συχνά συνδυάζονται με τη λατρεία θεών – περισσότερο ή λιγότερο προσωπικών – όπως συμβαίνει με το μυστικισμό, τον ασκητισμό και τα αφηρημένα (δυσνόητα) θεολογικά συστήματα ή με εσωτερικές αποκρυφιστικές διδασκαλίες. Για να μην πολυλογώ, όμως, και μονοπωλώ τη συζήτησή μας, καταλήγω λέγοντας πως ο ινδουισμός για μένα είναι ταυτόχρονα και μορφή πολιτισμού και άθροισμα θρησκειών, χωρίς συγκεκριμένη χρονική αφετηρία και κάποιον γεννήτορα – ιδρυτή, χωρίς οποιαδήποτε κεντρική αρχή, ιεραρχία ή οργάνωση.
Ηλίας Κ Μάρκου
[email protected]