Είναι η φιλοσοφία αναζήτηση της αλήθειας;

Διαφωνώ λέει ο Σωκράτης με τους επικριτές μου γιατί μιλούν διαρκώς δίχως επιχειρήματα για να αντικρούσουν τις θέσεις μου και αποδεικνύουν τη γύμνια και την αδυναμίας τους να εκφέρουν άποψη, επειδή δεν καταλαβαίνουν τη δική μου.

Όλοι αυτοί, τους οποίους δεν κουράζομαι να ρωτώ ποιες είναι οι εξηγήσεις που δίνουν για τα όσα τυχόν πρεσβεύουν, αντί άλλης απαντήσεως καταφεύγουν στην αβασάνιστη επίκριση εναντίον μου. Μετρώ τα λόγια τους με γνώμονα τη λογική και τα βρίσκω ασαφή, συγκεχυμένα και ανακόλουθα. Γι αυτό σας λέω και βάλτε το καλά στο μυαλό σας, μόνο με την ανταλλαγή επιχειρημάτων μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τα όσα υποστηρίζουμε και τα οποία θέλουμε να προβάλουμε στους άλλους ως αυθεντικά. Να θυμάστε δε, πάντοτε, ότι εφόσον η κατανόηση είναι ένα είδος γνώσης, και μόνο με αυτή μπορούμε να γνωρίζουμε την αλήθεια, τότε η φιλοσοφία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αναζήτηση της αλήθειας.

Για πολλούς ο Σωκράτης ήταν μεγάλος δάσκαλος και μάλιστα τον θεωρούν φιλόσοφο με την κυριολεκτική σημασία του όρου, αφού περισσότερο από κάθε τι αγαπούσε τη σοφία. Τον θεωρούν, ως το φιλόσοφο που έδωσε νέα ώθηση στη λογική επιχειρηματολογία και την τοποθέτησε στον πυρήνα της ανθρώπινης σκέψης. Μπορεί σε πολύ νεαρή ηλικία να είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον του για την κοσμολογία των Μιλησίων με την επίπεδη Γη και αυτή των Ελεατών με τη σφαιρική Γη, μπορεί σε κάποια φάση να είδε συγκαταθετικά το δόγμα του Αναξαγόρα, ότι ο «νους» είναι η πηγή της όλης κοσμικής τάξης, υπολογίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να στηρίξει τη θεωρία για το σύμπαν, ως ορθολογικό και τελεολογικό σύστημα, γρήγορα, όμως, απογοητεύτηκε και έδωσε άλλον προσανατολισμό στη σκέψη του. Έστρεψε το ζωηρό ενδιαφέρον του από τη διερεύνηση της φύσης στην αποκατάσταση και τη διόρθωση των ηθών, αφού πλέον στο επίκεντρο του στοχασμού του τέθηκαν οι «ανθρώπινες υποθέσεις».

Ένας από τους πολλούς λόγους, που επικαλούνται οι περισσότεροι από τους φίλους

της σωκρατικής διδασκαλίας, είναι κι αυτός που θεωρείται ανατρεπτική για την εποχή εκείνη θέση, σύμφωνα με την οποία κανείς δεν μπορεί να συναγάγει την ηθική από τη φυσική και ότι η ηθική συλλογιστική υπακούει στις δικές της απαιτήσεις και δεν έχει τίποτα, ή τουλάχιστον πολύ λίγα, να αποκομίσει από τη σπουδή της φύσης.

Δίκαια, επομένως, ο Κικέρων στην πραγματεία του «περί φύσεως των θεών» τον χαρακτηρίζει πατέρα της φιλοσοφίας.

Ηλίας Μάρκου