Η βυζαντινή βασιλική στην καστροπολιτεία των Σερβίων, γνωστή ως «Σαραντάπορτος» ή «των κατηχούμενων», χτίστηκε στην περίοδο μετάβασης από τον 10ο στον 11ο αιώνα. Ήταν πιθανότατα ο καθεδρικός ναός της πόλης για πάνω από πέντε συναπτούς αιώνες. Εκτιμάται πως ο ναός αυτός ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο, τουλάχιστον κατά την β’ φάση λειτουργίας του, δηλαδή από τα τέλη του 12ου μέχρι και τον 14ο αιώνα[1]. Παρόλα αυτά, κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά σε ποιον Άγιο ή Αγίους ήταν αφιερωμένος κατά την α’ και γ’ φάση του[2].
Από την άλλη μεριά, οι Σερβιώτικες παραδόσεις που διασώζει ο Γουναρόπουλος, στο περιοδικό Πανδώρα κατά το έτος 1872, αναφέρουν ότι ο Βυζαντινός αυτός ναός ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο: «Οἱ κάτοικοι τὸ φρούριον τῶν Σερβίων ὀνομάζουσι σπήτια τοῦ βασιλεώς, ὄστις ἐκκλησσιάζετω ἐν τῷ ναῶ τοῦ ἁγ. Νικολάου…. Ἐν τῷ τρίτῳ (σ.τ.σ: επίπεδο του κάστρου), πολλά ἐρείπια οἰκιῶν και ναῒσκων, ἐξ οὖ δῆλων ὅτι κατᾠκουν πολλοί. Ναῒσκοι δὲ, ὁ τοῦ Προδρόμου ἀσκεπής, ὁ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς κατάστεγος, και ὁ τοῦ ἁγ. Νικολάου μέγας μετά κατηχουμένων και διαφόρων ἀρχαίων ζωγραφιῶν ἑπί τῶν τοίχων, ὄστις ἐκκλησσιάζετω ὁ βασιλεύς.»[3]
Υπάρχουν και άλλα στοιχεία που συνηγορούν ότι ο επισκοπικός ναός των Σερβίων ήταν αφιερωμένος σε κάποιον Άγιο Νικόλαο[1]. Ένα από αυτά είναι ότι ενώ τα Σέρβια (Τουρκικά: Serfice), εμφανίζονται ως Servitze σε κάποιους παλιούς χάρτες, στους περισσότερους αναγεννησιακούς χάρτες απουσιάζουν τελείως. Στη θέση τους εμφανίζεται μια παραλιακμόνια πόλη με το όνομα S. Nicolo. συνέχεια ΕΔΩ