Το μήνα Ιούνιο γιορτάζεται, σχεδόν πάντοτε, η λεγόμενη πεντηκοστή, δηλαδή πενήντα μέρες μετά την Κυριακή του Πάσχα .Είναι κινητή γιορτή ακολουθώντας ημερολογιακά την Ανάσταση του Κυρίου και την επόμενη μέρα ,τη Δευτέρα , είναι η γιορτή του Αγίου Πνεύματος-επίσημη αργία- σε ανάμνηση της φωτίσεως των μαθητών του Κυρίου από το Άγιο Πνεύμα. Ευρισκόμενοι τότε οι μαθητές στην Ιερουσαλήμ, άρχισαν αμέσως να ομιλούν διάφορες γλώσσες προκαλώντας τον θαυμασμό του πλήθους που τους άκουγε.
Η Εκκλησία και ο λαός γιορτάζει την Πεντηκοστή με ιδιαίτερη ευλάβεια και με έθιμα που η παράδοση τους είναι βαθιά χαραγμένη στην Χριστιανική τους ψυχή. Την ημέρα αυτή, οι εκκλησιαζόμενοι Χριστιανοί ,κατά τη διάρκεια της λειτουργίας μένουν γονατιστοί, όπως και οι Ιερείς, αναπέμποντας ύμνους και ψαλμούς στον Κύριο. Είναι η Θεϊκή ώρα, ο κατ’ εικόνα ομοούσιος άνθρωπος έρχεται σε εσωτερική επαφή με το Θεό και αισθάνεται ψυχική ανακούφιση, είναι μια συνομιλία με το Θεό που τον παρακαλεί για τις ψυχές των προσφιλών θανόντων προσώπων και για τη δική τους σωτηρία στην πρόσκαιρη επίγεια ζωή. Η Πεντηκοστή αποκαλείται από το λαό και ” Κυριακή του γονάτισμα”.
Θα περιγράψω πως τηρείται το έθιμο της Πεντηκοστής στο χωριό Δίλοφο -Βοϊου Ν. Κοζάνης. Είναι ένα ορεινό χωριό με υψόμετρο 950 μ ,με πλατάνια, καρυδιές και καστανιές, πνιγμένο μέσα στο πράσινο, με σπίτια όμορφα και παραδοσιακά Δυτικομακεδονικής αρχιτεκτονικής .Παλιά ήταν κεφαλοχώρι με μεγάλη κτηνοτροφία και ήσαν περίφημοι οι χτίστες και οι καλφάδες του Δίλοφου, τους οποίους καλούσαν στην Κωνσταντινούπολη να εργαστούν ως μαστόροι.
Επισκεφτήκαμε το Δίλοφο το 1991 για να παρακολουθήσουμε τα έθιμα της Πεντηκοστής που τηρούνται εκεί με ιδιαίτερη λατρεία. Όταν φθάσαμε στην πλατεία του χωριού με τα αιωνόβια πλατάνια. πλακόστρωτη και περιποιημένη δεν συναντήσαμε κανένα άνθρωπο. Πλησιάσαμε στην εκκλησία που βρίσκεται στην άκρη της πλατείας, χτισμένη το 1844 από τους καλλιτέχνες χτίστες του Δίλοφου και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Εισερχόμενος στο Ναό και βλέποντας την εικόνα των γονατισμένων ανθρώπων και του ιερέως λειτουργού, γονατιστού στην είσοδο του Ιερού Βήματος, συγκλονίζεσαι από την Ιερή κατάνυξη και την Ουράνια συγκατοίκηση ,όπου αναπέμπονται ευχές «Τις Θεός μέγας …….. το πνεύμα Σου το αγαθόν οδηγήσει με εν γη ευθεία …….» που σε μεταφέρει σ’ άλλους κόσμους και νιώθεις την πίστη και το βαθύ Θρησκευτικό συναίσθημα από το οποίο κατέχεται ο λαός της υπαίθρου. Οι στυλοβάτες αυτοί της ορθοδοξίας και του Ελληνισμού, είναι οι συνεχιστές των πατροπαράδοτων εθίμων που ο λαός τα αναβιώνει στην καθιερωμένη γιορτή. Μετά τη λήξη της Θείας λειτουργίας, συγκεντρώθηκαν όλες οι γυναίκες του χωριού έξω από την εκκλησία , μπροστά από το Ιερό, κρατώντας ψάθινα κάνιστρα όπου είχαν μέσα διάφορα παρασκευάσματα, όπως πίτες διαφόρων ειδών και γλυκίσματα , καλυμμένα με άσπρες πετσέτες κεντημένες από τα χρυσά χέρια των γιαγιάδων και επάνω με φύλλα καρυδιάς. Τα φύλλα καρυδιάς συμβολίζουν το ρόπαλο που κρατούσε ο Μωϋσής, το οποίο ήταν από καρυδιά, κατά την έξοδό του προς τη γη Χαναάν. Αποθέτουν κάτω τα κάνιστρα και σχηματίζουν έναν κύκλο, κάθε γυναίκα στέκεται πίσω από το κάνιστρό της, κρατώντας αναμένω κερί και στο μέσον ο ιερέας αναπέμπει επιμνημόσυνους ψαλμούς για τους νεκρούς- το δείχνει η φωτογραφία-.
Αυτή η τελετή γίνεται κάθε χρόνο την ίδια μέρα. Τρανή απόδειξη του σεβασμού που τρέφουν στους νεκρούς τους και τιμώντας τη μνήμη τους ,στη μεγάλη γιορτή του Χριστιανισμού , όπως είναι η Πεντηκοστή. Μια πράξη καθαρά Χριστιανική , βαθιά ανθρώπινη, που φέρνει στη μνήμη τα αγαπημένα τους πρόσωπα που έφυγαν από κοντά τους. Κατά την Χριστιανική παράδοση, λέγεται ότι οι ψυχές των νεκρών μετά την Ανάσταση, είναι ελεύθερες και κυκλοφορούν παντού στον Ουρανό. Μετά την Πεντηκοστή επανέρχονται στις θέσεις τους και οι ζώντες επικαλούνται τον Κύριο να αναπαύσει την ψυχή τους μέχρι την άλλη Ανάσταση. Γι’ αυτό και γίνεται όλη αυτή η Ιερή τελετή την ημέρα της Πεντηκοστής.
Οι άνδρες του χωριού και οι επισκέπτες κάθονται στο νάρθηκα της εκκλησίας , περιμένοντας τις γυναίκες μετά την τέλεση του τρισάγιο , να περάσουν με τα κάνιστρα τους και να τους προσφέρουν , ότι είχε παρασκευάσει κάθε μία νοικοκυρά Τα παρασκευάσματα είναι πολύ νόστιμα, φκιαγμένα από αγνά υλικά και από τα επιδέξια χέρια των ηλικιωμένων γυναικών της υπαίθρου, μάλιστα ,επειδή είναι πολλά τα κεράσματα τους δίνουν προκαταβολικά και από μια σακούλα, για να τα βάλουν μέσα . Και μ’ αυτό παίρνει τέλος το σεμνό και παραδοσιακό μνημόσυνο των νεκρών.
Επίσης κάθε χωριό έχει τη δική του παράδοση την ημέρα της Πεντηκοστής, σε πολλά χωριά παρασκευάζουν την ημέρα αυτή μόνο γαλατόπιτες. Το Δίλοφο όμως έχει μια ξεχωριστή παράδοση στην γιορτή της Πεντηκοστής, στην οποία οι κάτοικοί του είναι αφοσιωμένοι από τα χρόνια ακόμη της τουρκοκρατίας.
Ιούνιος 1991 Γιάννης Κορκάς
Προσθέτω σήμερα ,ότι στο Δίλοφο πήγαμε το 1991, με τον αείμνηστο φίλο μας Γρηγόρη Σταυριανό, του οποίου η γυναίκα Σούζυ το γένος Μαλτέσιου ήταν από το Δίλοφο , με ωραία παραδοσιακή οικία και η οικογένεια είχε μετοικίσει στη Λάρισα. Ο Σταυριανός διετέλεσε προϊστάμενος της επιθεώρησης εργασίας το 1965 στην Κοζάνη, από τότε γνωριστήκαμε. Πήγαμε πολλές φορές στο Δίλοφο το τριήμερο της πεντηκοστής. Έχω αναμνήσεις αλησμόνητες Κάνοντας βόλτα στο χωριό απολαμβάνεις τη φύση με τα πολύχρωμα αγριολούλουδα , τα πλατάνια, τις Καρυδιές, τις Καστανιές , τον καθαρό αέρα, και το κελάδημα των Αηδονιών, σε ένα ήρεμο και ήσυχο περιβάλλον . Σε ξεκουράζει, σε ηρεμεί ψυχικά και σωματικά και απολαμβάνεις τη φύση σε όλο το μεγαλείο της, εκεί στο ορεινό χωριό, που ακόμη σε χαρίζει τη φυσική απόλαυση. 26-6-2021