Πριν από την εμφάνιση των πρώτων πόλεων των Σουμερίων στην πεδιάδα της Μεσοποταμίας υπήρχαν αξιόλογοι οικισμοί που τους συντηρούσαν αρδευόμενες καλλιέργειες. Ήδη, από την έβδομη χιλιετία π.Χ, στην έρημο κοντά στη βόρεια όχθη της Νεκράς θάλασσας, άκμαζε η βιβλική πόλη Ιεριχώ που ήταν κέντρο εμπορίου άλατος.
Με την εμφάνιση, όμως, των Σουμερίων και την ανάπτυξη σε πολύ μεγάλη κλίμακα της αρδευόμενης από τους ποταμούς (κυρίως του Ευφράτη) γεωργίας, η παραγωγή σιτηρών αυξάνεται πέρα από τις ανάγκες των κατοίκων, γεγονός που δίνει χρόνο σε αυτούς να αναπτύξουν το εμπόριο, αλλά και νέες τεχνικές και νέες μεθόδους παραγωγής. Οι Σουμέριοι γίνονται επινοητικοί και διαμορφώνουν εκείνες τις κοινωνικές δομές που αναμφίβολα αποτελούν τα συστατικά στοιχεία αυτού που αργότερα θα ονομαστεί πολιτισμός. Δημιούργησαν σύστημα διακυβέρνησης, οργανωμένη θρησκεία και νέες κοινωνικές τάξεις, διαμόρφωσαν πόλεις – κράτη και παρά τις μεταξύ τους συγκρούσεις, τελικά συγκροτήθηκαν σε έθνος. Το πιο σημαντικό, όμως, από τα επιτεύγματά τους ήταν η επινόηση της πρώτης μορφής γραφής, οπότε στο εξής κάθε γενιά μπορούσε να κληροδοτήσει αυτούσιες τις γνώσεις της στην επόμενη. Έτσι, εγκαινίασαν τη γραπτή μορφή ιστορίας και ήταν οι πρώτοι που έγραψαν επική ποίηση και στοχασμούς για το νόημα της ζωής. Η γραφή που επινόησαν οι Σουμέριοι (και που αργότερα ονομάστηκε σφηνοειδής) προέκυψε μάλλον μέσα από τις θρησκευτικές ανάγκες, τις ανάγκες του εμπορίου και της διακυβέρνησης. Οι ιερείς χρειάζονταν μια μέθοδο που θα τους επέτρεπε να γνωρίζουν κάθε στιγμή, ποιοι από τους γεωργούς έφερναν στο ναό εισφορές από κριθάρι και πόσες, οι έμποροι έπρεπε να καταγράφουν τα τρόφιμα που στέλνονταν για ανταλλαγή στο εξωτερικό και οι διαχειριστές έπρεπε να τηρούν τα μητρώα καταμέτρησης γης και άλλων αστικών δραστηριοτήτων. Έτσι, ενώ αρχικά τη γραφή που επινόησαν τη χρησιμοποιούσαν στο ναό και στο ανάκτορο, πολύ σύντομα διαδόθηκε σε όλη την κοινωνία, καθώς επίσης και σε άλλες περιοχές, ενώ μπορούσε να προσαρμοστεί σε πολλές γλώσσες. Τον 1ο μ.Χ αιώνα, μια παραλλαγή αυτής της γραφής ήταν ακόμα σε χρήση από τους απογόνους των Σουμερίων στη Μεσοποταμία που μιλούσαν την ακκαδική. Τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά πιθανόν να αναπτύχθηκαν και με την επιρροή των Σουμερίων, μολονότι το σύστημα αυτό ήταν μοναδικό.
Ηλίας Κ Μάρκου