Η γνώση ανεξάρτητη από τις αισθήσεις

Πριν απ΄τον Παρμενίδη ένας άλλος σοφός διαφοροποιήθηκε από τους τρεις Μιλήσιους (Θαλή, Αναξίμανδρο και Αναξιμένη).

Αυτός ήταν ο Πυθαγόρας (συνομήλικος του Ξενοφάνη), ο οποίος δεν αναζήτησε ένα υποθετικό πρωταρχικό στοιχείο για τη δημιουργία του σύμπαντος, αλλά βασίστηκε στα μαθηματικά.

Η σκέψη του επηρέασε πολλούς στοχαστές και διανοούμενους από την αρχαία ως την νεώτερη εποχή και αναμφίβολα έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη όλης της επιστήμης.

Ο Πυθαγόρας, έκανε πραγματικές ανατροπές στην εποχή του, μέσα από την ταύτιση της πραγματικής γνώσης με τα μαθηματικά, αν και πολλοί, περισσότερο θαυμάζουν την καινοτόμο άποψή του για το ότι η γνώση είναι ανεξάρτητη από τις αισθήσεις, αφού πρόκειται για προϊόν καθαρής σκέψης, καθολικής και αέναης. Ευρεία, όμως, είναι και η άποψη μελετητών, σύμφωνα με την οποία οι πυθαγόρειοι προέβαιναν σε παρατραβηγμένες θεωρητικές υποθέσεις, οι οποίες βασίζονταν σ΄ένα είδος αριθμολογίας που δεν είχε να κάνει τόσο με την παρατήρηση και τη λογική, όσο με το μυστικισμό. Διαμόρφωσαν ένα σύστημα στο πλαίσιο του οποίου, ο όποιος ρηξικέλευθος στοχασμός ( θεμέλιο της σύγχρονης επιστήμης ) και οι όποιες μυστικιστικές ασυναρτησίες ( στήριγμα της αριθμολογίας και των ψευδοεπιστημών ), δημιούργησαν ένα δυσαρμονικό μίγμα.

Γι αυτούς η αθανασία και η μετεμψύχωση αποτελούσαν θεμελιώδεις αρχές της φιλοσοφίας. Δηλαδή πίστευαν, ότι μετά το θάνατο οι ψυχές μας επιτρέπουν να επιβιώνουμε, αφού ξαναγεννιόμαστε σε άλλα σώματα, είτε ως ζώα, είτε ως νέοι άνθρωποι.

Τέλος, για τους περισσότερους από τους μελετητές της φιλοσοφίας του Παρμενίδη, η σκέψη του σχετικά με την εμπειρική γνώση θεωρείται πως είναι ενισχυτική της πυθαγόρειας προσέγγισης.

Όμως ο Ηράκλειτος, από την Έφεσο διατύπωσε πολύ σοβαρές αντιρρήσεις για τις αντιλήψεις του Παρμενίδη και ειδικά σε ό,τι αφορά το ακίνητο «είναι».

Μπορεί για τον Ηράκλειτο το πρωταρχικό στοιχείο του σύμπαντος να είναι η φωτιά, αλλά εκείνο που χαρακτηρίζει τον πυρήνα όλης της φιλοσοφίας του είναι το περίφημο «τα πάντα ρει». Τα πάντα στον κόσμο βρίσκονται σε μια κατάσταση συνεχούς ροής, η οποία χαρακτηρίζει την ουσία του όντος.

Ηλίας Μάρκου