Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η κτηνοτροφία στον χώρο της Δυτικής Μακεδονίας και η εμπορευματοποίηση των προϊόντων της στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας. Συγκεκριμένα, από τα μέσα του 18ου έως τα μέσα του 19ου αιώνα.
Η οριοθέτηση του γεωγραφικού χώρου της Δυτικής Μακεδονίας και συγκεκριμένα του ορεινού χώρου της Πίνδου αποτελεί μέρος του εισαγωγικού τμήματος της παρούσας εργασίας. Οι συνθήκες και ο τρόπος εκμετάλλευσης του ορεινού χώρου, η παραγωγική δραστηριότητα των ορεινών πληθυσμών και η διάχυση των κτηνοτροφικών τους προϊόντων στις γύρω περιοχές για την βιωσιμότητά τους και για τη διοχέτευση ενός μέρους αυτών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό εμπόριο, αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της ιδιαιτερότητας του κτηνοτροφικού ορεινού κόσμου της Δυτικής Μακεδονίας.
Η ιδέα να εμβαθύνω τις γνώσεις που έλαβα από τη στιγμή που άρχισα να εργάζομαι σε Πρόγραμμα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με τίτλο «Διατήρηση γενετικών πόρων στην Κτηνοτροφία», σχετικά με τα πρόβατα της φυλής Φριζάρτα, καθώς και τα μεταπτυχιακά μαθήματα που παρακολούθησα στο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα, κατεύθυνσης Ιστορίας, του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με τίτλο «Οικονομικοί μηχανισμοί και νοοτροπίες στον ελλαδικό χώρο, 15ος -19ος αιώνας», με οδήγησαν στην απόφαση να προχωρήσω στην εκπόνηση μιας Διπλωματικής εργασίας με θέμα « Η κτηνοτροφία στη Δυτική Μακεδονία από τα μέσα του 18ου έως τα μέσα του 19ου αιώνα.: οι οικονομικές διαστάσεις.»
Όπως προανέφερα, εργάστηκα σε πρόγραμμα του ΥΑΑΤ σχετικό με την κτηνοτροφία, με την ιδιότητα του οικονομολόγου και, μέσω αυτού, γνώρισα ανθρώπους απλούς, εργάτες της ζωής, οι οποίοι γαλουχήθηκαν με την επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική διάσταση της ποιμενικής κοινωνίας.
Θα ήθελα να εξηγήσω γιατί επέλεξα την συγκεκριμένη περιοχή μελέτης και όχι της Ηπείρου και συγκεκριμένα της Άρτας, από όπου και κατάγομαι. Σκέφτηκα ότι η οροσειρά της Πίνδου, με τις ποικίλες διακλαδώσεις της, υπήρξε ανέκαθεν προνομιακός χώρος για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας της κυρίως (ηπειρωτικής) Ελλάδας. Η απουσία γεωγραφικών συνόρων κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας διευκόλυνε τη μετακίνηση κοπαδιών, κυρίως προς τις πεδιάδες της Θεσσαλίας, της Αιτωλοακαρνανίας, της Άρτας, αλλά και της Μακεδονίας. Το γεωγραφικό ανάγλυφο της ευρύτερης περιοχής, με τα ψηλά βουνά να βρίσκονται σε απόσταση όχι απαγορευτικά μακρινή από τις πεδιάδες και τα παράλια, ευνόησε την ανάπτυξη της μεγάλης, της νομαδικής κτηνοτροφίας, η οποία αποτέλεσε άριστο τρόπο εκμετάλλευσης των ορεινών βοσκότοπων κατά τη θερμή καλοκαιρινή περίοδο. Η συγκεκριμένη μορφή κτηνοτροφίας χρησιμοποιούσε και χρησιμοποιεί ακόμη, σε πολύ μικρότερο όμως βαθμό, τις κοντινές πεδιάδες, με την υψηλότερη θερμοκρασία και τα διαθέσιμα βοσκοτόπια, που επιτρέπουν την εκτροφή των κοπαδιών κατά τους δριμείς χειμώνες.
Οι κάτοικοι των ορεινών περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας στήριξαν ένα πολύ σημαντικό μέρος της οικονομίας τους στην κτηνοτροφία, καθώς γύρω από αυτήν αναπτύσσονταν και άλλες δραστηριότητες, όπως η επεξεργασία και η διακίνηση κτηνοτροφικών προϊόντων, μέσω του εσωτερικού ή του εξωτερικού εμπορίου, αναδεικνύοντας έτσι, παράλληλα, και τη βιοτεχνική (μεταποιητική) και εμπορική δραστηριότητα πολλών κτηνοτρόφων, μέσα σε μια κοινωνία μεγάλης οικονομικής και, συνεπώς, κοινωνικής διαφοροποίησης, αλλά και συμβίωσης ποικίλων εθνοτήτων, όπως ήταν αυτή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι διαπιστωμένο από τις έρευνες των ιστορικών ότι πολλοί Έλληνες κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας -κυρίως από τις αρχές του 18ου μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα- πλούτισαν μέσω της κτηνοτροφίας και της εξάσκησης επαγγελμάτων που εξαρτιόνταν άμεσα απ’ αυτήν. Μάλιστα, ορισμένοι από αυτούς εγκαταστάθηκαν σε ελληνικές παροικίες της Κεντρικής κυρίως Ευρώπης, όπου ασχολήθηκαν με το εμπόριο, ιδρύοντας εμπορικές εταιρείες. Αυτή η οικονομική – εμπορική δραστηριότητά τους, άμεσα συνυφασμένη με την κτηνοτροφία της Δυτικής Μακεδονίας, αποτελεί μία άλλη πτυχή της παρούσας εργασίας. Ευχαριστώ τον καθηγητή μου κ. Γεώργιο Β. Νικολάου, ο οποίος παρακολούθησε την πορεία της εργασίας μου σε όλα τα στάδιά της και με τις υποδείξεις του με βοήθησε να την φέρω σε πέρας, καθώς και τα άλλα δύο μέλη της εξεταστικής επιτροπής, την Επίκουρη καθηγήτρια κ. Άννα Μανδυλαρά και τον Επίκουρο καθηγητή κ. Νικόλαο Αναστασόπουλο.
Ιωάννινα 2017
Η κτηνοτροφία στη Δυτική Μακεδονία από τα μέσα του 18ου έως τα μέσα του 19ου αιώνα: Οι οικονομικές της διαστάσεις
Παπαϊωάννου Θεοδώρα
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Διαβάστε online την εργασία ή κατεβάστε την
Η φωτογραφία είναι από τον Nikos Kellas
http://vlahoi.net/
