«Η ΝΕΑ ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΑΙ…ΤΟ ΠΗΓΑΔΙ.» (του Γιάννη Τσιομπάνου)

Ανάπλαση τέλος για την Πανεπιστημίου και το Φαληρικό Δέλτα. Χαρακτηρίστηκαν ως έργα διακοσμητικά από την Κομισιόν, η οποία είπε ένα μεγάλο όχι στη χρηματοδότησή τους. Έτσι, αυτή τη στιγμή, το μόνο έργο βιτρίνας που κατασκευάζεται στην Ελλάδα είναι προφανώς η κεντρική πλατεία Κοζάνης, με πολλούς συμπολίτες μας να εκφράζουν την απορία τους για την ύπαρξη αναγκαιότητας αυτού του έργου. Η αλήθεια είναι πως όταν είσαι φτωχός δεν κοιτάζεις ν’ αλλάξεις σαλόνι στο σπίτι σου. Και σε μας ο Δήμος μας έγινε φτωχός. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, όλοι πλέον συντασσόμαστε με την ολοκλήρωση του έργου.  Πρέπει να αισθανθούμε ήδη από τώρα τη δυναμική που θα προσφέρει και πως τα μάτια όλης της χώρας θα στραφούν στα αποκαλυπτήρια της νέας πλατείας, όταν αυτή ολοκληρωθεί. Κάποιοι όμως φαίνεται πως δεν έχουν αντιληφθεί τη σημασία του, φτάνοντας στο σημείο με τις παρεμβάσεις τους να προσπαθούν να αλλοιώσουν το σχέδιο για το οποίο έγινε διαγωνισμός.
Βδομάδες τώρα περνάω από την πλατεία και διαπιστώνω πως οι εργασίες ναι μεν προχωρούν αλλά το πηγάδι παραμένει εκεί αμετακίνητο. Οι οπαδοί της άποψης να διατηρηθεί, για ιστορικούς λένε λόγους, εμμένουν, υποστηρίζοντας πως είναι κομμάτι της ιστορίας μας. Αλήθεια, αν ψάξουμε λίγο παρακάτω θα βρούμε και το αποχετευτικό σύστημα της οικίας. Αυτό γιατί να μην το κρατήσουμε; Μπορεί στο μέλλον κάποιος να θέλει να ασχοληθεί με το αποχετευτικό σύστημα στην Κοζάνη.  Μην του σταθούμε κι εμπόδιο.
Ας δούμε όμως τα πράγματα με τη σειρά τους. Παραθέτω δύο καρτ-ποστάλ από το προσωπικό μου λεύκωμα «Κοζάνη-Οδοιπορικό στο Χρόνο». Η πρώτη είναι του 1917, πριν την κατασκευή της πρώτης πλατείας και πριν την απαλλοτρίωση των κατοικιών που βρίσκονταν εντός αυτής. Όπου βλέπετε το κόκκινο σημάδι είναι σήμερα η Εμπορική τράπεζα. Κι όπου υπάρχει το κίτρινο είναι χωροταξικά η τελευταία διώροφη κατοικία, πριν το άνοιγμα της μικρής τότε πλατείας. Φανταστείτε δηλαδή ότι απέναντι από το κόκκινο σημείο βρίσκεται το σημερινό Ερμιόνιο, που είναι και το τελευταίο κτίσμα στη σημερινή πλατεία. Εμφανέστατα δηλαδή, συνεχίζουν τουλάχιστον δύο ακόμη κατοικίες, οι οποίες και απαλλοτριώθηκαν. Η τελευταία κατοικία  μάλιστα περνάει οριακά και το ανατολικό όριο του καμπαναριού. Από αυτήν την οικία προέρχεται κατά
πάσα πιθανότητα και το πηγάδι που βρέθηκε κατά τις τελευταίες εργασίες στην κεντρική πλατεία Κοζάνης.

(α’ καρτ ποστάλ, 1917)

Πάμε τώρα να δούμε τη δεύτερη καρτ-ποστάλ, που είναι του 1935. Πάνω δεξιά ο εκδότης αυτής, ο φωτογράφος Ευθύμιος Κολέτσος, γράφει με χρυσά γράμματα: Η ΝΕΑ ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ, θέλοντας μ’ αυτόν τον τρόπο να διαφημίσει την ολοκλήρωση της κατασκευής του έργου που είχε ξεκινήσει λίγα χρόνια νωρίτερα. Έχει επίσης ολοκληρωθεί το δημαρχιακό μέγαρο, έχει κτιστεί το Ερμιόνιο (το οίκημα που βλέπαμε πριν με το κόκκινο σημάδι είναι ακόμη εκεί) και το βασικό: οι δύο κατοικίες που βρίσκονταν εντός της πλατείας, έχουν απαλλοτριωθεί. Εγώ πηγάδι να έχει διατηρηθεί δεν βλέπω πάντως πουθενά.

(β’ καρτ ποστάλ, 1935)

Κι έρχονται τώρα κάποιοι συμπολίτες μας, με καλές προθέσεις, δεν αμφιβάλλω, να θέλουν να επιβάλλουν την οπτική τους, η οποία λέει ότι το συγκεκριμένο πηγάδι είναι ιστορικό μνημείο. Ε, λοιπόν δεν είναι, τουλάχιστον όσο φαντάζεστε. Άποψή μου είναι ότι δεν πρέπει να παρεκκλίνουμε από την τελική μελέτη ούτε εκατοστό, εκτός κι αν αυτό που βρίσκαμε έχριζε αρχαιολογικής σημασίας. Και πιστεύω ότι είναι πολλοί αυτοί που θα συμφωνούσαν μ’ αυτήν την άποψη και με επιχειρήματα πειστικά. Θα παρακαλούσα μάλιστα και το ΤΕΕ να πάρει θέση επί του ζητήματος. Ένα μόνο θα πω. Ότι εάν διατηρηθεί θα είναι το μελανό σημείο του έργου, η κακόγουστη πινελιά κάποιων μη καταρτισμένων συμπολιτών μας, το κακό σπυρί, το σεμεδάκι κάτω από την τηλεόραση. Φωτίστε το κιόλας για να μην το χάνουν οι επισκέπτες και οι συμπολίτες μας. Φωτίστε το για να  φωνάξετε: να, εδώ είναι ο επαρχιωτισμός μας!
Θα μπορούσα να γράφω σελίδες για την άποψη της μη διατήρησης του πηγαδιού. Ειδικά σε μία πόλη που σχεδόν στην πλειοψηφία της κάθε αρχιτεκτονικός σύνδεσμος με το παρελθόν έχει “βομβαρδιστεί”, το να διατηρήσεις ένα πηγάδι είναι αν μη τι άλλο ειρωνεία και εμπαιγμός για τις επόμενες γενιές.
Σκοπός μου όμως δεν είναι να επιχειρηματολογήσω υπέρ ή κατά της μίας άποψης αλλά να βρεθεί λύση συνετή που να ικανοποιεί και τις δύο πλευρές. Κι ευτυχώς που όλα στη ζωή δεν είναι άσπρο και μαύρο. Γι’ αυτό λοιπόν προτείνω αυτό που στην Αρχαιολογία έχει πρακτικά εφαρμογή ως αποκάλυψη και μεταφορά του ευρήματος. Ειδικά έτσι όπως είναι κατασκευασμένο, δίχως αρμούς, η διαδικασία αυτή θα γίνει πανεύκολα. (Στο τέλος παραθέτω και τη φωτογραφία του ευρήματος της μηχανικού του Δήμου Κοζάνης Αθηνάς Κοντού, για να το διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι). Έτσι, κατ’ αυτόν τον τρόπο, και η πλατεία θα ολοκληρωθεί και το εύρημα δεν θα θαφτεί κάτω από αυτήν. Το που θα ξαναστηθεί δεν θα πρέπει να μας απασχολήσει προς το παρόν. Και δω θα βρούμε λύση σωστή.  Για την ώρα αυτό που πρέπει είναι να φανούμε συνετοί και ώριμοι και να δείξουμε τον απαραίτητο σεβασμό στο περιβάλλον μας. Γιατί περιβάλλον δεν είναι μόνο το φυσικό, αλλά και το αστικό, το οποίο καθημερινά παραβιάζουμε και του δείχνουμε το χειρότερό μας εαυτό. Μην το κάνουμε και τώρα.

Γιάννης Τσιομπάνος

(φωτογραφία Αθηνάς Κοντού)