Ιδιωματισμοί της ποντιακής διαλέκτου (Γιώτας Ιωακειμίδου)

Η αντωνυμία «άλλο» στην ποντιακή διάλεκτο έχει και την σημασία  «πλέον, ξανά». π.χ. άλλο μίαν αν γίνουμε νυφε, αξέρω και κάθουμαι  σο άλογον.  Αοίκα  μαύρα ημέρας άλλο να μη ελέπομεν.

Ο  Άνθιμος Παπαδόπουλος  θεωρεί ότι αυτή η χρήση είναι  αποτέλεσμα επίδρασης από την τουρκική.  Στα τούρκικα το daha(= άλλο)  έχει  και την σημασία του «πλέον» .π.χ.daha yapman (δεν το κάνω πια ).   Όμως    την σημασία αυτή του «άλλο»  την συναντάμε και σε πολλά ιδιώματα του ελλαδικού χώρου, όπως στα Επτάνησα, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο. Σε αυτές τις περιοχές η τουρκική επιρροή είναι αμελητέα. Π.χ. δεν πάω άλλο ( δεν ξαναπάω), δεν μπορώ άλλο,  δεν θέλω άλλο,  δεν θα είμαι άλλο  καλός άνθρωπος κ.λ.π.

Η σημασία αυτή του αλλά συναντάται πολύ νωρίς σε μεσαιωνικά κείμενα γραμμένα πριν την άλωση ήδη. Η χρήση  του άλλο  με την σημασία του πλέον είναι μεσαιωνική  και όχι τουρκική επίδραση. Σήμερα έχει αντικατασταθεί  στη ΝΕ από το  «πια», ενώ διατηρήθηκε μέχρι σήμερα στην ποντιακή διάλεκτο.

Άλλος ένας ιδιωματισμός της διαλέκτου  είναι η χρήση  της πρόθεσης «κατά»  με την έννοια της επίτασης. Π.χ. κατακλαίγω = κατηγορώ κάποιον, κατασκίζω= πληγώνω το κεφάλι κάποιου, κατακλαδεύω = κάνω καλά μια δουλειά. Εδώ βέβαια πρέπει να προσθέσω ότι στο χωριό μου είχε άλλη σημασία, σήμαινε  θα σε καταχεριάσω,θα σε βάλω στην θέση σου.

Η    αντωνυμία αούτος  είναι  η αντωνυμία « ούτος»  Το μόριο «α»  στην αρχή μιας λέξης ή μιας φράσης   χρησιμεύει για να προκαλέσει την προσοχή.: α θα τρως;  α δέβα χάθ, α είπα το κ.λ.π. Οι αντωνυμίες γίνονται αούτος και ακείνος. Πολλοί  την προφέρουν αβούτος και αγούτος.  Το αρχαίο ούτος  είχε  μπροστά το  F δίγαμμα, αFούτος, αγούτος στα ποντιακά ,όπου διατηρήθηκε το F  σε αρκετές λέξεις της διαλέκτου ,ενώ  χάθηκε από  πολύ νωρίς στις άλλες αρχαίες διαλέκτους.

Η αναφορική αντωνυμία ος,  ή, ό  γίνεται  ατός , ατέ, ατό. π.χ ατός  πολλά σκύλ  υιός έν.