ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ. Κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο για την ιστορία της Κοζάνης με τίτλο “ΤΥΡΙΣΣΑ (1600 π,Χ,- έως 395 μ.Χ.) στα ίχνη της αρχαίας Κοζάνης”
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ (1ον) Κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο για την ιστορια της Κοζάνης , τίτλος : <<ΤΥΡΙΣΣΑ (1600 π,Χ,- έως 395 μ.Χ. )στα ίχνη της αρχαίας Κοζάνης >> . Γραμμένο από τον Σταύρο και την Μάρθα Καπλάνογλου
Καί βεβαίως έπεται συνέχεια. …..!!!
– -Μια μικρή εισαγωγή
Στη θέση που κατέχει σήμερα η πόλη , υπήρχαν οικισμοί από την προϊστορική εποχή μέχρι τη Ρωμαϊκή περίοδο.
Αυτά μαρτυρούν τα αντικείμενα της εποχής του σιδήρου που βρέθηκαν στον Άγιο Αθανάσιο, στο κλασικό νεκροταφείο στην οδό Φιλίππου και στο Ρωμαϊκό νεκροταφείο στα “Τρία Δέντρα”, όπου τον Οκτώβριο του 1991 αποκαλύφθηκε Ρωμαϊκός τάφος με λάρνακα και τέσσερα κεφάλια αγαλμάτων με γυναικείες μορφές.
Το 1ο βιβλίο μας που κυκλοφορεί πια και σύντομα θα παρουσιαστεί επίσημα στις αρχές Απριλίου του 2025 στην αίθουσα του Λαογραφικού Μουσείου του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Κοζάνη γράφτηκε μετά από ερευνά 12 και πλέον χρόνων με την κόρη μου την Μάρθα Καπλάνογλου όπου παρουσιάζουμε την προϊστορική πόλη που βρισκόταν στην θέση της και λεγόταν Τύρισσα τίτλος του βιβλίου : <<ΤΥΡΙΣΣΑ (1600 π,Χ,- έως 395 μ.Χ. ) στα ίχνη της αρχαίας Κοζάνης >>
Η μαγία για την έρευνα είχε μπει το 2011 , συνεργαζόμενος τότε με το κανάλι flashTV ,
έγραφα και παρουσίαζα την εκπομπή με τον γενικό τίτλο << Προγονικές εστίες -Ιστορία της Κοζάνης. Τότε αποκαλύψαμε για πρώτη φορά το όνομα της πόλης που βρισκόταν στην θέση της Κοζάνης στην αρχαιότητα.
Όμως από τότε για να φθάσουμε στην συγγραφή βιβλίου και να τεκμηριώσουμε τον ισχυρισμό μας χρειάστηκε πολύ δουλειά .
Έχει συγκεντρωθεί αρκετό υλικό που μπορεί να καλύψει την εκδοσή και άλλων ακόμη βιβλίων εκτός από αυτό που κυκλοφορεί ήδη.
Πιστεύουμε ότι το 2ο βιβλίο θα έχει τον τίτλο << Βασίλειο της Τυρρηνίας >> όπου βασιλιάς ήταν ο μυθικός Έλιμος που κατοικούσε στην πρωτεύουσα της την Τύρισσα.
Το 3ο βιβλίο θα έχει τον τίτλο << Η Ελίμεια και τα άλλα βασίλεια της Άνω Μακεδονίας. >> την πόλη Ελίμεια την ίδρυσε ο βασιλιάς των Τυρρηνών και ήταν η πρώτη πρωτεύουσα του βασιλείου που πήρε από την ιδρυτή της και ήταν η συνεχεία του βασιλείου των Τυρρηνών μέχρι που ο γιος του ο Αιανός την μετέφερε στην Αιανή
Το βασίλειο της Ελίμεια μαζί με τα άλλα βασίλεια της Άνω Μακεδονίας ενταχτήκαν στην Μεγάλη Μακεδονία την εποχή του Φιλίππου Β’
4ο βιβλίο Αφορά την ιστορία της Κοζάνης (1398 -1960 μ.Χ. )
Το υλικό έχει συγκεντρωθεί ,έχει ταξινομηθεί χρειάζεται μια τελευταία διόρθωση και << Θεού θέλοντος και καιροί επιτρέποντος >> ελπίζουμε να τυπωθούν κάποια στιγμή και τα 3 βιβλια.
Μέχρι να φθάσουμε στον 4 βιβλίο σκεφθήκαμε κάθε Κυριακη να δημοσιεύουμε μικρά κείμενα , αποσπάσματα του αρχείου μας από την εκπομπή του 2011-12 , γιατί η εκδοσή τους είναι δύσκολη υπόθεση για πολλούς λογούς και αργεί .
Και για αρχή σήμερα ένα εισαγωγικό σημείωμα μαζί με αναφορά την προέλευση του ονόματος της Κοζάνης Θα συμπεριλαμβάνεται στο 4ο βιβλίο πιστεύοντας και ελπίζοντας ότι άνθρωποι που γνωρίζουν περισσότερα πράγματα σε θέματα που θα αναφερόμαστε σε κάθε νέα δημοσίευση θα μας συνδράμουν έτσι ώστε το 4ο βιβλιο να είναι πιο ολοκληρωμένα .
— Ιστορία της Νεότερης Κοζάνης 1392 -1960 μ.Χ,
Το 395 μ.Χ. διαγράφηκε από τον χάρτη η Τύρισσα όσοι διασωθήκαν σκόρπισαν στην γύρω περιοχή έπρεπε να περάσει μια χιλιετία σχεδόν για να κατοικηθεί η θεση στην οποία βρισκόταν .
Κανένα εύρημα δεν υπήρχε που να πιστοποιεί την ύπαρξη μόνιμης κατοίκησης στο χώρο που υπήρχε η αρχαία πολη ,μετά από αυτή την χρονολογία , πλην της ανακάλυψης κάποια στιγμή ενός Βυζαντινού τάφου στην Πλατεία της 25ης Μαρτίου (Αλώνια)
Ενώ τα Σέρβια ,η Κάλιανη , η Καισαρεία και οι Βάντσες σε αυτό το διάστημα διατηρούσαν ικανοποιητικό αριθμό κάτοικων .
Με την διάβα του χρόνου δημιουργήθηκε ένα μεγάλο δάσος στην θέση της αρχαίας πολύς .Το μέρος ήταν υπήνεμο και υπήρχαν άφθονα νερά που έρρεαν στους χειμάρρους που είχαν δημιουργηθεί ,η υγρασία και το υψομετρία ευνοούσε την ανάπτυξη κυρίως της καρυδιάς .
Το μέρος αυτό βρισκόταν μακρυά από κάθε γνωστή τότε διάβαση ή οδική σύνδεση των μεγάλων κέντρων. Έτσι παρέμεινε για μια χιλιετία περίπου.
— Οι 3 πρώτοι γνωστοί οικισμοί
Στην αρχή και τα μέσα του 14 αιώνα υπήρχαν 3 μικροί συνοικισμοί στις θέσεις :
Άγιος Αθανάσιος στο Σιόπατο και το Τρίδενδρο όπως αναφέρει ο Μεγδάνης .
— Η έλευση Βορειοηπειρωτών.
Η κατάκτηση των Βαλκανίων από τους Οθωμανούς και οι προσπάθεια τους να αλλάξουν την πίστη των Ελλήνων , αναγκάζουν πολλοίς να εγκαταλείψουν τον τόπο τους ομαδικά για να προστατέψουν και την ίδια την ζωή τους
Έτσι μια ομάδα από το Μπιθικούκι,Πρεμετή και Κόσδιανη , οικισμών της Βορείου Ηπείρου .καταπιεζόμενο από τους κατακτητές, εγκαταλείπουν την πατρίδα τους τραβήξανε Νοτιοανατολικά ,
Έφτασαν ανάμεσα στη Εράτυρα και την Γαλατινή στην θέση που και σήμερα φέρει το όνομα Παλιοκόσδιανη .
Το μέρος δεν τους αρέσει και φεύγουν και φτάνουν στο δυτικό μέρος της σημερινής Κοζάνης στην θέση Παλίοσπιτα στο Σιόπατο όπου ο και εγκαθίστανται κοντά στον οικισμό που υπήρχε .
Αργότερα με την έλευση και άλλων καταπιεσμένων μεταβαίνουν ακόμη πιο ανατολικά και λίγο χαμηλότερο υψόμετρο στις θέσεις Σκρκα και Ζαμαρα
Λίγα χρόνια αργότερα, μερικές οικογένειες από τα Σέρβια και τα σημερινά χωριά Άγιος Δημήτριος τοτε Φρούριο Σταρειδωλα και το Φρούριο του Δρεπάνου που κατοικούνταν από Έλληνες και καταστράφηκαν με την είσοδο των Οθωμανων στην περιοχή. προστέθηκαν στον καινούργιο οικισμό,
— Η απογραφή του 1528
Το 1528 έχουμε ην πρώτη γνωστή απογραφή των Οθωμανών εκεί εμφανίζεται ένα χωρίο 663 κάτοικων η Κοζάνη ΄Κόζιανη , όταν τα Σέρβια είχαν 4838 κατοίκους,το Βελβεντό 2930, η Κάλιανη (Αιανή)2786 ,το Ράχοβο (Πολύραχο) 1368, η Ανω Βάντσα (Κώμη) 999,
Προφανώς η ονομασία Κοζάνη ή Κόζιανη προϋπήρχε της απογραφής του 1528 μ. Χ. και το όνομα να προέρχεται από το <<Κόσδιανη >> ή << Κοστιάνη χωρίο στην Ήπειρο το οποίο καταστράφηκε εκείνη την εποχή και από όπου ήρθανε οι πρώτοι κάτοικοι μεταφέροντας τα έθιμα και τις συνήθειες τους
— Η προέλευση του ονόματος
Ο Λιούφης στην ιστορία της Κοζάνης μιλά για πιθανή προέλευση του ονόματος από την πόλη της Νοτιάς Ιταλίας που μεταδόθηκε <<το και ελληνικοτερό εις Κοσάνην και Κοζάνην από της εις την Καλαβρίαν μικράς πόλεως ητις Κοσσα και Κόσσανον εκκαλείτο >> και συνεχίζοντας λέει ότι στα περίχωρα της Κοζάνης υπάρχουν αντίστοιχα παραδείγματα όπως ή Γρατσιάνη από η εξέλιξη του ονόματος ήταν Παλιογράτσανο στις μέρες μας που έχει λατινική προέλευση.
Ο Λιούφης δίνει άλλες δυο ερμηνείες για την προέλευση του ονόματος Γράφει : <<Ετεροι σε λέγουσιν ότι οι Τούρκοι και νυν έτι την πόλη καλούσι Κόζανα από του Κοζ (κάρυον )και -ανα (μήτηρ ) δις το πλήθος των καρυών .. >>
Εν συντομία δηλαδή λέει Κοζ σημαίνει καρύδι και ανα σημαίνει μάνα
έτσι Κοζ + ανα = Κόζανα που σημαίνει μάνα των Καρυδιών και συνεχίζει αυτό επιβεβαιώνεται και από μια βρύση στην Κοζάνη που είχε το όνομα <<Καρυές >> που
Είναι γεγονός οτι στην Τουρκία υπάρχουν πόλεις το όνομα Κοζαν όπως στην νοτιοανατολική Τουρκιά που σήμερα λέγεται Κόζαν παλαιότερα όνομα ήταν Νις αλλά και η αρχαία Ελληνική πόλη της Πισιδίας, Πεδνιλισσός που βρίσκεται πολύ κοντά στην πατρίδα του πάτερα μου την Σπάρτη Μ. Ασίας
Αλλά υπάρχουν και άλλες πόλεις με παραπλήσιο όνομα.
Και η άλλη ερμηνεία που δίνει είναι οτι η ονομασία έχει να κάνει με την κατσίκα που την έλεγαν Κόζα στην Τουρκική γλώσσα και Κοζιά ήταν το δέρμα της ,που χάθηκε και την αναζητούσε ο άνθρωπος απο την περιοχή του Δρεπάνου όταν φωνάζοντας Κόζα-Κόζα,
Υ.Γ.
1. Στην επόμενη δημοσίευση (απο το αρχείο μας ) η προβολή της εκπομπής που κάναμε στο flash TV το Δεκέμβριο του 2011 και ν αποκαλύψαμε για πρώτη φορά το όνομα της πόλης που βρισκόταν στην θέση της Κοζάνης στην αρχαιότητα.
2. Σύντομα η ανακοίνωση για την ακριβή ημερομηνία και ώρα της παρουσίασης του βιβλίου . <<ΤΥΡΙΣΣΑ (1600 π,Χ,- έως 395 μ.Χ. )στα ίχνη της αρχαίας Κοζάνης >> .
Σταύρος Π. Καπλάνογλου
