Κάλαντα στην Κοζάνη τη δεκαετια του 90

Η χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα έχει πάντα μια ιδιαίτερη μαγεία, κυριως στη συνείδηση των παιδιών, δημιουργώντας αναμνήσεις που μας συνοδεύουν σε όλη μας τη ζωή. Τα κάλαντα ήταν αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της μαγείας. Για εμάς, που μεγαλώσαμε στη δεκαετία του ’90, τα κάλαντα δεν ήταν απλώς μια παράδοση, αλλά το μέσο για να αποκτήσουμε τα παιχνίδια που διαφήμιζε η τηλεόραση. Η τηλεόραση ήταν η κύρια πηγή ενημέρωσης και διαφήμισης τότε, και άρχιζε να προετοιμάζει το έδαφος για τα παιχνίδια έναν μήνα πριν τα Χριστούγεννα. Όλη η προσμονή γύρω από τα δώρα είχε έναν σκοπό: να αποκτήσεις αυτό που είχες δει στην τηλεόραση, με τα χρήματα που συγκέντρωνες από τα κάλαντα. Ο Άι-Βασίλης συνήθως “μιλούσε” με τους μεγαλύτερους και φρόντιζε να φέρει πιο χρήσιμα δωρα οπως ρουχα, και λιγότερο εντυπωσιακά παιχνίδια (τουλάχιστον στην περίπτωση εμου και της παρέας μου).

Η διαχείριση των χρημάτων ήταν πάντα περιορισμένη, γιατί οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζαμε ότι δεν υπήρχε ατελείωτος προϋπολογισμός στο σπίτι. Έτσι, τα κάλαντα ήταν ο πιο σίγουρος τρόπος για να αποκτήσεις ό,τι έβλεπες στην τηλεόραση.

Η μεγάλη ημέρα έφτανε, και οι αναμνήσεις γεμίζουν με στιγμές αγωνίας. Θυμάμαι τις φορές που δεν άνοιγε η πόρτα ή όταν κάποιοι άνοιγαν αδιάφορα, δίνοντας λίγα χρήματα και κλείνοντας βιαστικά. Οι συγγενείς και οι φίλοι ήταν πάντα οι πρώτοι στόχοι, γιατί εκεί νιώθαμε ευπρόσδεκτοι και οι χρηματικές ανταμοιβές ήταν καλύτερες. Οι νεότεροι νοικοκύρηδες, μάλιστα, συνήθως έδιναν τα χρήματα γρήγορα για να μην μας κουράσουν, αλλά εμείς, δείχνοντας επαγγελματισμό, τραγουδούσαμε μέχρι το τέλος. Αντίθετα, οι μεγαλύτεροι ήθελαν πάντα να μπούμε με το δεξί πόδι και να ακουστεί δυνατά η στροφή για τον νοικοκύρη με την ευχή «να ζήσει χίλια χρόνια». Πέρα από τα χρήματα, πάντα επέμεναν να μας κεράσουν κάποιο γλυκό ή να πάρουμε μαζί μας κεράσματα, κάτι που ήταν κατάλοιπο παλαιότερων ετών, όταν τα παιδιά συγκέντρωναν τρόφιμα όπως φρούτα και ξηρούς καρπούς. Στη δεκαετία του ’90, δεν υπήρχε τόσο ανάγκη για τρόφιμα, αλλά κάποτε είχε μεγάλη πρακτική σημασία και εμείς δεν λέγαμε όχι από σεβασμό ακόμη και αν αυτό μείωνε την παροχή σε χρήμα που ήταν ο στόχος.

Όσον αφορά στην οργάνωση, μικρές ομάδες δημιουργούνταν για να επισκεφθούν σπίτια, με κάποιον υπεύθυνο για την τήρηση του σχεδίου επισκέψεων, το οποίο καταστρώναμε μέρες πριν, και για τη μοιρασιά των χρημάτων. Αυτό ανακούφιζε την αμηχανία που ένιωθε κάποιος όταν έπρεπε να βγει μόνος του, ειδικά όταν η πόρτα δεν άνοιγε ή κάποιος ήταν αγενής. Όμως όλα ξεχνιόντουσαν όταν πετύχαινες τον στόχο σου. Οι παρέες των αγοριών έψαλαν τα κάλαντα σχεδόν αγριοφωνάζοντας, χτυπώντας δυνατα πορτες και κουδούνια. Ίσως πέρα από το χαρμόσυνο μήνυμα της γέννησης και της αναγέννησης, έστελναν το κρυφό μήνυμα “είμαστε πολλοί και δυνατοι ξύπνα άνοιξε και ξηλωσου”. Τα κορίτσια και τα μικρά παιδάκια έψαλλαν γλυκά και χαμηλόφωνα. Δεν σου έκανε καρδιά να τα δυσαρεστήσεις. Μάλιστα έχω την αίσθηση πως έκαναν καλύτερες πωλήσεις από εμάς τους αγριοτζόμπανους.

Οι εικόνες πάντως της παραμονής Χριστουγέννων εκείνης της εποχής είχαν μια ατμοσφαιρική μαγεία, παρόλο που ζούσαμε μέσα στα τσιμέντα των εργολαβιων, χωρίς να καταλαβαίνουμε πάντα ότι αυτό ήταν κάτι κακό. Το χιονισμένο τοπίο τα ξημερώματα, με τα φωτάκια να τρεμοπαίζουν και τα κάλαντα να ακούγονται, δημιουργούσαν μια αίσθηση μαγείας. Παρά το γεγονός ότι τα χρήματα που συγκεντρώνονταν από τα κάλαντα δεν ήταν πάντα αρκετά για να πάρουμε το παιχνίδι που επιθυμούσαμε, η εμπειρία, η προσπάθεια και η ομαδικότητα γεμίζανε την παιδική ψυχή με χαρά. Ελπίζαμε ότι αν ήμασταν τυχεροί, θα μας περίμενε και ένα οικογενειακό “πακέτο Ντελορ” ως επιβράβευση, για να πάρουμε τελικά το πολυπόθητο παιχνίδι.

Τα χρόνια πέρασαν, κάποια πράγματα άλλαξαν και κάποια έμειναν ίδια. Το Turbo Traxx και το Game Boy ίσως έγιναν tablet και drone, αλλά η ανάγκη για χαρά και για τις ίδιες στιγμές αθωότητας παραμένει αναλλοίωτη. Φέτος, είδα με χαρά ότι αυξήθηκαν τα παιδιά που βγήκαν για κάλαντα. Ας κρατήσουμε τις πόρτες ανοιχτές.

Και για τους μεγαλύτερους;

Κι τ’ χρόν μι τ’ νύφ…

Γιάννης Νεβεσκιώτης