ΚΑΣΜΕΡΙΑ ΜΕ ΥΠΟΨΗΦΙΟ ΔΗΜΑΡΧΟ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ ΤΟΥ 1919 (Γιάννη Κορκά)
Το 1919 ο Δήμαρχος Κοζάνης Γ. Δελιβάνης δημιούργησε στην πόλη ένα πρόβλημα. Καθώς ο μητροπολίτης Φώτιος, που ήταν βασιλόφρων, εξορίστηκε σε μοναστήρι στην Πεντέλη Αθηνών, ο Δήμαρχος άρπαξε την ευκαιρία και μετέφερε τα γραφεία του Δήμου στο Επισκοπείο, προκαλώντας αντιδράσεις από τους Κοζανίτες και από τον Γενικό Διοικητή Ηλιάκη. Η κίνηση του Δημάρχου αποτελούσε θεσμική παράβαση. Τα γραφεία του Δήμου στεγάζονταν σε ένα παλιό κτίριο, εκεί που είναι σήμερα το Δημαρχείο, το οποίο κτίστηκε το 1933.Ο Ηλιάκης κάλεσε το Δήμαρχο να αποχωρήσει από το Επισκοπείο. Αυτός όμως, αντί να αποχωρήσει από το Επισκοπείο, παραιτήθηκε μαζί με το συμβούλιο του. Έτσι, με πρωτοβουλία της Ένωσης Συντεχνιών (όπως αναφέρει η τοπική εφημερίδα «Ηχώ της Μακεδονίας»), προτάθηκε στον Γενικό Διοικητή για Δήμαρχος ο Ηλίας Βαμβακάς, με δημοτικούς συμβούλους τους Θεόδωρο Κωτούλα, Μιχαήλ Ζωγράφου, Θωμά Γκουρτσούλη, Ιωάννη Γκοβεδάρο, Στέργιο Δαρδούφα, Ιωάννη Χαλκιά, Τριαντάφυλλο Μεσημέρη, Απόστολο Δαβάνη, Κων. Δόκο, Νικ. Κουτσιμάνη, Αργύριο Δραγατσίκα, Αδάμο Πούχια, και Θεόδωρο Παπαδέλη. Μάλιστα, μερικούς από τους συμβούλους γνώρισα κατά τη δεκαετία του 1950.
Ο Δήμαρχος λοιπόν διορίστηκε, χωρίς να διενεργηθούν εκλογές. Είχε όμως προηγηθεί ένα περιστατικό ευτράπελο, από περιπαικτική διάθεση κάποιων Κοζανιτών. Αυτοί πρότειναν για Δήμαρχο, προφανώς κασμιρεύοντάς τον (κατά το κοινώς λεγόμενον),έναν διευθυντή του ΤΤΤ (το σημερινό ΕΛΤΑ), που υπηρετούσε στην Κοζάνη, τον Χρήστο Α. Τα γεγονόταμού τα αφηγήθηκε ο αείμνηστος θείος μου Λουκάς, ο οποίος τα έζησε από κοντά και ήταν γνώστης όλων όσα διαδραματίζονταν.
Στην πλατεία Γ. Τιάλιου, όπου σήμερα είναι τοποθετημένο το άγαλμα του Κασομούλη, υπήρχαν οικίες και καταστήματα. Οι παλιοί θα θυμούνται το βιβλιοπωλείο-χαρτοπωλείο και εφημεριδοπωλείο «Ελληνικός Βορράς» του Γιάννη Παπαϊωάννου. Σε ένα από αυτά τα καταστήματα χρησιμοποιούσαν το ΤΤΤ (Τηλεφωνείο, Τηλεγραφείο, Ταχυδρομείο).Απέναντι από το γραφείο του ΤΤΤ, επί της οδού Β. Γεωργίου Α΄ (νυν Δημοκρατίας) και γωνία Β. Φόρη είναι ο κεντρικός δρόμος για τη Σκ’ρκα, υπήρχε ένα μπακάλικο, του Γκιούρκα, όπου σύχναζαν πολλοί άνθρωποι που έκαναν εργατικές δουλειές, όπως εργάτες γης, αμπελουργοί, γεωργοί, κτηνοτρόφοι, μαστόροι, οικοδόμοι κ.λπ. Μετά τη δουλειά τους περνούσαν από το μπακάλικο, έχοντας μαζί τους και τα σέα (εργαλεία) της δουλειάς και πίνανε καμιά ρακί με μεζέ για να ξεκουραστούν. Με τις ρακές αρχίνιζαν να αμπελοφιλοσοφούν. Ήσαν όλοι από τη Σκ’ρκα. Έχω γράψει για τα μπακάλικα, που το δειλινό είχαν επισκέπτες. Ξεκινούσαν από το Κεραμαριό και έφθαναν μέχρι τον κινηματογράφο το σημερινό «Ολύμπιον», και από κει ανέβαινες και στη Σκ’ρκα. Ήταν μια συνήθεια που την τηρούσαν όλοι οι μπακάληδες.
Ένα δειλινό, λοιπόν, ο μπακάλης επισκέφτηκε τον δ/ντή του ΤΤΤ και τον κάλεσε να πάει στο μπακάλικο, για να γνωριστούν, μιας που ήσαν και γείτονες, και να μη μένει μόνος του. Ο κ. Χρήστος δέχθηκε με χαρά την πρόσκληση, πήγε στο μπακάλικο, όπου τον υποδέχτηκε η παρέα. Τον έβαλαν να καθίσει σε μια καρέκλα και δίπλα είχαν και ένα τραπεζάκι. Οι άλλοι, οι μόνιμοι θαμώνες, βολεύονταν πάνω στα τσουβάλια από φασόλια, ρεβίθια, καλαμπόκι κ.λπ. Πού χώρος για καρέκλες; Στο μαγαζί προσέφεραν ρακί με μεζέ ξυνάδια, τουρσί , γιλές, σαρδέλες, ρέγγα ψητή, νιμπιλμπί. Συστήθηκαν όλοι στον κ. Χρήστο, του είπαν και τι δουλειά κάνει ο καθένας και ότι ανήκουν στη συνοικία Σκ’ρκα, που όπως είπαν είναι ιστορική και ότι εκεί κατοίκησαν οι πρώτοι έποικοι της Κοζάνης Ο κ. Χρήστος έμεινε ενθουσιασμένος από τη συντροφιά και τους ευχαρίστησε θερμά, λέγοντας ότι θα έρχεται κάθε βράδυ. Η συντροφιά τους είπε, είναι πολύ καλή, είστε σεμνοί, εργατικοί και με ευγενική συμπεριφορά . Τους συνεχάρη λοιπόν και τους ευχαρίστησε.
Έτσι, κυλούσαν οι βραδιές όμορφα, με τις ρακές να ρέουν. Ο κ. Χρήστος έφερνε ψάρια από την Καστοριά, ζαμπόχιλα και γουλιανό, που ήταν ωραίος μεζές για ρακί. Τότε, λόγω τις κρίσεως στο Δήμο και της παραιτήσεως του Δημάρχου μετά του Δημοτικού Συμβουλίου, οι θαμώνες του μπακάλικου το έριξαν στην πλάκα και είπαν να κασμιρέψουν τον διευθυντή. Πρότειναν, λοιπόν, στον κ. Χρήστο να τον προωθήσουν για Δήμαρχο, εφόσον γίνουν εκλογές. Και για να πειστεί ο «υποψήφιος», κραυγάσανε με μια φωνή ότι θα αγωνιστούν όλοι μαζί να τον εκλέξουνε Δήμαρχο: «Όλη η Σκ’ρκα θα είναι μαζί σου. Θα οργανώσουμε εκδηλώσεις και θα κάνουμε πρόγραμμα».
Η ρέουσα ρακί βοηθούσε στην έκρηξη των ιδεών και αποφάσεων. Ο κ. Χρήστος ήταν ευτυχισμένος, καμάρωνε σαν γύφτικο σκεπάρι και τους παρότρυνε να μην αργούν, να αρχίσει ο αγώνας. Την επομένη νοίκιασαν ένα Λαντό (άμαξα) από τον παππού μου Νάνο Κορκά, που είχε γραφείο ταξιδίων (Κοζάνη-Αμύνταιο) και μετέφερε επιβάτες που ταξίδευαν για Θεσσαλονίκη με το τρένο και αυτούς που επέστρεφαν στην Κοζάνη. Είχε δύο Λαντό, το ένα με δύο άλογα και το άλλο με τέσσερα άλογα. Μάλιστα, ο Νάνος γνωριζότανε με τον δ/ντή κ. Χρήστο, καθώς ο θείος μου Λουκάς μετέφερε το ταχυδρομείο στο γραφείο κάθε μέρα. Το γραφείο ταξιδίων βρισκόνταν στο τζιαντέ (σημερινό πεζόδρομο), ο χώρος ήταν του Βούβλια και το 1927 λειτούργησε βουβός κινηματογράφος λεγότανε «Ίρις» και μετά «Τιτάνια», ενώ σήμερα είναι σούπερ-μάρκετ).
Να πω δυο λόγια για τους ταχυδρόμους την εποχή εκείνη. Οι αριθμοί των οικιών της Κοζάνη ήσαν συνεχόμενοι. Η οικία του παππού μου είχε αριθμό 2037. Οι αποστολείς έγραφαν στο φάκελο τον αριθμό αλλά και το όνομα της συνοικίας όπου διέμειναν(π.χ. Κεραμαριό, Μπουγδανάθκα , Σκ’ρκα κ.λπ.). Στα χωριά πήγαιναν οι ταχυδρόμοι με άλογο και είχαν σάλπιγγα, με την οποία καλούσαν τους χωριανούς να έρθουν για να πάρουν τα γράμμα. Και ήσαν πολλά, διότι, όπως είναι γνωστό, το1906 και το 1908 μετανάστευσαν στην Αμερική (ΗΠΑ) πολλοί Κοζανίτες, για να δουλέψουν, και έστελναν γράμμα και κανένα ντόλαρ. Γράμματα ανταλλάσσονταν επίσης με τους στρατιώτες στο πολεμικό μέτωπο της Μ. Ασίας, όπου πολεμούσαν και Κοζανίτες. Ήταν μια δύσκολη εποχή.
Στο Λαντό, λοιπόν, οι Σκαρκιώτες τοποθέτησαν ένα κοντάρι και κρέμασαν χρωματιστά κορδόνια, ενώ στη μέση καθόταν ο υποψήφιος Δήμαρχος. Τον τριγυρνούσαν τον καημένοστον τζιαντέ και στα σοκάκια και τις γειτονιές της Κοζάνης μέχρι αργά το βράδυ. Ακολουθούσαν μεγάλοι και μικροί, τραγουδώντας αστειευόμενοι. Ου Κουκόλ’ς ου Ψέκας, ως άλλος λαϊκός ποιητής , διαλαλούσε:«Το κορδόνι κάνει τούμπες και ο Χρήστος κολοτούμπες από τη χαρά του. Αρχηγό τρανό στον Δήμο τον θέλει ο λαός». Οι ρακές έρρεαν στη σειρά για τους ψηφοφόρους. Χάζεβαν όλοι στον τζιαντέ. Ο κ. Χρήστος τους χαιρετούσε με υπόκλιση και τους καλούσε:«Να ’ρθείτε ταχιά να σας κεράσου χαλβά». Έτσι πέρασε μια εβδομάδα με «ξικ’λιάσματα, μασάλια νικουκιρύσια», και τον κ. Χρήστο στη θέση του στο Λαντό, αγναντεύοντας το Δημαρχείο.
Εν τω μεταξύ, με τον διορισμό νέου Δημάρχου και συμβούλων από τον Διοικητή Ηλιάκη, το πρόβλημα με τον Δήμο τακτοποιήθηκε και δεν θα διεξάγονταν εκλογές. Παράλληλα, η κεντρική υπηρεσία των ΤΤΤ έστειλε έγγραφο μεταθέσεως του κ. Χρήστου, καθώς φαίνεται κάτι είχαν πληροφορηθεί στα κεντρικά. Προ της αναχωρήσεως του κ. Χρήστου, οι φίλοι του οι Σκαρκιώτες τον εκάλεσαν στη Σκ’ρκα στα Νταμπάχανα και τον τίμησαν. Του προσέφεραν ένα δίπλωμα, που τύπωσαν στο τυπογραφείο της εφημερίδος Ηχώ: «ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ. Απονέμεται εις τον Χρήστο Α. και ανακηρύσσεται ΕΠΙΤΙΜΟ ΜΕΛΟΣ της ιστορικής συνοικίας Σκ’ρκα την οποία τιμούσε και τώρα τιμάται απ’ αυτήν. Οκτώβριος 1919».Έπονται υπογραφές της επιτροπής. Του προσφέρουν επίσης ένα αγγιό (λίθινο οικιακό σκεύος) στρόγγυλο γεμάτο ξυνάδια και επάνω στο στόμιο μία μπιστιρά (πέτρα).
Έτσι κασμέρευαν οι παλιοί Κοζανίτες, που ήσαν φημισμένοι για το χιούμορ, τα κασμέρια και τα μασλάτια, αθώα όμως και άκακα, χωρίς όμως να ξεφεύγουν σε «χοντροκοπιές». Έτσι περνούσαν τον καιρό τους και διασκέδαζαν, απαλύνοντας λίγο την κούρασή τους από τον καθημερινό μόχθο και βιοπάλη.
Γιάννης Κορκάς
Φωτογραφία: Το Οίκημα του Δημαρχείου, με τις καμάρες που λειτουργούσαν ως αλευροαγορά.
