Μεταλλεία Αμιάντου Βορείου Ελλάδος (ΜΑΒΕ) – Το έργο αξιοποίησης του αμιαντοφόρου κοιτάσματος Ζιδανίου και το κλείσιμο εργοστασίου και ορυχείου το 2000 και από το 2002 η περιβαλλοντική αποκατάσταση του χώρου

Η παρουσία αμιάντου στην περιοχή Μονής Ζιδανίου του Ν. Κοζάνης εντοπίστηκε για πρώτη φορά από ιδιώτες στα 1935. Η συστηματική όμως έρευνα για να εξακριβωθεί η ποσότητα και η ποιότητα των αποθεμάτων άρχισε μόλις το 1955.

Οι έρευνες έγιναν στην αρχή από την αμερικανική εταιρεία KENNECOTT COPPER CORP και συνεχίστηκαν από το ελληνικό δημόσιο. Το 1965 τα δικαιώματα μεταλλειοκτησίας περιήλθαν στην ΕΤΒΑ, η οποία ολοκλήρωσε τις έρευνες μέσω της θυγατρικής εταιρείας ΓΕΜΕΕ και σε συνεργασία με την αμερικανική εταιρεία CERRO CORP.

Οι απαιτήσεις όμως της τελευταίας σχετικά με τον έλεγχο του φορέα δεν επέτρεψαν να συνεχιστεί η συνεργασία ως την τελική αξιοποίηση. Έτσι, στη σύσκεψη που έγινε στην ΕΤΒΑ στις 17 Αυγούστου 1977 υπό την προεδρία του τότε πρωθυπουργού Κων/νου Καραμανλή, αποφασίστηκε να αναληφθεί το έργο από καθαρώς ελληνικό φορέα και συγκεκριμένα της ΕΤΒΑ, η οποία ανέθεσε την πραγματοποίησή του στη θυγατρική της εταιρείας ΜΑΒΕ.

Αργότερα κρίθηκε σκόπιμο να συμμετάσχει στο μετοχικό κεφάλαιο της ΜΑΒΕ, με ποσοστό 8,5% και η IFK (INTERNATIONAL FINANCE CORPORATION), επενδυτικός οργανισμός της WORLD BANK.

Στα «τεχνικά στοιχεία» είχαν καταγραφεί βέβαια αποθέματα: 90 εκ. μετρικοί τόνοι μεταλλεύματος πάνω από τη στάθμη +500. Μέση ανάληψη ινών 2,63% (2,63 τόνοι μεταλλεύματος που βρίσκονται πιθανά αποθέματα: 40 εκ. τόνοι μεταλλεύματος που βρίσκονται μεταξύ +500 και +450 και έχουν μέση περιεκτικότητα περίπου 3%.

Δυνατά αποθέματα: Το κοίτασμα συνεχίζεται και κάτω από τη στάθμη +450, όπου έχουν ήδη προωθηθεί ορισμένες γεωτρήσεις, οι οποίες συνάντησαν μετάλλευμα υψηλής περιεκτικότητας.

Η εκμετάλλευση ήταν επιφανειακή με ορθές βαθμίδες ύψους 10 μέτρων και με προοπτική αύξησης ύψους σε 12,5 μέτρα.

Η εξόρυξη-φόρτωση-μεταφορά με επιτόπου διάρρηξη του μεταλλεύματος με εκρηκτικά και γεωτρύπανα και η φόρτωση με υδραυλικούς εκσκαφείς ή τροχοφόρους φορτωτές CATERPILLAR τύπου 992 c με κάδο 10 Μ3.

Για τη μεταφορά χρησιμοποιήθηκαν φορτηγά CATERPILLAR τύπου 777 των 89 μετρικών τόνων.

Ιδιαίτερη πρόνοια υπήρξε – όσο ήταν δυνατόν όταν πρόκειται για αμίαντο – για την υγεία των εργαζομένων. Υπήρχαν εγκαταστάσεις απορροφήσεως της σκόνης και καθαρισμού του αέρα. Είχαν προβλεφθεί 23 ανεξάρτητες μονάδες φίλτρων για να απορροφάται και να καθαρίζεται ο αέρας. Φυτεύτηκαν και 12.000 δέντρα για την προστασία του περιβάλλοντος, πριν αρχίσει να λειτουργεί η μονάδα. Φυσικά όσα μέτρα προστασίας και να πάρεις, ο αμίαντος είναι ένα φονικό προϊόν.

Η απασχόληση εργατοϋπαλληλικού προσωπικού ήταν για 350 άτομα μόνιμου προσωπικού.

Η όλη επένδυση πραγματοποιήθηκε ταχύτατα. Στις 15 Απριλίου 1978 ο υπουργός Συντονισμού και μετέπειτα πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης θεμελίωσε το έργο. Τρία χρόνια αργότερα, στις 17 Απριλίου 1981, πρωθυπουργός τώρα ο Γ. Ράλλης, εγκαινίασε την έναρξη της παραγωγικής λειτουργίας του συγκροτήματος.

Από το 1977 όμως ο αμίαντος χαρακτηρίστηκε ως ένα από τα 10 πιο καρκινογόνα υλικά. Η μονάδα αυτή του αμιάντου ήταν η μεγαλύτερη στην Ευρώπη. Το 2000 έκλεισε, την είχε παραχωρήσει το κράτος από το 1992 στην πολυεθνική MINERAL, λόγω επικινδυνότητας του αμιάντου και το 2002 η κυριότητα των εγκαταστάσεων των ΜΑΒΕ περιήλθε στην περιφέρεια Δυτ. Μακεδονίας για χρονικό διάστημα 30 ετών, με σκοπό την περιβαλλοντική αποκατάσταση, αναβάθμιση και αξιοποίησή τους.

Κατά την διάρκεια της 18ετούς λειτουργίας τους τα ΜΑΒΕ εξόρυξαν περισσότερους από 70 εκατομμύρια τόνους σερπεντίνη, από τους οποίους παρήχθησαν ένα εκ. τόνοι λευκού αμιάντου. Το υπόλοιπο φτωχό σε ίνες αμιάντου μετάλλευμα εναποτέθηκε στο χώρο των αποθέσεων.

Στα ΜΑΒΕ θεωρείται πως έγινε το μεγαλύτερο έργο περιβαλλοντικής αποκατάστασης στα Βαλκάνια, με τη συνδρομή της ΕΕ. Η αποκατάσταση του χώρου των ΜΑΒΕ στο Ζιδάνι Κοζάνης ξεκίνησε το 2005 και συνεχίστηκε μέχρι το 2019, με τη συνδρομή της ΕΕ.

Αιτία για το έργο αποκατάστασης ήταν η απόφαση να υδροδοτηθεί η Θεσσαλονίκη από τον Αλιάκμονα, γεγονός που προϋπόθετε την εξυγίανση του Αλιάκμονα από ίνες αμιάντου, μια σημαντική παρέμβαση και για την ευρύτερη περιοχή.