Ένας σημαντικός στοχαστής, τόσο για την εποχή του, όσο και για τα χρόνια που ακολούθησαν, είναι αναμφίβολα ο Καρλ Χάινριχ Μαρξ (Karl Heinrich Marx, 1818- 1883), ο Γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος, ιστορικός, πολιτικός, οικονομολόγος και θεωρούμενος ως ο θεμελιωτής του κομμουνισμού.
Ένας άνθρωπος που διέγραψε τη δική του ξεχωριστή τροχιά στο στερέωμα της ιστορίας της ανθρωπότητας, που ασχολήθηκε με πολλά ζητήματα ως φιλόσοφος και δημοσιογράφος και άφησε το στίγμα του με την ανάλυση της ιστορίας σε όρους ταξικής πάλης, η οποία συνοψίζεται στη θεωρία ότι τα συμφέροντα των κεφαλαιοκρατών και των εργαζομένων είναι διαμετρικά αντίθετα μεταξύ τους.
Ο Μαρξ υιοθέτησε το διαλεκτικό σχήμα του Έγελου, εκφράζοντας έτσι κι αυτός τη μοίρα του λεγόμενου δυτικού πολιτισμού. Μπορεί τα έργα και γενικά τα κείμενά του να έχουν κυρίως πολιτικό, οικονομικό και ιστορικο – κοινωνικό περιεχόμενο, όμως, η φιλοσοφική σημασία της σκέψης του πηγάζει και διατρέχει τα χρόνια ίσαμε σήμερα από τον τρόπο με τον οποίο οι μεταγενέστεροι πολιτικοί φιλόσοφοι ανέπτυξαν και χρησιμοποίησαν τον πυρήνα της θεωρίας του.
Στον πυρήνα αυτόν υπάρχει η κυρίαρχη μαρξιστική αντίληψη πως την ανθρώπινη σκέψη και συνείδηση διαμορφώνουν πάντα οι υλικές συνθήκες διαβίωσης μιας κοινωνίας. Στο βάθος του μαρξιστικού θεωρητικού συστήματος υπάρχει η βασική θέση του Χέγκελ για την κίνηση της ιστορίας (η διαλεκτική), την οποία βέβαια υποτίθεται ο ίδιος ο Μαρξ αντέστρεψε, στην προσπάθειά του να διαμορφώσει μια υλιστική παραλλαγή του γνωστού εγελιανού σχήματος, θέση – αντίθεση – σύνθεση.
Για τον Γερμανό, εβραϊκής καταγωγής στοχαστή, δεν είμαστε παθητικοί δέκτες του κόσμου που μας περιβάλλει, αλλά ενεργοί παράγοντες που πρέπει να δρούμε κατά τρόπο, ώστε να απαλλάξουμε τον εαυτό μας και τους συνανθρώπους μας από την ανελευθερία και την εκμετάλλευση.
Ο Μαρξ πίστευε ακράδαντα πως όλοι οι φιλόσοφοι καταγίνονται με την ερμηνεία του κόσμου, καθένας με το δικό του στοχαστικό τρόπο, αλλά το ζητούμενο είναι και παραμένει τέτοιο, το πώς θα τον αλλάξουμε. Η πολυθρύλητη ρήση του «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού» που έκτοτε έγινε η σημαία των μαρξιστών και το σύνθημα όλων των αγωνιζομένων για την επικράτηση του κομμουνισμού, συγκαταλέγεται στις απόψεις εκείνες που διαμόρφωσαν την κοσμοθεωρία του και σημάδεψαν για πάντα τις προσπάθειές του για την αλλαγή του κόσμου.
Αρκετοί από τους σύγχρονους μελετητές του Μαρξ θεωρούν πως οι αντιλήψεις του για τη θρησκεία, ως ένα βαθμό είναι δικαιολογημένες, γιατί αναμφίβολα στη διαμόρφωσή τους, έπαιξαν σημαντικό ρόλο οι τότε συνθήκες στο χριστιανικό κοινωνικό περιβάλλον της Δύσης.
Η γνώμη του σίγουρα σχηματίστηκε από όσα διδάχθηκε και μελέτησε από τη δυτική θρησκειοποιημένη θεολογία και αναμφίβολα θα ήταν διαφορετική αν είχε βιωματικά εντρυφήσει στη μύχια ουσία της διδασκαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας για τη ζωή και τον άνθρωπο.
Ηλίας Κ Μάρκου
[email protected]