Ο Σωκράτης μέσα από τον Πλάτωνα για το χρήμα, την αρετή και τα πολιτεύματα (Διαμαντή Βαχτσιαβάνου)

Ο Σωκράτης μέσα από τον Πλάτωνα για το χρήμα, την αρετή και τα πολιτεύματα (Διαμαντή Βαχτσιαβάνου)

Έλεγε ο Σωκράτης πως το χρήμα και η αρετή είναι σαν δυο πλάστιγγες μιας ζυγαριάς. Όταν η μια ανεβαίνει, η άλλη κατεβαίνει

Κατόπιν αυτού – κατά τον Σωκράτη – οι έμποροι φτιάχνουν τους νόμους και οικοδομούν την κοινωνία στα μέτρα τους, όπου το κέρδος είναι το μοναδικό κίνητρο. Η επιθυμία για το κέρδος «σκοτώνει» τη λογική και το πνεύμα και όλα λειτουργούν για το κέρδος. Χρήματα σε περισσότερα χρήματα είναι ο αυτοσκοπός. (Πλάτων, Πολιτεία, Βιβλίο Η’).

Ο έμπορος έχει για θεό του το χρήμα, το οποίο διαφθείρει τον άνθρωπο και όπως λέει ο Σωκράτης «στα νιάτα του ο άνθρωπος είναι πολέμιος του πλούτου, αλλά όσο γερνά τόσο περισσότερο τον αγαπά, εφόσον η αγάπη του χρήματος είναι μέσα στη φύση του» (Πλάτων, Πολιτεία, Βιβλίο Η’).

Επειδή ο κατέχων το χρήμα μπορεί να αγοράσει σχεδόν τα πάντα και έτσι να διευθύνει ένα κράτος όπως αυτός νομίζει, η δημοκρατία θεωρήθηκε πως ήταν το ιδανικότερο όλων των πολιτευμάτων που θα εξυπηρετούσε αυτό το σκοπό!

Γι αυτό είναι και το χειρότερο πολίτευμα όλων, κατά τον Σωκράτη. Λέει (ο Σωκράτης) πως η καλύτερη μορφή πολιτεύματος είναι η αριστοκρατία και ακολουθούν από το κακό στο χειρότερο, η τιμαρχία (της Κρήτης και της Σπάρτης), η ολιγαρχία (πλουτοκρατία), η τυραννία (Πολιτεία, Βιβλίο Η’).

Ο προσωκρατικός φιλόσοφος Ηράκλειτος έλεγε πως «οι γνώμες των ανθρώπων είναι παιδιάστικα παιχνίδια» και «για εμένα ο ένας αξίζει όσο δέκα χιλιάδες εάν είναι άριστος». Για τον άριστο μιλάει ο Ηράκλειτος, για το πολίτευμα της αριστοκρατίας ο Σωκράτης. Τελικά, ο τρόπος που λειτούργησε η αστική δημοκρατία διαχρονικά έφερε την κοινωνία ένα βήμα – έστω – μπροστά ή είναι η ολιγαρχία-πλουτοκρατία του κεφαλαίου;

Για την αστική δημοκρατία, ο Σωκράτης (Πολιτεία, Βιβλίο Η’) λέει πως «το χειρότερο από όλα σε ένα τέτοιο κράτος είναι ο μεγάλος αριθμός ανέργων που παράγει, δηλαδή ανθρώπων που ζουν μέσα στο κράτος χωρίς να έχουν καμία θέση». Επίσης, ο Σωκράτης ειρωνεύεται την δημοκρατική ελευθερία, η οποία είναι τόση, όση επιτρέπεται ο πλουτοκράτης για να μην θιγούν τα συμφέροντά του.

Σε μια δημοκρατία, λέει ο Σωκράτης, υπάρχουν τρεις κατηγορίες πολιτών. Η πρώτη κατηγορία είναι οι ζητιάνοι που είχαν παραμεληθεί στην πλουτοκρατία. Αυτοί οι ζητιάνοι και οι άχρηστοι, στη δημοκρατία, γίνονται πολιτικοί. Η δεύτερη κατηγορία είναι οι έμποροι που συντηρούν τους ζητιάνους-πολιτικούς (Βιβλίο Η’). Οι κηφήνες – όπως τους χαρακτηρίζει – ενώ στην αριστοκρατία περιφρονούνται και κρατούνται μακράν της εξουσίας, στη δημοκρατία αξιοποιούνται και γίνονται πολιτικοί!

Η επόμενη τάξη είναι οι χρηματιστές, από τους οποίους οι κηφήνες παίρνουν το μέλι τους. Η τρίτη κατηγορία είναι αυτοί που εργάζονται με τα χέρια τους, είναι φτωχοί και δεν έχουν καμία σχέση με την πολιτική. Αυτή η τάξη σε μία δημοκρατία είναι η πολυπληθέστερη και η σημαντικότερη όταν είναι ενωμένη.

Εδώ βρίσκεται το σημαντικό… «η σημαντικότερη και πολυπληθέστερη, όταν είναι ενωμένη»! Τι ρόλο παίζουν τα κόμματα στη δημοκρατία; Σπάνε την ενότητα της τάξης αυτής, τα όργανά του (ΜΜΕ κλπ.) παίζουν το ρόλο των καθοδηγητών και οι κηφήνες-πολιτικοί εκπληρώνουν (με το αζημίωτο) αυτό που θέλουν οι οικονομικά ισχυροί.

Αυτά πίστευε ο Σωκράτης και επειδή αυτά ενοχλούσαν, τον καταδίκασαν σε θάνατο! Είπε στους δικαστές του πριν πιει το κώνειο (399 π.Χ) «είναι πλάνη να νομίζετε ότι θανατώνοντας ανθρώπους θα απαλλαγείτε από την κριτική και τον έλεγχο. Αλλά είναι πλέον ώρα να φύγουμε, εγώ για να πεθάνω, εσείς για να ζήσετε. Ποιος από εμάς πηγαίνει στο καλύτερο, μόνον ο θεός γνωρίζει».

Ο Σωκράτης αρνήθηκε να δραπετεύσει, απόδειξη πως σεβόταν τους νόμους του κατεστημένου, έστω και αν τους θεωρούσε άδικους. Πέθανε ως μάρτυρας για να δώσει το παράδειγμα της θυσίας σε αυτά που πίστευε και τα οποία είχαν σκοπό να σώσουν τον άνθρωπο από την δουλεία του κατεστημένου!

Κλείνουμε με την ρήσιν του Κορνήλιου Καστοριάδη για την κατ’ επίφασιν δημοκρατία του καιρού μας… “Δημοκρατία σημαίνει αποφασίζω εγώ, όχι αποφασίζω ποιος θα αποφασίσει για μένα!”

Ο Καστοριάδης τα λέει όλα σε δύο σειρές για το σόφισμα της “αντιπροσωπεύως” που προβάλλει ως “αντιπροσωπευτική δημοκρατία”!

Διαμαντής Θ. Βαχτσιαβάνος