ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΚΟΖΑΝΙΤΗ
του Γιάννη Κορκά
Ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ συμπατριώτης μας Γιάννης Ταρνανίδης, καταγόμενος από το Καπνοχώρι (Σουφλάρ) Κοζάνης, δίδαξε επί σειρά ετών στη Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης το αντικείμενο της Σλαβολογίας. Ο καθηγητής κ. Ταρνανίδης έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Βελιγράδι 1964-68, όπου έλαβε πτυχίο στην ιστορία των Σλαβικών Λαών και της Σερβικής εκκλησίας, ενώ ιδιαιτέρως ασχολήθηκε με τις σχέσεις των Σλάβων με το Βυζάντιο.
Ο κ. Ταρνανίδης εξέδωσε προσφάτως το βιβλίο «Σινά το εμόν». Οδοιπορικό προς τους πνευματικούς Θησαυρούς της Ιεράς Μονής της Αγίας Αικατερίνης Σινά» (2016). Αφορμή για τη συγγραφή ήταν, όπως λέει ο ίδιος, «οι συχνές επισκέψεις του στο Θεοβάδιστο όρος Σινά, στη Ι. Μ. Αγ. Αικατερίνης, όπου έλαβε πρόσκληση από την Ι.Σύναξη τη Μονής, για να μελετήσει επί τόπου τα ανευρεθέντα και ξεχασμένα από αιώνες αρχαία σλαβικά χειρόγραφα του έτους 1200 μ.Χ. Το 1982 μετέβη στο Σινά και ξεκίνησε τη μελέτη των χειρογράφων, η οποία περατώθηκε το 1988,ώστε να εκδοθεί το πόνημα. Ηγούμενος της Μονής είναι ο Αρχιεπίσκοπος κ. Δαμιανός. Η ιστορική Μονή διαθέτει σημαντικούς θησαυρούς, ενώ η βιβλιοθήκη της θεωρείται από τις μεγαλύτερες Βιβλιοθήκες του Χριστιανισμού. Επισκεφθήκαμε τη Μονή μαζί με τον φίλο κ. Ταρνανίδη το 1996,και παραμείναμε μια εβδομάδα. Εκεί νιώσαμε την ατμόσφαιρα του μοναστηριού και τη μυσταγωγία των ιερών ακολουθιών, ώστε να θεωρώ την επίσκεψή μας ως θεϊκή Χάρη. Γνωρίσαμε και τον γέροντα-ηγούμενο Αρχιεπίσκοπο κ. Δαμιανό, ένας αρχιερέας με βαθιά συναίσθηση της ιεράς αποστολής του.Μετά την επίσκεψή μας στο Σινά, επισκεφθήκαμε στην Αλεξάνδρεια τον μακαριστό Πατριάρχη Αλεξανδρείας κυρό Παρθένιο, ένας άγιος Ιεράρχης. Από τον οποίο είχα πάρει συνέντευξη και δημοσίευσα
Τα βιβλίο «Σινά το εμόν» είναι κατάθεση ψυχής και το απαύγασμα της βαθιάς επιστημονικής έρευνας του κ. Ταρνανίδη, και πως συνδέθηκε με το μοναστήρι ώστε να αφοσιωθεί στην έρευνα και να γίνει η καταγραφεί των αξιόλογων χειρογράφων σε βιβλίο που να καταστεί διεθνές, ώστε να τιμηθεί από τις σλαβικές χώρες Βουλγαρία και Σερβία για το έργο του. Θα γράψουμε παρακάτω για τι τιμητικές περγαμηνές, που έλαβε από τις χώρες αυτές.
Διαβάζοντας το βιβλίο, Έφερε σε μας ευχάριστες μνήμες και μας συγκίνησε με τη θαυμάσια οδοιπορική περιγραφή του βαθυστόχαστου καθηγητή και ερευνητή. Αποκαλύπτοντας τις ιερές και ιστορικές παρακαταθήκες του μοναστηριού και την πνευματική του σχέση με το μοναστήρι. Στο βιβλίο περιέρχονται (17) κεφάλαια προβάλλοντας με σεβασμό και πνευματικότητα την παγκόσμια σημασία του ΣΙΝΑ, στον Χριστιανισμό και στον Ελληνισμό. Κάθε χρόνο δέχεται πολλούς πάρα πολλούς προσκυνητές όλων των Θρησκειών. Δικαιολογημένα το περιγράφει λεπτομερώς και με σαφήνεια. Ως Θεολόγος και Σλαβολόγος το θεωρεί και είναι κιβωτός γνώσεων εκκλησιαστικού Πολιτισμού , μία ψηφίδα του οποίου είναι και τα σλαβικά χειρόγραφα της Μονής, τα οποία ανέδειξε με επιστημονική εμβρίθεια ο δικός μας καθηγητής.
Το συγκεκριμένο πόνημα των χειρογράφων εκδόθηκε το 1988
με τίτλο «The Slavonic manuscripts discovered in 1975 at St. Catherines Monastery on Mount Sinai».Χαρακτηρίστηκε από τους κορυφαίους σλαβολόγους καθηγητές ως επανάσταση και νέα σελίδα για ολόκληρη την σλαβολογική έρευνα (ιστορία, φιλοσοφία, παλαιογραφία, πολιτισμός, εκκλησιαστική ζωή κλπ.) Η Ακαδημία Επιστημών της Σόφιας, τιμώντας τον κ.Ταρνανίδη, του απένειμε ειδική διάκριση για τη συμβολή του στην ανακάλυψη, μελέτη και έκδοση άγνωστων βουλγαρικών και γενικώς σλαβικών πηγών, καθώς και για τις υπηρεσίες του στην ανάπτυξη των βυζαντινοσλαβικών σπουδών.H τελετή έγινε στις 24 Μαΐου 2009 στο πλαίσιο της εθνικής γιορτής των Βουλγάρων, με οικοδεσπότη τον Πρόεδρο της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών, παρουσία του προέδρου της Βουλής των Βουλγάρων, υπουργών, βουλευτών, τοπικών αρχόντων, καθηγητών του Πανεπιστημίου Σόφιας και άλλων πνευματικών ανθρώπων. Επίσης, το Πανεπιστήμιο Σόφιας Sv.Kliment Ohridskiτον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων προς τιμήν του Αγίου Κλήμεντος (24 Νοεμ.) το 2009, σε ανάλογη ατμόσφαιρα και με οικοδεσπότες τον Πρύτανη και τη σύγκλητο του Πανεπιστημίου, καθώς και του Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής, και πολλών άλλων καθηγητών.
Οι τιμητικές όμως απονομές δεν σταματούν εδώ. Οι μαθητές του και διδάκτορές του, σήμερα συνάδελφοί του στα πανεπιστημιακά έδρανα, αποφάσισαν να τον τιμήσουν ως ομότιμο Καθηγητή μετά την έξοδό του από το πανεπιστήμιο, όπου δίδαξε πάνω από 35 χρόνια, εκδίδοντας έναν τόμο που θα συμπεριλάβανε όλες τις μελέτες του, που ξεπερνούν τις 80 καθώς, και άλλες 25 μελέτες ειδικών επιστημόνων καθηγητών πανεπιστημίων από την Ελλάδα και το εξωτερικό και ιδιαίτερα σλάβων επιστημόνων. Έτσι εκδόθηκαν τα «Σπαράγματα βυζαντινοσλαβικής κληρονομίας. Χαριστήριος τόμος στον καθηγητή Ιωάννη Χρ. Ταρνανίδη» (2011). Και γράφουν στον πρόλογο: «Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί όχι μόνο οφειλόμενη τιμή και χρέος για την προσφορά του στην επιστήμη αλλά κυρίως έκφραση σεβασμού και αγάπης προς τον πανεπιστημιακό δάσκαλο, ο οποίος ανάλωσε ολόκληρη τη ζωή του διδάσκοντας παράλληλα με τα μυστικά της επιστήμης την ακαδημαϊκή ευπρέπεια, τη συνέπεια και το ήθος». Ο ογκώδης τόμος (600 σελ.) παρουσιάστηκε σε τιμητική εκδήλωση στις 11η Μαΐου 2012, ημέρα εορτής των Θεσσαλονικέων αδελφών Κυρίλλου και Μεθοδίου, στην αίθουσα τελετών της παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, από την Ένωση Ελλήνων Σλαβολόγων. Αναφέροντας ότι είναι «μια τιμητική εκδήλωση εκ μέρος της Ενώσεως Ελλήνων Σλαβολόγων στον ομ. Καθηγητή Ιωάννη Ταρνανίδη.
Έτσι, ο καθηγητής κ. Ταρνανίδης συνέδεσε το όνομά του με την ανακάλυψη, μελέτη και επιστημονική περιγραφή του αρχαιοτέρου και μεγαλυτέρου σε όγκο και σημασία θησαυρού της πρώιμης σλαβικής γραμματείας, των αρχαίων χειρογράφων που τυχαία βρέθηκαν σε κρύπτη στην Ι. Μ. της Αγ. Αικατερίνης του Σινά το έτος 1975. Είχε όμως προηγηθεί και μία μελέτη με τίτλο «Οι Κατά Μακεδονίαν Σκλαβήνοι», «Σελίδες από την εκκλησιαστική γραμματεία των Σλάβων»,«Θεωρία και πράξη στην ιστορική εξέλιξη του αυτοκεφάλου των Σλαβικών εκκλησιών». Και ακόμη μερικά έργα του: «Η Διαμόρφωσις του αυτοκεφάλου της Βουλγαρικής εκκλησίας» (1976),«Η Ιστορία της Σερβικής εκκλησίας»(1986), «Πτυχές της Σλαβικής Ορθοδοξίας» (1991)κ.ά.
Τις τιμητικές διακρίσεις τις τοποθετώ ημερολογιακά. Τον Οκτώβριο του 2015 , παρασημοφορήθηκε από το Πατριαρχείο της Σερβίας με βάση το σκεπτικό :«Κατά την απόφαση της ιεράς συνόδου των επισκόπων, που διαβάστηκε κατά την επίσημη και ιεροπρεπή τελετουργία, λέγεται πως απονεμήθηκε στον καθηγητή Ιωάννη Ταρνανίδη, η Ευλογία του Αγίου Σάββα, που είναι η υψηλότερη διάκριση της Σερβικής Ορθόδοξης εκκλησίας, ιδρυτή και πρώτου αρχιεπισκόπου της Σερβικής εκκλησίας. Και κατά την εισήγηση του μητροπολίτη Αμφιλοχίας του Μαυροβουνίου, η απονομή έγινε για τη σημαντική επιστημονική συνεισφορά του στην έρευνα για την ιστορία της ειδικά για την ιστορία της Σερβικής Ορθόδοξης εκκλησίας και για την αυθεντική αναπαράσταση/αντιπροσώπευση της Σερβικής εκκλησιαστικής ζωής, τη θέση και τον ρόλο της Σερβικής Εκκλησίας στον Ορθόδοξο κόσμο». Την παρασημοφορία έκανε ο Πατριάρχης Σερβίας Ειρηναίος. Την τελετή παρακολούθησαν μέλη της Ι. Συνόδου των επισκόπων, όπως ο επίσκ.Ράσκα-Πρίζρεν Θεοδόσιος, ο πρεσβ. Παναγιώτης Καράτσιος, επικεφαλής της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Βελιγραδίου, ο πρεσβ. Βλαδίμηρος Βράνιτς, γραμματέας του γραφείου του Σερβικού Πατριαρχείου, ο Ακαδημαϊκός Μιρζτάνα Ζιβοτζίνοβιτς, και οι καθηγητές Σρτζαν Πιριβάτριτς, Βέλκο Ραντούνοβιτς και ο Μίρκο Σαΐλοβιτς. Επίσης, από το κέντρο Εκκλησιαστικών Μελετών της πόλης Νις της Σερβίας τιμήθηκε με επίσημο έγγραφο Ευγνωμοσύνης. Μεταφέρω τη μετάφραση από τις τιμητικές εκδηλώσεις, που απεικονίζουν οι φωτογραφίες.
Πολύ μεγάλη τιμή προσέδωσαν στον καθηγητή μας Γιάννη Ταρνανίδη οι δύο Σλαβικές Ορθόδοξες Χώρες Βουλγαρία και Σερβία , αναγνωρίζοντας τη μεγάλη επιστημονική του προσφορά προς την Ορθόδοξη Σλαβική εκκλησία , αλλά προς την ιστορία των Σλαβικών Λαών, ώστε να τον τιμήσουν μεγαλοπρεπώς.
Σημαντική είναι η προσφορά του κ. Ταρνανίδη στην ιστορία της Μακεδονίας μας. Έτσι, στα περισπούδαστα βιβλία του «Στα Βόρεια της Μακεδονίας» (1995) και «Κατά Μακεδονίαν Σκλαβινοί» (2001), αναφέρεται στην εγκατάσταση των Σλάβων σε Βουλγαρία, Σερβία και Σκόπια, και περιγράφει με επιστημονική ακρίβεια στοιχεία ιστορικά για τη σλαβική τους καταγωγή. Τα βιβλία αυτά συμβουλεύεται το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος, ως είμαι σε θέση να γνωρίζω. Σημειωτέον ότι ο καθηγητής κ.Ταρνίδης το 1995 έλαβε μέρος στο παγκόσμιο συνέδριο για τη Βυζαντινή Μακεδονία που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Μακεδονικών Σπουδών της Μελβούρνης Αυστραλίας, στο οποίο διευθυντής είναι ο Τάσος Τάμις, καθηγητής σε πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, καταγόμενος από τη Θεσσαλονίκη, και με χορηγό τον συμπατριώτη μας Ζήση Δαρδάλη από τη Σιάτιστα (μεγάλος επιχειρηματίας της Μελβούρνης). Στο συνέδριο συμμετείχαν 45 Έλληνες και ξένοι βυζαντινολόγοι και σλαβολόγοι. Θα αναφέρω μόνον τον βυζαντινολόγο Γιοχάνες Κόντερ, πρόεδρο της Ακαδημίας της Βιέννης, Ελληνιστή, όπως επίσης και την αείμνηστη βυζαντινολόγο Αγγελική Λαΐου, καθηγήτρια στο Χάρβαρντ.Ο κ. Τάμις είχε καλέσει κι εμάς και παρακολουθήσαμε το συνέδριο, μαζί με τον συμπατριώτη μας Γιάννη Ταρνανίδη που μίλησε για τους Σλάβους της Μακεδονίας και τη σχέση τους με το Βυζάντιο. Έχω περιγράψει τις εργασίες του συνεδρίου και τις δημοσίευσα μαζί με φωτογραφίες.
Ο κ. Ταρνανίδης έχει δώσει πλήθος διαλέξεων σε πανεπιστήμια και σε συνέδρια εντός και εκτός Ελλάδος. θα αναφέρω δύο διαλέξεις που έχουν σχέση με την Κοζάνη: Μία στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (Κοζάνη) κατά την εορτή των Τριών Ιεραρχών,30-1-2002 και μία στον σύλλογο Κοζανιτών Θεσσαλονίκης «Ο Άγιος Νικόλαος», στις 6 Δεκεμβρίου. 2004 εορτή του Αγίου Νικολάου. Κάποια στοιχεία ακόμη από το βιογραφικό του: Διετέλεσε πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, πρόεδρος του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του ΑΠΘ, κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ και μέλος του Διαπανεπιστημιακού Κέντρου Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών Αλλοδαπής (ΔΙ.Κ.Α.Τ.Σ.Α.). Υπήρξε, επίσης, μέλος του Εθνικού Ιδρύματος υποδοχής και αποκατάστασης των παλιννοστούντων ομογενών Ελλήνων. Παράλληλα, υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Σλαβικών Μελετών, ενώ από το 2005 είναι Πρόεδρος.
Προσπάθησα να παρουσιάσω το βιβλίο του « ΣΙΝΑ ΤΟ ΕΜΟΝ» συνοπτικά μεν , αλλά με την παράλληλη παρουσία και την πλούσια διαδρομή του ως Δάσκαλος πανεπιστημιακός.
Κλείνω, την αναφορά στη φωτισμένη πνευματική διαδρομή του καθηγητή και φίλου κ. Ι. Ταρνανίδη με ένα απόσπασμα από το «Σινά το εμόν»: «Στην πραγματικότητα, πάντως, ο χρόνος έδειξε ότι υπογράφοντας το σχετικό με τη μελέτη των εν λόγω χειρογράφων συμφωνητικό, υπέγραψα και τη βαθιά μου σχέση όχι μόνο με τη συγκεκριμένη πνευματική δημιουργία του αρχαίου σλαβικού κόσμου, αλλά και με το ιερό περιβάλλον του Σινά, εντός του οποίου μπόρεσε να διασωθεί και να επιβιώσει αυτή η δημιουργία».
Για τον κ. Ταρνανίδη, τέλος, εκφράστηκε και ο όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης: «Όταν γνώρισα τον καθηγητή Θεολογίας Γιάννη Ταρνανίδη παρατήρησα ότι έχει την Τραπεζούντια καθαρότητα και αρχοντιά».
Κλείνοντας θα αναφερθώ σε μια αξιοπρεπή στάση του καθηγητή μας Γιάννη Ταρνανίδη, έχοντας βαθιά συναίσθηση της αποστολής ενός πνευματικού ανθρώπου, επιστήμονος. Εντυπωσίασε με τη στάση του το προεδρείο της Ακαδημίας Αθηνών , που του απηύθυνε πρόταση να τον εντάξει στα τακτικά μέλη της Ακαδημίας μετά την πληροφορία για τη διακεκριμένη συμβολή του στον τομέα της Σλαβολογίας και τη Διεθνή αναγνώριση, διότι δεν απεδέχθη τη πρόταση του προεδρείου. Σεβόμενος τον συνυποψήφιο αρχαιότερο συνάδελφό του που διεκδικούσε την ίδια θέση στην Ακαδημία. Πιστεύουμε πως η σπάνια αυτή στάση του συμπατριώτη μας καθηγητή μπορεί να αποτελέσει ηχηρό παράδειγμα ήθους και συμπεριφοράς στους χώρους των ανωτάτων σχολών και προς άλλους κοινωνικούς φορείς.