ΠΕΛΑΣΓΟΤΥΡΡΗΝΟΙ ΣΤΗΝ ΝΟΤΙΟ ΙΤΑΛΙΑ ΥΠΑΡΞΗ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΙΜΕΙΑΣ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ (Σταύρου Π. Καπλάνογλου)

Η παρουσία των Ελλήνων στην Ιταλική χερσόνησο χάνεται στα βάθη των χιλιετιών.
Σε προηγούμενη ανάρτηση μας, δώσαμε πληροφορίες για την προέλευση των Ετρούσκων ή Τυρρηνών, οι οποίοι κατοικούσαν στην κεντρική Ιταλία.
ΠΑΝΑΡΧΑΙΕΣ ΟΙ ΚΤΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΕΛΑΣΓΩΝ ΣΤΗΝ Ν.ΙΤΑΛΙΑ
Σύμφωνα με τις αναφορές που έχουν διασωθεί από τους αρχαίους ιστορικούς, μια από τις πανάρχαιες κτήσεις των Ελλήνων Πελασγών είναι και η Νότιος Ιταλία.
Πριν εγκατασταθούν στην χώρα αυτή, τα Ελληνικά φύλα, της τότε εποχής, η Ιταλία ήταν αραιοκατοικημένη. Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι φέρεται να εγκαταστάθηκαν εκεί, την εποχή του βασιλέα Ουρανού,(Ιανός κατά τους Ρωμαίους ) . Μετά τον Ιανό-Ουρανό, ως κύριος της χώρας, φέρεται ο γιος του, ο Κρόνος,( Σατούρνο.)
Στα μετέπειτα χρόνια, ως επί μέρους βασιλέας της Ιταλίας αναφέρεται ο Οίνωτρος, γιος του Λυκάονα της γενεάς του βασιλέα Ουρανού, αρχηγού των Γιγάντων.
Γράφει σχετικά ο Ρωμαίος Βιργίλιος:
”Υπάρχει τόπος τον οποίον οι Έλληνες ονομάζουν Εσπερία .Είναι μια αρχαία εύφορη γη. Την αποίκησαν άνδρες του βασιλέα Οινώτρου. Οι μεταγενέστεροι την ονόμασαν Ιταλία από το όνομα του βασιλέα Ιταλού.” και ακόμη
”Πρώτοι αυτοί ήσαν από τους Ελληνες οι οποίοι, έχοντας διασχίσει τους κόλπους του Ιονίου Πελάγους, κατοίκησαν την Ιταλία, όπου τους οδήγησαν ο Οινωτρός του Λυκάονος…….Έχοντας βρει μεγάλη χώρα, πρόσφορη για βοσκοτόπια και καλλιέργιες , ως επί το πλείστον έρημη, και ούτε πολυάνθρωπες οι κατοικημένες περιοχές της, κατοίκησε σε μικρές πόλεις και πάντοτε στα ορεινά.”
ΚΑΙ Η ΡΩΜΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΚΤΙΣΜΑ
Ο Στράβων αναφέρει ότι ο Ρωμαίος συγγραφέας Κοίλιος, δέχεται, ότι η Ρώμη «Ελληνικόν είναι κτίσμα».
Ο Βιργίλιος, αναφερόμενος στην ίδρυση της πρώτης πόλεως της Ρώμης, από τον βασιλέα Εύανδρο, ανάμεσα στους, παρά τον Τίβερη λόφους, προσθέτει πώς είχε δοθεί σ’ αυτήν το όνομα της μητροπόλεως του «Παλλάντιον» και πώς οι Αρκάδες (Πελασγοί ), που εγκαταστάθηκαν εκεί μαζί με τον Εύανδρο, κατάγονται από την Παλλάδα.
*Παλλάντιο (7 χιλ. από Τρίπολη),
Βρίσκεται βορειοδυτικά της λίμνης Τάκας, και πάνω σε έναν κατάφυτο λοφίσκο, όπου, σήμερα υπάρχει η σημερινή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη.Εκεί βρίσκονται και τα λιγοστά λείψανα της ακρόπολης της αρχαίας πόλης Παλλάντιον, πού ήκμασε στην αρχαιότητα. Ιδρυτής της πόλης θεωρείται ο Πάλλας, εγγονός του Πελασγού και γιος του Λυκάονα. ”
ΕΛΙΜΙΟΙ ΚΑΙ ΕΛΥΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΣΙΚΕΛΙΑ
Οι πρώτοι κάτοικοι της Σικελίας, ήταν φυλές γνωστές στους Έλληνες ως Ελυμοί, Σικανοί και Σικελοί.
Οι Ελυμοί είχαν έρθει από την περιοχή του Αιγαίου.
Σικελοί ήταν αυτοί που έφτασαν τελευταίοι και σχετίζονταν με τους κατοίκους της νοτίου Ιταλίας , όπως τους Ιταλούς , τους Οινοτριείς κλπ.
Οι Σικανοί πιθανολογείται, ότι είχαν έλθει από την Ιβηρική χερσόνησο (Ισπανία-Πορτογαλία)
Αργότερα, (από τον 8ο π.Χ. αιώνα ) ήρθαν και από άλλα μέρη της Ελλάδας :το 734 π.Χ., από την Κορίνθο και ιδρύθηκαν οι Συρακούσες, άλλες δε σημαντικές ελληνικές αποικίες ήταν η Γέλα, ο Άκραγας, ο Σελινούντας, η Ιμέρα και η Μεσσήνη.
Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΙΚΕΛΙΑ ΠΟΥ ΟΝΟΜΑΖΟΤΑΝ ΕΛΙΜΕΙΑ
Η περιοχή αυτή βρισκόταν στην Δυτική πλευρά του νησιού της Σικελίας και καταλάμβανε το 1/5 περίπου της έκτασής της.
Γύρω στο 12ο αιώνα π.Χ., ένα κύμα μεταναστών από το Αιγαίο έφτασε στην Σικελία και συγχωνεύθηκε με τους Σικανούς που όπως λένε προερχόταν απο την Ιβηρική χερσόνησο και είχαν έρθει πιο μπροστά. Το μείγμα αυτών των ανθρώπων αποτέλεσε τον λαό των Ελιμών ( Elimi ), οι οποίοι ίδρυσαν, στην δυτική πλευρά του νησιού, τις πόλεις Elima, Erice , Entella και Εγέστα ( Segesta ). αλλά και κάποιες άλλες.
Υπάρχουν άλλοι, όπως ο Θουκυδίδης, που ισχυρίζονται ότι οι Ελύμοι είχαν φύγει από την Τροία, μετά την κατάληψη και την καταστροφή της. Για να μη συλληφθούν από την Αχαιούς, μια ομάδα Τρώων διέφυγε και μετά από ένα μακρύ ταξίδι σε ολόκληρη τη Μεσόγειο Θάλασσα , έφθασε στη Σικελία κοντά στο Τραπάνι ( Drepanum ).
Κάτι τέτοιο ισχυρίζεται και ο Πλούταρχος, αναφορικά με την προέλευση των κατοίκων της Εγέστας ( Segesta ) και της Ελίμειας ( Elime).
Κάποιοι άλλοι ισχυρίστηκαν, ότι σημαντικός αριθμός από τους ανθρώπους, που κατοίκησαν την Ελίμεια, ήρθαν από την Λυγουρία, που βρίσκεται στην περιοχή της σημερινής Γένοβας, στο Βορειοδυτικό άκρο της Ιταλικής Χερσονήσου
Γνωστές αρχαίες Ελληνικές πόλεις στην Ελιμία ήταν:
Erice ΄Ερυξ
Η ΄Ερυξ βρίσκεται στην κορυφή του όρους Erice , σε απόσταση περίπου 750 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, έχει θέα στην πόλη Δρέπανο (Trapani ), που αποτέλεσε το επίνειο της.Κάποιοι ισχυρίζονται ότι δεν ήταν ελληνική αποικία, και πως την ίδρυσαν οι Φοίνικες , αλλά ήταν σε μεγάλο βαθμό Εξελληνισμένη. Καταστράφηκε από τους Καρθαγένιους τον 3ο αιώνα π.χ. οπόε έχασε την βαρύνουσα σημασία που είχε.
Το αρχαίο ελληνικό όνομα της ( Ερύξ ) και η ίδρυσή της συνδέθηκε με τον ομώνυμο Έλληνα ήρωα Eryx .
Ο Εrice (Eρυξ ), κατά την Ελληνική μυθολογία , είναι ένας Αργοναύτης ,γιος της Αφροδίτης και το όνομα του αναφέρεται σε μια εκδοχή του άθλου του Ηρακλή, που αφορά τα βόδια του Γηρυόνη.
Ο ΄Ερυξ ήταν βασιλιάς της δυτικής Σικελίας, όπου και η σύγχρονη ΕRICE. Γνωστός τότε, ως μεγάλος και φημισμένος πυγμάχος που προκαλούσε όλους να τον αντιμετωπίσουν και τους περισσότερους από αυτούς, που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση, τους σκότωσε. Έκανε όμως το λάθος να προκαλέσει και τον Ηρακλή, που πέρασε από την Σικελία με τα βόδια του Γηρυόνη. Η συνάντηση έκλεισε με τραγικό τρόπο, με τον θάνατο του, ο οποίος και τάφηκε σε ναό αφιερωμένο στην μητέρα του Αφροδίτη .
Trapani Δρέπανον
Ιδρύθηκε από τους Ελύμιους, για να εξυπηρετήσει, ως λιμάνι, την κοντινή πόλη ΄Ερυξ. Η πόλη βρίσκεται σε ένα ακρωτήριο, που εκβάλλει στη Μεσόγειο Θάλασσα . Η πόλη, 25 μίλια βόρεια του Λιλυμβέου (Lilybaeum ), στην οποία κάποια στιγμή έφθασαν μετανάστες από την Καρθαγένη, που ήταν είναι Ισπανική πόλη στην Μεσόγειο.
Αρχικά, ονομάστηκε Drépanon από την ελληνική λέξη ” δρεπάνι “, λόγω της καμπύλης του λιμανιού. Η Καρχηδόνιοι κατέλαβαν το Τράπανι 260 π.Χ., κάνοντάς την, στη συνέχεια, μια σημαντική ναυτική βάση.
Η ναυμαχία του Drepanum πραγματοποιήθηκε το 249 π.Χ. ,μεταξύ των στόλων της Καρθαγένης και της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι Ρώμαιοι την κατέλαβαν το 241 π.Χ.
Segesta Ἔγέστα
Ήταν μία από τις μεγάλες πόλεις του λαού της Ελύμιας. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Σικελίας στην Ιταλία , κοντά στη σύγχρονη κοινότητα Calatafimi-Segesta ,που δημιουργήθηκε το 1997 και σκοπό έχει να τονίσει την παρουσία στο έδαφος του του δωρικού ναού της Σεζέτας του 5ου αιώνα π.Χ., που διατηρείται σε πολλή καλή κατάσταση.
Κοντά στο ναό, σε ένα κοντινό λόφο, υπάρχει ένα ρωμαϊκό αμφιθέατρο του 2ου αιώνα..
Η Segesta βρισκόταν σε συνεχή σύγκρουση με τον Σελινούντα, μια πόλη Ελληνική που βρισκόταν δυτικά, στο νησί της Σικελίας, η οποία πιθανότατα προσπάθησε να επιβάλει την κυριαρχία της, ως το πρώτο λιμάνι στο Τυρρηνικό Πέλαγος .
Οι πρώτες συγκρούσεις ήταν από το 580 έως το 576 π.Χ., και πάλι το 454 π.Χ., αλλά αργότερα η σύγκρουση Εγέστας -Σελινούντας θα είχε επιπτώσεις σε όλη τη Σικελία.
Το 415 π.Χ. η Εγέστα ζήτησε από την Αθήνα βοήθεια, κατά του Σελίνουντα, οδηγώντας τους Αθηναίους που ανταποκρίθηκαν σε καταστροφική ήττα 415-413 π.Χ.).
Αργότερα, ζήτησαν βοήθεια και από την Καρχηδόνα, οδηγώντας στην πλήρη καταστροφή της πόλης του Σελίνου από τους Καρχηδόνιους.
Η Εγέστα παρέμεινε σύμμαχος της Καρχηδόνας, πολιορκήθηκε από τον Διονύσιο των Συρακουσών το 397 π.Χ. και καταστράφηκε από τον Αγαθόκλεα το 307 π.Χ., αλλά αργότερα επανήλθε.
Το 276 π.Χ. η πόλη συμμάχησε με τον Πύρρο της Ηπείρου, αλλά άλλαξε την πλευρά του το 260 π.Χ. όταν παραδόθηκε στους Ρωμαίους . Η πόλη δεν τιμωρήθηκε από τους Ρωμαίους για τη μακρά συμμαχία της με την Καρχηδόνα, λόγω της κοινής προέλευσης των Ρωμαίων και των Ελυμίων ( απόγονοι και οι 2 των Τρώων )
Τα ερείπια της πόλης βρίσκονται στην κορυφή του Monte Bàrbaro σε υψόμετρο 305 μ. Η πόλη ήταν προστατευμένη από απότομες πλαγιές από πολλές πλευρές και από τοίχους στην πιο ήπια πλαγιά προς τον ναό
Emporium Εμπόριο
Η πόλη αυτή βρισκόταν κατά πάσα πιθανότητα στο μέρος που είναι τώρα το λιμάνι της Castellammare del Golfo ή στη γύρω περιοχή.
Δημιουργήθηκε ως επίνειον της Εγέστας ( Segestanorum Emporium )
Ο όρος ΕΜΠΟΡΙΟ σημαίνει:
1.Την οικονομική δραστηριότητα που αποσκοπεί στην αποκόμιση κέρδους από την αγορά και μεταπώληση αγαθών αλλά και
2.Στην αρχαία εποχή ένα παραθαλάσσιο θέρετρο που χρησιμοποιόταν για την εκτέλεση, την αποθήκευση και την πώληση των προϊόντων).
Υποτίθεται ότι το Επίνειον υπήρχε, ήδη, τουλάχιστον από τις αρχές του 5ου αιώνα. Μαρτυρίες για το σκοπό αυτό μπορεί να προέρχεται από τα γραπτά του Ηροδότου τον Διόδωρο τον Σικελιώτη και τον Θουκυδίδη ο οποίος επανειλημμένα μιλάει για τα πλοία που ήρθαν από Segesta όταν περιγράφει την αποστολή των Αθηναίων στην Σικελία το 415 π.χ.
Entella Εντέλλα
Ήταν μια αρχαία πόλη στο εσωτερικό της Σικελίας , που βρίσκεται στην αριστερή όχθη του ποταμού Υψά ( Belice ),
Ήταν μια από τις αρχαιότερες πόλεις, την οποία οι παραδόσεις που αφορούσαν την ίδρυση της, την συνδέουν με τον Ελύμο και με τους Τρώες .
Σύμφωνα με μερικούς συγγραφείς ιδρύθηκε από τον Αγέστη και πήρε το όνομά της από τη σύζυγό του Entella.
Η πρώτη ιστορική αναφορά της Entella βρίσκεται στον Διόδωρο , 404 π.Χ.
Την αναφέρουν ακόμη ο Πλίνιος και ο Πτολεμαίος, ενώ θεωρείται ότι συνέχισε να υφίσταται καθ ‘όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, μέχρι τον 13ο αιώνα, όταν μετατράπηκε σε οχυρό από τους Σαρακηνούς.
Γύρω 1970 είχαν βρεθεί, στην Entella, επιγραφές σε δίσκους από χαλκό με τα διατάγματα της πόλης της Entella (στην περιοχή γύρω από την τρέχουσα πόλη Entellina
Σε αυτά τα δισκία αναφέρονται οι Καμπανοί, που αποτελούσαν τον πληθυσμό της Entella, στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. Τα γράμματα που χρησιμοποιούνται, για την καταγραφή είναι Ελληνικά.
**Η Καμπάνια ή Καμπανία, (ιταλικά: Campania) είναι περιφέρεια της νότιας Ιταλίας. Συνορεύει με τις περιφέρειες της Μπαζιλικάτα
Elima ΄Ελυμα
Υπήρχε από ότι φαίνεται και πόλη Ελιμία ή Έλυμα, αλλά η μη ύπαρξη αρχαιολογικών ευρημάτων ενισχύει την αμφιβολία, από την αρχαιότητα για την ύπαρξή της .
Ο Διόνυσος, ο της Αλικαρνασσού την αναφέρει δυο φορές.
Την πρώτη όταν γράφει ότι ο Αινειάς έφτασε στην Σικελία και προκείμενου να τιμήσει τον φύλο του ΄Ελυμο και την γυναικά του, την Έγεστα δημιούργησε δυο αντίστοιχες πόλεις.
Τη 2η φορά, όταν γράφει ότι στην Ελίμεια,ο Αινείας έκτισε τον ναό της Αφροδίτης.
Αρχαίοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι Ελίμεια δεν υπήρχε, αλλά μόνον η πόλη ΄Ερυς και υπάρχει ένα μπέρδεμα, μιας και στις δυο υπήρχε ναός της Αφροδίτης
Όμως, η Αφροδίτη της Erice ονομαζόταν Ericina σε όλες τις πηγές και ποτέ δεν ήταν αυτή του Αινεία.
Ο Διόνυσος της Αλικαρνασσού γνωρίζει ότι η πόλη της Erice υπάρχει, πριν από την άφιξη του Αινεία, ακόμη και πριν από την άφιξη των Elimo και Aceste , γι ‘αυτό δεν έχει κανένα λόγο να πιστεύει ότι ο Αινείας είναι στη Σικελία, έτσι ώστε να βρεθεί εκεί η Erice .
Στο βουνό της Σικελίας Castellazzo το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα βρέθηκαν ερείπια πόλης και ενός μεγάλου κτιρίου, από αρχαιολόγους που ισχυρίζονται ότι είναι της Ελιμία. Λαβαίνοντας υπόψιν τη θέση της, η στρατηγική της σημασία είναι δεσπόζουσα και αποτελεί φυσικό οχυρό.
Στη νεκρόπολη, που βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του βουνού, που ανακαλύφθηκαν περίπου είκοσι τάφοι κατά την ίδια περίοδο, ασκείται τόσο ταφή, όσο και η αποτέφρωση, ενώ υπάρχουν πολλά ελληνικά κεραμικά ,κάποια χάλκινα, συμπεριλαμβανομένης μιας Φιάλης,με λεπτά λαξευμένο ανάγλυφο, με ένα διάζωμα των αλόγων
Ακόμη, ανακαλύφθηκε μια επιγραφή αφιερωμένη στον Ηρακλή σε δωρική διάλεκτο του 6 αιώνα π.Χ., κοντά στην Εντέλλα, ανάμεσα σε δυο παραποτάμους του ποταμού Belice.
Φαίνεται να υπήρχε κατοίκηση από το 1400π.Χ. Η παλαιότερη παρουσία ανθρώπων χρονολογείται από τη Μέση Εποχή του Χαλκού (1400-1250 π.Χ.) και περιλαμβάνει στα ερείπια της, τουλάχιστον μία μεγάλη κυκλική καλύβα. Μέσα στην καλύβα υπήρχαν κάποιες εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων ενός παγκακιού από πέτρα και ενός κυκλικού τετραμερούς πίνακα από τερρακότα, αλλά και επίπλων οικιακής χρήσης.
Μετά από μια μακρά περίοδο εγκατάλειψης, η περιοχή κατοικείται, εκ νέου, την Εποχή του Σιδήρου, ενώ οι πιο σημαντικές δομές χρονολογούνται από τα τέλη του 7ου αιώνα π. Χ. Εναλλάσσονται διάφορα στρώματα στο έδαφος, που δείχνουν ότι για διάφορους λόγους η πόλη διέκοπτε την κατοίκησή της, αλλά μετά από κάποιο διάστημα οι άνθρωποι επέστρεφαν. Αυτό γινόταν μέχρι το 350 π.Χ.
Είναι φανερό ότι η Ελίμεια της Δυτικής Μακεδονίας έχει αδερφή στην Σικελία την Elimi και έχει μεγάλο ενδιαφέρον να βρεθεί οποιαδήποτε πραγματική σχέση υπήρχε μεταξύ τους. Προς το παρόν, η σχέση τους έγκειται στο γεγονός, ότι στην αρχαιότητα τις κατοικούσαν Έλληνες, το όνομα τους ήταν κοινό και στο γεγονός ότι οι θέσεις των δυο πόλεων με το όνομα Ελίμεια ακόμη αγνοούνται.