Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου προέρχονται από Ποντιακούς στίχους τραγουδιών
ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
Παγωμένος αητεν΄τς
Είνας αητεν΄τς περήφανος μαυροκουκουλιατες
ασό πολλά το γιασμαλούκ και την περηφάνιαν
ψηλασέας ας απομεν΄σην βαρύ τον χειμώνα
επάγωσαν τα νύχια του και τα φτεράτ΄ερρούξαν
Κλωσκεται στην Ανατολην,κακολογά τον ήλεν
–Ηλε γιατί πας χαμελά και κι΄ζεσταίνς τ΄ώμιτζια μ΄΄ .
Για έβγα ολίγον υψηλά ο κόσμος να χουλίεται
και να χουλιένταν τα ραχιά
να λύουνται τα χιόνια και να φυτρώνε
τα φτερά μ΄τα νύχια μ΄να λαρούνται.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
Παγωμένος αετός
Ένας αετός περήφανος με μαύρη κουκούλα(λοφίο)
από την πολύ την λεβεντιά και την υπερηφάνεια
σε μέρη ψηλά (ορεινά)απόμεινε στον βαρύ χειμώνα
παγώσανε τα νύχια του και πέσαν τα φτερά του.
Γυρίζει στην Ανατολή και υβρίζει τον ήλιο
-Γιατί πας ήλιε μου χαμηλά και και δεν ζεσταίνεις τους ώμους μου
για βγες λίγο ψηλά να ζεσταθεί ο κόσμος
να ζεσταθούνε τα βουνά να λιώσουνε τα χιόνια και
να φυτρώσουν τα φτερά μου , τα νύχια μου να γιατρευτούν .
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Ωμίτζια -ωμία ,Χουλίεται, Έβγα ,Μαυροκουκουλιάτες ,Ψηλασέας, Είνας Αητέν΄τς
********************************************************************
1. Ωμίτζια -ωμία
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Ώμος.
Ετυμολογία : Ωμος < μεσαιωνική ελληνική νῶμος (από τη σύνδεση άρθρου και λέξης, δηλαδή τονώμο= νῶμο < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική ὦμος
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Ώμοι.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Ωμοπλατα, ωμιν, ωμοπλατιτζιν.
*****************************************************
2. Χουλίεται
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνική λέξη :. Χουλένω , Χλόνω
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Ζεσταίνεται
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Χουλιεμαν, χουλετος (υποθερμος )
****************************************************
3. Έβγα
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Εκ+ βαίνω
Ετυμολογία βγαίνω < αρχαία ελληνική ἐκβαίνω
ἐκβαίνω < μεσαιωνική ελληνική ἐκβαίνω < ἐκ- + βαίνω
βγαίνω , πρτ.: έβγαινα, στ.μέλλ.: θα βγω, αόρ.: βγήκα, μτχ.π.π.: βγαλμένος
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Βγές , έξελθε.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Συμβαίνω ,συμβατός,συμβατικός.
********************************************
4. Μαυροκουκουλιάτες
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Αμαυρός + κουκούλα (lat. cucullus)
Ετυμολογία : Μαύρο = μαύρος < (κληρονομημένο) ελληνιστική κοινή μαύρος / μαυρός < με αναδρομικό σχηματισμό από την αρχαία ελληνική μαυρόω < ἀμαυρόω < αρχαία ελληνική ἀμαυρός
κουκούλα < μεσαιωνική ελληνική κουκούλα/ κουκούλλα < υστερολατινική cuculla < λατινική cucullus < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *kuH-l- < *(s)kewH- (καλύπτω)
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Κουκουλιάτες= Ο φέρων κουκούλα στην κεφαλή
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Κουκούλα κάλυμμα κεφαλής.
*****************************************************
5. Ψηλασέας
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνική λέξη Ψηλός ,Ύψος
Ετυμολογία ψηλός < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική ψηλός < αρχαία ελληνική ὑψηλός < ὕψος
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Κορυφογραμμή ,μέρη Ψηλά,ορεινά.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Ψυλαίνω,,ψηλασία, ψηλόλιγνος. πανύψηλος, υψοφοβία.
*****************************************************
6. Είνας αητέν΄τς
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Αΐσσω + είς
Ετυμολογία αετός < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική ἀετός και αἱετός < ἀίσσω (ορμώ)
ένας < από την αιτιατική ἕνα του αριθμητικού εἷς
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Ένας αετός.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Αετήσιο ,αέτωμα,αετομάχος
ΔΕΙΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ
