Το ερώτημα της αρχής των όντων

 Παρέμεινε αμετακίνητος στη θέση εκείνη της προτίμησής του για τα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων σοφών, γι αυτό και συχνά του προσέδιδαν το προσωνύμιο «ο αρχαιολάτρης», το  οποίο και δεν τον  ενοχλούσε ιδιαίτερα. Τον μαγνήτιζαν τα κείμενα της αρχαιοελληνικής γραμματείας, γιατί μέσα από αυτά ανακάλυψε ότι οι συγγραφείς αυτών, ήταν οι πρώτοι στην ιστορία της ανθρωπότητας που εκτός των άλλων αναρωτήθηκαν όχι μόνο για τι συμβαίνει γύρω τους, αλλά και τι συμβαίνει μέσα τους!

         Πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες σοφοί αναρωτήθηκαν για το πως ξεκίνησε το σύμπαν, ποια ήταν η αρχή του κόσμου και τελικά ποια είναι η αιτία των πάντων, κάτι που συνεχίζει ακόμα η επιστήμη να ψάχνει στον 21^ο αιώνα μ.Χ. Κοντολογίς, αυτοί δημιούργησαν τη γενικότερη αντίληψη για το ό,τι υπάρχουν κάποιες έννοιες, κρίσεις και πεποιθήσεις που είναι κοινές σε όλους τους ανθρώπους.

    Ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια» έλεγε ότι «αυτά που όλοι νομίζουν, αυτά ισχυριζόμαστε ότι υπάρχουν, και αυτός που θα αναιρέσει αυτήν την πεποίθηση δε θα πει τίποτα πιο πιστευτό».

Ο Παρμενίδης στο ποίημά του «Περί φύσεως» διαλογίζεται πάνω στο θείο, βασισμένος σε μια σύλληψη του όντος, αλλά και ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος δογματίζει περί ενός μοναδικού θεού. Και μπορεί στους κατοπινούς αιώνες να αναπτύχθηκαν μεταξύ των άλλων και κοσμολογικές αποδείξεις για την ύπαρξη του θεού, αλλά οι απαρχές αυτών ξεκινούν και πάλι από την αρχαία φιλοσοφία και συγκεκριμένα τον Αναξαγόρα, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και τους Στωικούς.

Όταν δραπέτευε από τα αρχαιοελληνικά κείμενα, περιπλανιόταν στην απεραντοσύνη του φιλοσοφικού στοχασμού των νεότερων χρόνων και συχνά αναγκαζόταν να οπισθοχωρήσει, όταν κατέληγε σε κρίσιμα σταυροδρόμια. και δυσκολευόταν να επιλέξει κατεύθυνση.

        Το πιο κρίσιμο σταυροδρόμι ήταν εκείνο που συνάντησε τελευταία και το οποίο έδειχνε δύο κατευθύνσεις: Η μία οδηγούσε εκεί όπου ευδοκιμούσε η αντίληψη και πεποίθηση πως ο άνθρωπος μόνο με την εμπειρία μπορεί να αποκτήσει αληθινή και σίγουρη γνώση, ενώ η άλλη οδηγούσε σ΄έναν άλλο ευρύτερο χώρο, όπου ευδοκιμούσαν πολλές πεποιθήσεις και θεωρίες, μεταξύ των οποίων και εκείνη που διαχωρίζει τα όντα, στα φαινόμενα ή αισθητά εμπειρικώς και στα νοούμενα ή υπεραισθητά, δηλαδή αυτά που δεν γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις, αλλά με το νου.  Οι εκπρόσωποι αυτής της φιλοσοφικής σκέψης και σχολής έκαναν τη διάκριση της γνώσης, σε αυτήν που στηρίζεται στο λόγο, την καθαρή γνώση, που είναι ανεξάρτητη από τις αντιλήψεις και την εμπειρική γνώση, αυτήν που προέρχεται από τις αντιλήψεις των αισθήσεων. Μια ακόμη άποψη σ΄αυτόν τον ευρύτερο χώρο του στοχασμού ήταν κι  αυτή που κάποιοι την παραλληλίζουν με το περιβόητο «νίπτω τας χείρας μου» του Πιλάτου, επειδή αποφεύγει να ορίσει με σαφήνεια το πιστεύω της. Πρόκειται για τον λεγόμενο αγνωστικισμό, που θεωρεί ότι οι θεϊσμοί, οι αθεϊσμοί και οι πανθεϊσμοί είναι όλοι τους ανεπαρκείς για να δώσουν απάντηση στο ερώτημα της αρχής των όντων. Παρά τις απόπειρες επίλυσης αυτού του προβλήματος δεν έφτασαν ακόμα σε θετικό αποτέλεσμα και όσο αυτό παραμένει άλυτο, είμαστε υποχρεωμένοι ν΄αρκούμαστε στην παραδοχή πως για όλα τα πράγματα υπάρχει το άγνωστο, κι αυτή την πεποίθηση να τη θεωρούμε «ύψιστη σύνεση» και «ύψιστο καθήκον» μας.

Ηλίας Μάρκου