Δεκαετία ’50 και ’60, όταν το ποδόσφαιρο της Κοζάνης έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο στη ζωή της πόλης.

Στη δεκαετία του 50 και 60 κυρίαρχο ρόλο στην κοινωνική ζωή της Κοζάνης κατείχε το ποδόσφαιρο.
Αν αναλογιστούμε ότι πολύ λίγα σπίτια είχαν ακόμη ραδιόφωνο, η στοιχειώδης διασκέδαση του κοζανίτη ή της κοζανίτισας περιορίζονταν στην κυριακάτικη βόλτα πολύ λίγων σε κάποιο ζαχαροπλαστείο ή των ανδρών στο γήπεδο.
Με τη διοίκηση του ποδοσφαίρου ασχολούνταν εξέχοντες άνθρωποι της κοινωνίας της Κοζάνης, επιστήμονες αλλά και οικονομικοί παράγοντες.
Στον Μακεδονικό κυρίαρχη και αδιαμφισβήτητη προσωπικότητα ήταν ο  Γιάννης ο Χατζηγιαννάκης (Γαλάρας) ο οποίος άσχετα με ποιος εκλέγονταν (τοποθετούνταν από τον ίδιο) πρόεδρος, είχε τον απόλυτο έλεγχο και απόλυτο κουμάντο στην ομάδα.
Επίσης το ίδιο συνέβαινε και στον Ολυμπιακό η κυριαρχία του Μερκούρη ήταν απόλυτη, ο Μερκούρης είχε πάντα τη θέση του γενικού αρχηγού που στην περίπτωσή του ήταν στην κυριολεξία γενικός αρχηγός.
Ήταν τόση η επιρροή και η ακτινοβολία των δύο αυτών παραγόντων στις ομάδες τους που ο μεν Μακεδονικός θεωρούνταν δεξιά ομάδα λόγω της πολιτικής τοποθέτησης του Γαλάρα, άσχετα με το ποιος ήταν πρόεδρος, η δε ομάδα του Ολυμπιακού θεωρούνταν αριστερή λόγω Μερκούρη άσχετα αν ήταν πρόεδρος ο Ζάμπρος ή ο Κούγιας.
Στη δεκαετία του 50 γίνονταν τρομερές μάχες μεταξύ Μακεδονικού και Ολυμπιακού.
Η αρχή της δεκαετίας αυτής χαρακτηρίστηκε από την απόλυτη κυριαρχία του Μακεδονικού που όντως είχε δημιουργήσει μια παντοδύναμη ομάδα με αξιολογότατους ποδοσφαιριστές που αν υπήρχε το σημερινό σύστημα οπωσδήποτε θα έπαιζε στην Α! Εθνική.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ

Ο κόσμος των σπορ, με τον φακό, στην Κοζάνη του «χθες» , του Δημήτρη Κλείδη Μ

Την δεκαετία του 1950 – αλλά και στις μεταγενέστερες – τέτοια εποχή και πριν ο παληός χρόνος παραδώσει την «σκυτάλη» του στον νέο, οι Σύλλογοι, τα Σωματεία – μαζί με τις άλλες προετοιμασίες για τις εορτές των Χριστουγέννων – είχαν, μεταξύ των πρώτων μελημάτων τους – και την έκδοση και διάθεση του ετήσιου ημερολογίου τους.
Το ετήσιο ημερολόγιιο του Σωματείου ήταν μία καλή οικονομική ενίσχυση – και μάλιστα μέσα στον χειμώνα – για τα πενιχρά, κατά κανόνα, έσοδά του.
Έτσι, τέτοιες ημέρες, συγκροτούνταν τριμελή συνήθως συνεργεία από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και τους αθλητές του Συλλόγου και ξεχύνονταν… «ανά τας οδούς και τας ρύμας» της πόλης μας, προς διάθεση του ετησίου ημερολογίου, με την προσδοκίαν της συγκομιδής ενός ποσού, κάθε άλλο παρά ευκαταφρονήτου.
Η έκδοση και η διάθεση του ετησίου ημερολογίου ήταν μία πραγματική οικονομική ανάσα για τον Σύλλογο, καθώς λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών, μειώνονταν αισθητά η προσέλευση των φιλάθλων στα γήπεδα και ως εκ τούτου και οι εισπράξεις από την διεξαγωγή των αγώνων.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, τόσο ο Μακεδονικός, όσο και ο Ολυμπιακός, με πρωτότυπες φωτογραφικές δημιουργίες, είχαν εκδώσει εντυπωσιακά ημερολόγια, χάρη στην καλλιτεχνική «φινέτσα» των φωτογράφων Μίμη Παναγιώτου και Πρόδρομου Καπλάνογλου.
Οι δημιουργίες τους παρατίθενται παρακάτω καθώς επίσης και δύο φωτογραφίες από την αθλητική δραστηριότητα του Βαλταδωρείου Γυμνασίου και της Εμπορικής Σχολής της εποχής εκείνης.
Με φόντο το Δημαρχείο, το Καμπαναριό και μέρος της Κεντρικής Πλατείας της Κοζάνης, ο Μακεδονικός έθεσε σε κυκλοφορία το 1955 το ετήσιο ημερολόγιο του Συλλόγου του, με τη συνήθη ενδεκάδα των αγώνων του της χρονιάς εκείνης. Διακρίνονται, στο επάνω μέρος της φωτο, ο τερματοφύλακας Τέλης Διάφας. Ακολουθούν οι δύο ακραίοι οπισθοφύλακες, Γιάννης Τριανταφύλλου και Δημ. Κυρατσούς. Στη συνέχεια από αριστερά, η γραμμή του κέντρου με τους Γιώργο Σιώγκα, Λώλο Βαρδάκα και Αρμάνδο Τζιούτζιο. Την καλλιτεχνική φωτοσύνθεση κλείνει η επιθετική πεντάδα του Μακεοδονικού με τους (από αριστερά:) Τάκη Αποστολίδη, Ηλία Κυρατσού, Λάζαρο Καλώτα, Κώστα Κυράνο και Φάνη Τσολακίδη.
Να σημειωθεί ότι το 1955, ο Μακεδονικός Κοζάνης ανεδείχθη, για πρώτη φορά μεταπολεμικά, πρωταθλητής Βορειοδυτικής Μακεδονίας, στους διπλούς αγώνες των πρωτευσάντων των δύο ομίλων,  Μεγάλου Αλεξάνδρου Φλωρίνης και Μακεδονικού Κοζάνης. Στον πρώτο αγώνα, που τελέσθηκε στη Φλώρινα, ο Μακεδονικός απέσπασε ισοπαλία με 1-1 από τον Μέγα Αλέξανδρο, τον οποίο, στον επαναληπτικό αγώνα της Κοζάνης, κατενίκησε με 4-1 και ανεδείχθη πανηγυρικά πρωταθλητής.

Την ποδοσφαιρική περίοδο 1955-1956, ο Ολυμπιακός Κοζάνης παρουσίασε το ημερολόγιό του, με μία καλλιτεχνική φωτοσύνθεση του Μίμη Παναγιώτου. Στις δύο άκρες επάνω της φωτό οι δύο τερματοφύλακες: Γιώργος Ιωαννίδης (αριστερά) και Γιώργος Παπαχρήστου (δεξιά). Στο ημικύκλιο, με τις μπάλες που φέρουν το όνομα Ολυμπιακός, διακρίνονται από αριστερά οι: Χαρίλαος Κουτσιμάνης, Τηλέμαχος Σπανίδης, Κώστας Νινιώτας, Μωϋσής Γεροντίδης, Γ. Καρούκης, Αδάμ Παπαδόπουλος, Τάκης Ξανθόπουλος, Πλάτων Φάκας και Ανανίας Μπέσσας. Στο κέντρο, μόνος ο Γιάννης Βελεντσάης. Στην ευθεία, με τις μπάλες που φέρουν το όνομα Κοζάνης, διακρίνονται από αριστερά οι: Μιχάλης Γκάτσας, Ε. Νιάκας, Γιάννης Αϊβατζίδης, Τάκης Καράτζιας, Ηλίας Καλτσούνης και Κώστας Γκατζόφλιας.
Η περίοδος 1955-56 ήταν η αρχή της μελλοντικής πετυχημένης πορείας του Ολυμπιακού, ο οποίος δεν άργησε να δείξει τις δυνατότητές του και το 1957 ανεδείχθη, για πρώτη φορά μεταπολεμικά, πρωταθλητής Βορειοδυτικής Μακεδονίας, όπως και άλλες τέσσερις φορές μεταγενέστερα, μονοπωλώντας το πρωτάθλημα  της Βορειοδυτικής Μακεδονίας, μαζί με τον Μακεδονικό μέχρι το 1962.

Το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο Κοζάνης και η Εμπορική Σχολή Κοζάνης δεν ήσαν μόνον τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της πόλης μας που εφρόντιζαν για την άρτια μόρφωση και παιδεία των νέων της εποχής εκείνης. Υπήρξαν ταυτόχρονα και αθλητικές κυψέλες, αναδεικνύοντας εντυπωσιακά ταλέντα σε όλα τα σπορ. Εκτός από το ποδόσφαιρο, τα δύο αυτά εκπαιδευτικά ιδρύματα είχαν συγκροτήσει και ισχυρές ομάδες στο μπάσκετ, στο βόλεϋ, αλλά και στον κλασσικό αθλητισμό. Δεν ήταν δε λίγες οι φορές, κατά τις οποίες οι ομάδες των δύο ιδρυμάτων συναντιώνταν, σε φιλικούς αγώνες μεταξύ των. Χαρακτηριστική η παραπλεύρως φωτογραφία, με τους μπασκετμπολίστες των δύο ομάδων και τους Γυμναστές τους.
Όρθιοι και πρώτος από αριστερά ο Γυμναστής Άγγελος Σταυρόπουλος (Βαλταδώρειο)  και στη συνέχεια οι Γυμναστές Κων/νος Ντρίμερης (Βαλταδώρειο), Π. Δημέας  (Βαλταδώρειο) και Γιώργος Γκούμας (Εμπορική Σχολή). Επίσης, μεταξύ των άλλων, διακρίνονται όρθιοι οι μπασκετμπολίστες (από αριστερά): Κωστας Χαριτωνίδης, Κώστας Σκορδάς, Γιώργος Παπαχρήστου και καθήμενος πρώτος από αριστερά ο Δημ. Χαλβατζής.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, πολλές φορές οι Παλαίμαχοι των Συλλόγων της Κοζάνης, συγκροτούσαν ποδοσφαιρική ομάδα και αντιμετώπιζαν αντίστοιχες των πόλεων Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας.
Η φωτογραφία είναι από αγώνα του 1953, με τους Παλαίμαχους της Κοζάνης να αγωνίζονται σε φιλικό αγώνα με τους αντίστοιχους της Καστοριάς, στο γήπεδο της Καστοριάς.
Διακρίνονται, όρθριοι από αριστερά οι: Στέργιος Παφίλης (Γιούλης), Γιώργος Σταμπουλής (Π’λι), Δημήτριος Κρανιώτης (Ταγάρας), Τέλης Διάφας, Σάκης Τσιτσέλης, Κώστας Σκορδάς, Τάκης Διάφας, Βασίλης Σαμπανόπουλος, Γιώργος Γκούμας, μπροστά του ελαφρά γονατισμένος ο Τάκης Καράτζιας, Λώλος Βαρδάκας, Βασίλης Φλέγκας, Βασίλης Καραλάϊος, Κώστας Νινιώτας, Μάρκος Γκλούμπος, Λάζαρος Καλώτας.

Όπως προανέφερα η Κυρίαρχη μορφή του Μακεδονικού ήταν ο Γιάννης Χατζηγιαννάκης (Γαλάρας)

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ

Όπως είπαμε, ο Γαλάρας ήταν η κυρίαρχη ηγετική μορφή του Μακεδονικού. Όπως ήταν φυσικό κάθε δευτέρα στο κρεοπωλείο απ’ το πρωί γινόταν αναλυτική κριτική του Κυριακάτικου αγώνα. Κάθε Δευτέρα λοιπόν το παρόν έδινε στο κρεοπωλείο και η κριτική του ήταν πάντα η ίδια.  -Καλά ρα Γιάννι’ νίκησάμι αλλά τι μπάλα ήταν αυτήν που έπαιξά μι’, θέλου κι λίγου τικ τακ, όχι’ συνέχεια σέντρις κι να βάζι’ του γκολ ου Λάζους. Έ ρα Μάκη όλου δε σ’αρέζι’ καν τίπουτα. Κάπουτι κι άλλου ήρθιν ο Όλυμπος Κατερίνης σε αγώνα κεντροδυτικής Μακεδονίας, όπου ο Μακεδονικός έπαιξε υπέροχη μπάλα, είχε και δυό δοκάρια αλλά δυστυχώς έχασε 1-0. Την Δευτέρα πρωί-πρωί ο Μάκης στο κρεοπωλείο του Γαλάρα, μόλις τον βλέπει ο κυρ Γιάννης του λέει: -Βρε καλώς το Μάκη, είδις Μάκη τι ωραία μπάλα έπαιξάμε χτες; τικ τακ, τρίγωνα, Χαμός. απαντάει αμέσως ο Μάκης: Τι τα θέλου κυρ Γιάννι’ τα τρίγωνα ιγώ θέλου να νικούμι. Πιάνει ο κυρ Γιάννης το μπαλτά και λέει: Φεύγα Μάκη και μη σι ξαναδώ εδώ τα σι κόψω κουμάτια.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ – ΑΡΜΑΝΔΟΣ

Πρόεδρος του Μακεδονικού ο Βασιλείου (Δ/ντης ΑΤΕ) μετά απο αγώνα Ολυμπιακού- Μακεδονικού όπου κέρδισε ο Ολυμπιακός, Ο Βασιλείου με μιά παρέα Μακεδονικών, όλοι σιισμένι’, βλέπει τον Αρμάνδο που είχε βγεί στη βόλτα και τον φωνάζει, έλα δω ρα ντιπ άχρηστι΄είστι; έχασέτι απ’ τ’ αουτούλια; -Τι να κάνουμε κυριε πρόεδρε δεν εμπινι η μπάλα είχαμι δυό δοκάρια. Τότε λέει ο Βασιλείου – Τι τουν θέλου ρα τουν δόκου ιγώ θέλου να γλέπου τ’μπάλα να ανακατώνιτι στου σκνί.
Πρόεδροι κατά καιρούς χρημάτισαν ο Ε.Βέλλιος, ο Βασιλείου, Κανδύλης, Γκοβεδάρος κλπ.
Παράγοντες: Κατσιάκης, –
Ποδοσφαιριστές: Τερματοφύλακες: ο Τέλης ο Διάφας, αργότερα ο Μανώλης ο Δεληβοριάς και αργότερα στην δύση του Μακεδονικού και στην ενιαία Κοζάνη ο Αγγελος Δήμου.
Αμυντικοί: ο Γιώργος (Λώλος) ο Βαρδάκας, ο Γιάννης Τριανταφύλλου (Ρεντούιζ), Γιώργος Κουντουράς, Γκάζης, Τάκης Κυρατσούς (Σιρέτς), Εσπερίδης, ο Τζήκας ο Βαρδάκας.
Κεντρώοι (χαφ): Γιώργος Σιόγκας, Αρμάνδος Τζιούτζιος, Γιώργος Τιάλιος,
Επιθετικοί: Ηλίας Κυρατσούς, Χαρίλαος Χλιάπας, Κώστας Κυράνος, Σάκης Στραβού, οι νεώτεροι Γιάννης Κυρατσούς, Κώστας και Γιώργος Παπαδόπουλοι, και ο από μεταγραφή από ομάδα της Αθήνας υπηρετών στρατιώτης  Σμυρναίος, Άφησα τελευταίο τον Λάζο τον Καλώτα επειδή χρήζει ιδιαίτερης μνείας. Ο Λάζος λοιπόν υπήρξε το μεγαλύτερο σέντερ φορ της Κοζάνης στην κυριολεξία αυτό που και σήμερα ονομάζουμε σέντερ φορ, που στη μικρή δυστυχώς χρονικά καριέρα του έβαλε πολλά αλλά και θεαματικά γκολ που και σήμερα θα θαυμάζαμε. Χαρακτηριστική ήταν η ιαχή των οπαδών του Μακεδονικού άιντε Λάζο μόλις έπαιρνε ο Λάζος τη Μπάλλα στα πόδια του, ιαχή που σε μας τους Ολυμπιακούς ηχούσε σαν εφιάλτης.
Βέβαια από το Μακεδονικό πέρασαν και άλλοι ποδοσφαιριστές αλλά ο Μακεδονικός ήταν πια στη δύση και στην πτώση του.
Αυτοί ήταν: Κώστας Κυρατσούς, Γιάννης Παπακρασάς.

                                                Ο Λ Υ Μ Π Ι Α Κ Ο Σ

Ανανίας-Γκατζόφλιας-Γεροντίδης-Εμανουηλίδης-Παπαδόπουλος-Κουτσιμάνης-Σπανίδης–Καθήμενοι: Κωφίδης-Τσακιρίδης-Ιωαννίδης-Πουταχίδης-Φάκας

Όπως στο Μακεδονικό ο Γαλάρας, έτσι και στον Ολυμπιακό κυρίαρχη μορφή στη δεκαετία του 50 ήταν ο Μερκούρης ο Κυρατσούς.
Νεαρός δικηγόρος σκαρκιώτς’ αλλά με ανοιχτό μυαλό.
Μετεμφυλιακή περίοδος ο Μερκούρης με δράση στα κοινά σαν φοιτητής, σε αριστερές οργανώσεις, ασφυκτιούσε στην συντηρητική Κοζάνη, έπρεπε να ασχοληθεί με κάτι στην κοινωνική ζωή της πόλης.
Ασχολείται με τον Ολυμπιακό και διαβλέπει ότι είναι αδύνατο να ανταγωνιστεί με τον πανίσχυρο Μακεδονικό άμεσα παρά μακροπρόθεσμα με υπομονή αλλά και με τη δημιουργία υποδομής.
Αρχίζει λοιπόν να μαζεύει ταλαντούχα παιδιά του γυμνασίου, βασικά από τα γύρω ποντιακά χωριά. Έτσι πλαισιώνει την ομάδα με παιδιά που είχαν ανάγκη διάκρισης αλλά και καταξίωσης στην τοπική κοινωνία.
Επίσης φέρνει από τη Θεσσαλονίκη τον παλιό ποδοσφαιριστή του Άρη και συμφοιτητή του Λιακόπουλο, για να διδάξει στα νέα παιδιά το σύγχρονο ποδόσφαιρο.
Τα παιδιά αυτά εκτός από την αγάπη τους για το ποδόσφαιρο είχαν και το πάθος να καταξιωθούν στην Κοζανίτικη κοινωνία.
Μέχρι τότε στο σχολείο στη γειτονιά στη βόλτα ήταν το (αουτλάρι), (ου αγάς), αμέσως μετά τη διάκρισή τους στο ποδόσφαιρο προπαντός δε μετά τις επιτυχίες του Ολυμπιακού, έγιναν ο Γιώργος, ο Γιάννης, ο Παυλάκος, ο Τάκης.
Από το 1955 ο Ολυμπιακός αρχίζει να παίζει αξιόλογο ποδόσφαιρο αλλά λόγω του νεαρού της ηλικίας των παιδιών οι νίκες δεν έρχονταν βασικά επι του Μακεδονικού που αυτό ήταν και το ζητούμενο.
Έτσι ο Μερκούρης παίρνει με μεταγραφή κάποιο φαντάρο Πειραιώτη που υπηρετούσε στο Β. Σώμα ονόματι Καρούκη.
Αυτός προσέδωσε στον Ολυμπιακό αυτό που του έλειπε αυτό που σήμερα λέμε τσαμπουκά.
Έτσι σιγά σιγά από το 56-57 αρχίζει η κυριαρχία του Ολυμπιακού με αποκορύφωμα το 59 να συμμετέχει σαν πρωταθλητής δυτικής Μακεδονίας στο πανελλήνιο πια πρωτάθλημα της Β! Εθνικής.
Σ’ αυτό το πρωτάθλημα και στην αρχή του τουλάχιστον ο Ολυμπιακός μεγαλούργησε.
Σε εφτά αγώνες όχι μόνον είχε εφτά νίκες αλλά και δεν είχε δεχτεί γκόλ.
Τότε όλη η Ελλάδα μιλούσε για το Θαύμα της Κοζάνης, το φαινόμενο του Ολυμπιακού.
Μεταξύ των άλλων κέρδισε τον ΠΑΟΚ των Κουιρουκίδη Λέανδρου κλπ. μέσα στη Θεσσαλονίκη για το κύπελλο Ελλάδος και στον επόμενο αγώνα προχωρώντας για τον τελικό έχασε στην Αθήνα απ’ τον Πανιώνιο των Παπουλίδη Σαραβάκου κλπ με βοηθό τον διαιτητή.
Πρόεδροι κατά καιρούς στον Ολυμπιακό χρημάτισαν οι: Φ. Κούγιας, Σ. Ζάμπρος, Γ. Κούγιας, Κυριακού. Γ.Γκίμπας, Π. Χαραλαμπίδης,
Διοίκηση: Γ. Κορκάς, Θ Γκέκας, Θ. Λιάπης, Νίκος Λιάπης, Γ. Ευαγγελίδης, Γ. Σαλτσίδης,  Γ.Μήτσας, και φυσικά σ’ όλες τις διοικήσεις γενικός αρχηγός ο Μερκούρης Κυρατσούς.
ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΕΣ
ΤΕΡΜΑΤΟΦΥΛΑΚΕΣ: Τάσος Εμανουηλίδης, ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Τάκης Δακής.
     ΑΜΥΝΤΙΚΟΙ: ΤΑΚΗΣ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ, ΤΑΣΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ, ΜΩΥΣΗΣ ΓΕΡΟΝΤΙΔΗΣ, ΑΔΑΜΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΣΑΝΟΠΟΥΛΟΣ, Βασίλης Χαδιός, Μάρκος Γκλούμπος, ΚΑΡΟΥΚΗΣ
       ΚΕΝΤΡΙΚΟΙ: ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΟΥΤΣΙΜΑΝΗΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΦΙΔΗΣ, ΝΤΑΝ ΔΕΛΙΟΣ, ΝΤΙΝΟΣ ΝΙΝΙΩΤΑΣ,
       ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΙ: ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΣΠΑΝΙΔΗΣ, ΠΑΥΛΑΚΟΣ ΤΣΑΚΙΡΙΔΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΕΣΠΕΡΙΔΗΣ,  ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ, Ανανίας Μπέσας,  Φάκας..  ΜΠΑΜΠΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Μάκης Κοτσελίδης, οι νεώτεροι Λάκης Χωλόπουλος, Πάνος Σπανίδης,

koutalianosimos