Ο Albert Ellis, αμερικάνος ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής, διατύπωσε ορισμένες παράλογες ιδέες που όλοι κάνουμε σε κάποια φάση της ζωής μας χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε. Οι σκέψεις αυτές, αν και παράλογες, συνήθως μαθαίνονται και εδραιώνονται μέσω του οικογενειακού περιβάλλοντος και ενισχύονται από την κοινωνία, ιδίως στο Δυτικό πολιτισμό. Γενικότερα, οι σκέψεις και τα συναισθήματα είναι αλληλένδετα. Επομένως, αυτές οι παράλογες ιδέες οδηγούν σε δυσλειτουργικά συναισθήματα όπως: άγχος, θυμό, ενοχές και μείωση της αυτοεκτίμησης. Πολλές φορές γίνονται η πηγή νευρώσεων και συναισθηματικών διαταραχών.
Πιο συγκεκριμένα, παράλογη ιδέα είναι η σκέψη πως είναι απαραίτητο να μας αγαπούν και να μας αποδέχονται οι “σημαντικοί άλλοι” . Ωστόσο, θα ήταν πιο ωφέλιμο να εστιάσουμε στο δικό μας αυτοσεβασμό και στην αξία που έχει το να αγαπάς παρά το να αγαπιέσαι. Άλλωστε, αν δεν εκτιμούμε οι ίδιοι τον εαυτό μας, γιατί να το κάνουν οι άλλοι;
Άλλη παράλογη ιδέα είναι πως υπάρχουν άνθρωποι και ενέργειες που είναι κακές, γι’ αυτό και πρέπει να καταδεικνύονται και να τιμωρούνται. Όμως, σημαντική είναι η τιμωρία μιας αντικοινωνικής συμπεριφοράς ή η προσπάθεια να αλλάξει ο άνθρωπος και να του δοθεί μια ακόμη ευκαιρία;
Σημαντικά παραδείγματα παράλογων συλλογισμών είναι σκέψεις όπως: “Είναι απαίσιο να μην πηγαίνουν όλα όπως τα θέλουμε” ή “Η ανθρώπινη δυστυχία προκαλείται από εξωγενείς παράγοντες”. Αντιθέτως, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε εμείς τις δυσκολίες, είναι καθοριστικός για την ευτυχία ή την δυστυχία μας. Είναι στο χέρι μας να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τις καταστάσεις και να κάνουμε την ζωή μας πιο ικανοποιητική. Ακόμη και όταν αυτό φαίνεται αδύνατο, καλό θα ήταν να αποδεχτούμε την κατάσταση προσωρινά, αλλά να μην εγκαταλείψουμε την προσπάθεια για μια καλύτερης ποιότητας ζωή.
Επιπλέον, η ιδέα πως είναι καλύτερο να αποφεύγουμε τις δυσκολίες παρά να τις αντιμετωπίζουμε κατά πρόσωπο είναι άκρως παράλογη. Παρ’ ότι η μοιρολατρία και η αδράνεια φαντάζουν ως ο εύκολος δρόμος, μακροπρόθεσμα συνειδητοποιούμε πως η στάση αυτή δεν ήταν η καλύτερη δυνατή επιλογή.
Άλλο παράδειγμα παράλογης ιδέας είναι ότι αν κάτι είναι βλαβερό και επικίνδυνο, αυτό πρέπει να απασχολεί συνεχώς την σκέψη του ανθρώπου και να γίνεται εμμονή. Αντιθέτως, δεν ωφελεί να αναλωνόμαστε σε τέτοιου είδους ιδέες που προκαλούν αναστάτωση, αλλά είτε να προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε και να καταστήσουμε ακίνδυνες αυτές τις καταστάσεις είτε να αποδεχτούμε το αναπόφευκτο και να προχωρήσουμε. Η εμμονή δεν οδηγεί πουθενά.
Επόμενη παράλογη ιδέα που επικρατεί στην ανθρώπινη σκέψη, είναι πως χρειαζόμαστε κάτι ισχυρότερο και μεγαλύτερο από εμάς για να βασιστούμε. Η σκέψη αυτή οδηγεί σε εξαρτημένες συμπεριφορές και δεν μας επιτρέπει να πάρουμε την ζωή μας στα χέρια μας. Πρέπει να μη διστάζουμε να πάρουμε ρίσκα και να πιστέψουμε στον εαυτό μας.
Η ιδέα πως πρέπει να είμαστε τέλειοι σε όλα, συχνά βασανίζει τον ανθρώπινο νου. Ωστόσο, τελειότητα δεν υπάρχει. Ο άνθρωπος είναι ένα ατελές ον και ναι έχει δικαίωμα και στην αποτυχία!
Ακόμη, είναι παράλογο το παρελθόν μας να στοιχειώνει το παρόν. Η ιδέα ότι κάτι που κάποτε επηρέασε την ζωή μας, θα την επηρεάζει για πάντα, είναι άλλη μια παράλογη σκέψη. Στην πραγματικότητα, ο χρόνος δεν γυρνά πίσω και γι’ αυτό δεν έχει νόημα να προσκολλούμαστε στο παρελθόν. Αντίθετα, πιο σοφό θα ήταν να μάθουμε από τα λάθη και τις εμπειρίες μας και όχι να νιώθουμε πως δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτά.
Επόμενο παράδειγμα παράλογης ιδέας, είναι πως πρέπει να έχουμε τον απόλυτο έλεγχο στα πράγματα. Η ζωή, όμως, είναι γεμάτη πιθανότητες και εκδοχές, τα πάντα μπορούν να συμβούν και αυτή είναι και η γοητεία της! Καλύτερα ,λοιπόν, να αποδεχτούμε πως δεν μπορούμε να ρυθμίσουμε και να προβλέψουμε τα πάντα.
Επιπροσθέτως, είναι παράλογο να σκεφτόμαστε πως η ευτυχία κατακτιέται με την αδράνεια. Για να είμαστε πραγματικά ευτυχισμένοι πρέπει να καταπιαστούμε με δημιουργικούς σκοπούς. Να βάλουμε στόχους και να αφοσιωνόμαστε σε ανθρώπους και πράγματα έξω από εμάς.
Τέλος, η ιδέα πως δεν έχουμε κανέναν έλεγχο στα συναισθήματά μας στην πραγματικότητα δεν ισχύει. Όπως προαναφέρθηκε, οι σκέψεις και τα συναισθήματα είναι αλληλένδετα. Έτσι, λοιπόν, είναι εφικτό αλλάζοντας τις πεποιθήσεις και τον τρόπο που σκεφτόμαστε, να αλλάξουμε τον τρόπο που νιώθουμε.
Οι παραπάνω ιδέες δεν είναι απαραίτητο να συνυπάρχουν όλες μαζί και ταυτόχρονα, ούτε οδηγούν απαραίτητα σε κάποια διαταραχή. Ωστόσο, επειδή ο άνθρωπος είναι λογικό ον, οι λογικές σκέψεις τον οδηγούν στην ευτυχία και οι παράλογες στην δυστυχία. Εν κατακλείδι, θα ήταν συνετό να επανεξετάσουμε τα πιστεύω και τις ιδέες μας, προκειμένου να βάλουμε τα θεμέλια για μια πιο ευτυχισμένη και γαλήνια ζωή.
Χαρά Γαύρου
Ψυχολόγος απόφοιτη ΑΠΘ