Ομιλία της Μαριέττας 13-5-2001 στην τιμητική εκδήλωση για τις ερυθροσταυρίτισσες του παραρτήματος του ΕΕΣ στην Κοζάνη.
Το παρόν κείμενό μας συντάχθηκε εις μνήμην της αρχοντικής κυρίας Μαριέττας Παλαμήδους, το ετήσιο μνημόσυνο της οποίας τελείται την 3η Οκτωβρίου 2021. Η αλησμόνητη Μαριέττα υπηρέτησε σε όλη της ζωή της τον Άνθρωπο, ως άλλη Οσία Κυρία. Μετά την εκδημία της σεβαστής Μαριέττας δημοσιεύτηκαν άρθρα στον τοπικό τύπο και μέσω των ΜΜΕ(mikrobalto.gr).
Η αείμνηστη μεγάλη Κυρία μας Μαριέττα γεννήθηκε στην Κοζάνη τον Δεκέμβριο 1918.Γονείς της ήσαν η Βασιλική το γένος Πολυζούλη, ενώ αδελφός της ήταν ο Γεώργιος Πολυζούλης, δικηγόρος και βουλευτής προ του ’40. Ανήκαν λοιπόν στη μεγάλη Κοζανίτικη οικογένεια των Πολυζούληδων. Η γιαγιά της Μαριέττας Ευαγγελία ήταν κόρη του μεγάλου οπλαρχηγού και ήρωα του 1821 Ιωάννη Φαρμάκη από τη Βλάστη, ο οποίος είχε παντρέψει εγγονή του με τον Κωνσταντίνο Κασομούλη, έμπορο από το Πισοδέρι. Από κει προέρχεται και η συγγένεια με τον Νικόλαο Κασομούλη.
Πατέρας της ήταν ο δικαστικός Κώστας Παλαμίδας από τη Γορτυνία, που συμμετείχε στον Μακεδονικό αγώνα και απέκτησε τρία τέκνα: τη Μαριέττα, τον Γιώργο (αείμνηστος, δημόσιος υπάλληλος και κτηματίας) και την Ευαγγελία (δικηγόρος, πρόεδρος επί 20ετίας της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Κυριών Κοζάνης, που είχε ιδρυθεί το 1903, με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Κωνστάντιου, Κοζανίτη).
Η μεγάλη μας Κυρία Μαριέττα αποφοίτησε από το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο και έλαβε πτυχίο της Γαλλικής γλώσσας. Με υποτροφία Ελβετικής οργανώσεωςAideSuissedeL’Etranger εφοίτησε στη Σχολή κοινωνικών λειτουργών Γενεύης και έλαβε δίπλωμα το 1950. Το1947 διορίστηκε από το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας προϊσταμένη παιδικής προστασίας του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Κοζάνης και εργάστηκε με αφοσίωση για την απογραφή και περίθαλψη των 16.000 ορφανών παιδιών ηλικίας 1-16 ετών του Νομού Κοζάνης. Δεν σταμάτησε την εκπαίδευσή της. Με υποτροφίες διεθνών οργανισμών μετεκπαιδεύτηκε στο Διεθνές Κέντρο Παίδων στο Παρίσι κατά τα έτη 1955-1957.Στη συνέχεια, πάλι με υποτροφία 8 μηνών των Ηνωμένων Εθνών, παρακολούθησε την περίοδο 1967-1968 πρόγραμμα αποκαταστάσεως αναπήρων στη Γαλλία και το Βέλγιο. Μετά από το πρόγραμμα υπέβαλε σχετικές εκθέσεις και προτάσεις στο Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας και Συντονισμού της Ελλάδας.
Από το 1965 και έως το 1981 υπήρξε ως προϊσταμένη του Τμήματος Κοινωνικής Πρόνοιας Κοζάνης και Καστοριάς. Εργάστηκε με πολύ διάθεση και πόνο για την αποκατάσταση αναπήρων και αναξιοπαθούντων του πολέμου. Επίσης, συνεργάστηκε με ξένες φιλανθρωπικές οργανώσεις από Ελβετία και Σουηδία, αξιοποιώντας προσωπικές γνωριμίες. Οι ξένοι φίλοι δεν της αρνήθηκαν ποτέ ό,τι ζητούσε, δείγμα της μεγάλης προσωπικότητας της Μαριέττας. Ακόμη, αγωνίστηκε για την καταπολέμηση της παιδικής φυματίωσης με εμβολιασμούς στην ύπαιθρο και με τη συνεργασία του Ελβετικού Ερυθρού Σταυρού. Συνέβαλε στην ανοικοδόμηση 1.000 περίπου οικιών ασθενών παιδιών και στην ίδρυση πρεβαντορίου στο Μικρόκαστρο Κοζάνης σε χώρο που παραχώρησε η Ιερά Μονή. «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» προς περίθαλψη των παιδιών, καθώς και για την αποστολή ασθενών παιδιών σε πρεβαντόριο της Ελβετίας. Η Μαριέττα ήταν ακούραστη και καθολικά δοσμένη στην ανθρώπινη προσφορά. Με την υποστήριξη της ελβετικής οργάνωσης AideSuissedeL’Etranger, από τη θέση της προϊσταμένης του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Κοζάνης, εργάστηκε ακατάπαυστα χωρίς ωράριο και ανάπαυση για την ανοικοδόμηση 40 πυροπαθών ορεινών χωριών του νομού Κοζάνης στα Καμβούνια καθώς και σε χωριά των Γρεβενών.
Επίσης, με πρωτοβουλία και τις ενέργειές της, φρόντισε ώστε μια σουηδική οργάνωση να κατασκευάσει το πρώτο οίκημα προκάτ φέροντας έτοιμα τα ξύλα από τη Σουηδία του Γηροκομείου της Κοζάνης κατά τη δεκαετία του 1950 στο αμπέλι του Γ. Τιάλιου, το οποίο ο ίδιος είχε παραχωρήσει στη Μητρόπολη Κοζάνης για τον σκοπό αυτό. Τη λειτουργία του γηροκομείου ανέλαβε η σουηδική οργάνωση επί μια δεκαετία υπό την επίβλεψη μέλους της οργάνωσης, που διέμενε στην Κοζάνη. Η ξένη οργάνωση κάλυπτε όλα τα έξοδα λειτουργίας του Γηροκομείου, ενώ υπογράφηκε και σχετικό συμφωνητικό με τη Μητρόπολη Κοζάνης. Μετά το πέρας της δεκαετίας, το 1967 ανέλαβε τη λειτουργία του Γηροκομείου η Μητρόπολη Κοζάνης, η οποία φροντίζει μέχρι και σήμερα για τη λειτουργία του στο ίδιο οίκημα. Η Μαριέττα παρακολουθούσε από την αρχή την πορεία του Γηροκομείου και φιλοξενούσε τα μέλη της οργάνωσης, που εναλλάσσονταν κατά χρονικά διαστήματα στην επιμέλεια του γηροκομείου. Η Μαριέττα μας δεν έπαυε να δημιουργεί. Σε συνεργασία με μιαν άλλη οργάνωση από τη Σουηδία πρωτοστάτησε στην ίδρυση υφαντουργείου στη Βλάστη Κοζάνης, ώστε να δοθεί εργασία σε άπορες γυναίκες. Να μην παραλείψω ότι η Μαριέττα μιλούσε καλά Γαλλικά και Αγγλικά. Μάλιστα, όταν ο Νομάρχης Κοζάνης εκείνης της εποχής είχε επισκέψεις από ξένους καλούσε τη Μαριέττα ως διερμηνέα.
Μεγάλη ήταν όμως και η διαδρομή της Μαριέττας στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό. Το Τμήμα του ΕΕΣ Κοζάνης ιδρύθηκε το 1939 και λειτούργησε σχολή, στην οποία φοίτησαν 24 Κοζανίτισσες ως εθελόντριες αδελφές. Αυτές παρακολούθησαν επί εξάμηνο μαθήματα σχετικά με πρώτες βοήθειες και νοσηλεία ασθενών και τραυματιών από έμπειρο νοσηλευτικό προσωπικό που είχε έρθει από την Αθήνα. Στη σχολή φοίτησε και η Μαριέττα, λαμβάνοντας δίπλωμα νοσηλεύτριας του ΕΕΣ. Με την κήρυξη του πολέμου (28.10.1940) επιστρατεύτηκε και υπηρέτησε στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Κοζάνης, σε σταθμό Πρώτων βοηθειών. Στην περίοδο του πολέμου έφθασε μέχρι τα ορεινά χειρουργεία της Φλώρινας και της Κορυτσάς, ενώ η αδελφή ερυθροσταυρίτισσα συνέχισε να προσφέρει μέχρι το 1950, όπου υπήρχε ανάγκη.
Για την εθελοντική της προσφορά ως εθελόντρια αδελφή ΕΕΣ έλαβε τιμητικές διακρίσεις: αναμνηστικό μετάλλιο πολέμου 1940 από το Υπουργείου Ενόπλων δυνάμεων, μετάλλιο μετά δάφνης χρυσής από τον ΕΕΣ, αναμνηστικό μετάλλιο πολέμου του ΕΕΣ, αργυρό μετάλλιο δύο αστέρων του ΕΕΣ και άλλα πολλά, καθώς και δίπλωμα από τον Δήμο Κοζάνης για την αυτοθυσία της ως ερυθροσταυρίτισσα στον πόλεμο 1940-1941. Επίσης, προήχθηκε εθελοντική προϊσταμένη αδελφή. Από το 1964 εκλέχτηκε γενική γραμματέας του τμήματος ΕΕΣ Κοζάνης. Προστέθηκε έτσι και άλλη εργασία: η Μαριέττα μετέφερε με συναδέλφισσες ανθρωπιστική βοήθεια σε αποστολές στην Αλβανία, Βόρεια Ήπειρο, όταν άνοιξαν τα σύνορα στις αρχές του 1990, εμβολίαζαν τα παιδιά και τους μετέφεραν ρούχα.
Το Μάρτιο του 1993 η οικογένεια Παλαμήδους, ως συγγενείς του γενναίου αγωνιστή Νικολάου Κασομούλη, είχε λάβει πρόσκληση από το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα της Θεσσαλονίκης να παραστεί στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Νικολάου Κασομούλη, που θα τοποθετούνταν στην πλατεία της ΧΑΝΘ.«Η παρουσία σας θα λαμπρύνει την εκδήλωση», έγραφε η πρόσκληση. Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν και τα τρία αδέλφια.
Τον Ιούνιο του 1993 η πανταχού παρούσα Μαριέττα έλαβε επιστολή από το Υπουργείο Εξωτερικών, την οποία υπέγραφε ο δικός μας υπουργός Μιχάλης Παπακωνσταντίνου. Ο υπουργός συνέχαιρε τη Μαριέττα για την έντονη ανθρωπιστική και πατριωτική δράση της ως μέλους του Ερυθρού Σταυρού Κοζάνης προς τους πατριώτες μας της Βορείου Ηπείρου, καθώς και για τη συμβολή της στην αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στους δεινοπαθούντες αδελφούς μας.
Τον Μάιο του2001 οργανώθηκε τιμητική εκδήλωση στην Κοζάνη από μέρους των συνεργαζομένων σωματείων της Θεσσαλονίκης για τις εθελόντριες αδελφές του τμήματος ΕΕΣ Κοζάνης, που έφθασαν κατά τη διάρκεια του πολέμου το 1940 μέχρι τα ορεινά χειρουργεία, αψηφώντας κακουχίες και ταλαιπωρίες. Εκ μέρους του τμήματος Κοζάνης μίλησε η Μαριέττα, περιγράφοντας ζωντανά τον ηρωισμό των στρατιωτών μας τις δύσκολες εκείνες ώρες και των αδελφών ερυθροσταυριτισσών. Η Μαριέττα, πέραν της μεγάλης προσφοράς του παραρτήματος ΕΕΣ της Κοζάνης, αναφέρθηκε και σε δύο κέντρα που δημιουργήθηκαν στα Σέρβια και Γρεβενά για αποφθειρίαση. Η Μαριέττα ήταν υπεύθυνη στα Σέρβια και άλλες αδελφές στα Γρεβενά.
Η μακαριστή Μαριέττα μας ήταν μια αξιοπρεπής Κυρία με βαθιά παιδεία, ευγενής, καλοκάγαθη, ταπεινή, προσηνής και με έναν καλό λόγο για καθένα. Δεν σχολίασε ούτε επέκρινε ακόμη και σχολιαστές της. Συνεπής και συνεργάσιμη με όλους. Στην κοινωνική επικοινωνία ήταν το alterego της αγάπης. Επισκεπτόμενος τις αδελφές Παλαμήδους, Μαριέττα και Ευαγγελία, χαιρόσουνα να ακούς την Μαριέττα να αφηγείται με τον ωραίο δικό της λόγο. Μάθαινες πολλά γεγονότα άγνωστα και στιγμιότυπα της κοινωνίας της περιοχής μας, δεχόσουνα παράλληλα και την αύρα της Ευρώπης που είχε αφομοιώσει λόγω σπουδών στην Ελβετία και των φιλικών σχέσεων με Δυτικοευρωπαίους.
Την 11η Οκτωβρίου 2015, επέτειο απελευθέρωσης της Κοζάνης από την οθωμανική σκλαβιά, επισκέφτηκα να τιμήσω την ημέρα και τις αδελφές Παλαμήδους. Με την ευκαιρία πήρα και συνέντευξη από τη Μαριέττα. Μου είπε όσα γνώριζε για την απελευθέρωση και πολλά άλλα που ήθελα να μάθω, για την πορεία της Κοζάνης μετά την απελευθέρωση και πως ήταν η ζωή στην Κοζάνη. Επίσης για τις Ερυθροσταυρίτισσες για την Κατοχή και άλλα. Ήταν χειμαρρώδης και μιλούσε ακατάπαυστα. Η αείμνηστη χαρακτηριζόταν από ενεργητικότητα που σε εντυπωσίαζε και η οποία τη συνόδευε μέχρι τα βαθιά γεράματα. Ξεπέρασε μάλιστα έναν αιώνα ζωής, φεύγοντας σε ηλικία 102 ετών στις 13.10.2020, ενώ είχε πλήρη διαύγεια.
Τη Μαριέττα αποχαιρέτισε και η νέα γενιά των κατοίκων των Καμβουνίων, εκφράζοντας ευγνωμοσύνη για όσα έχει προσφέρει στα χωριά των Καμβουνίων κατά τη δεκαετία του 1950. Η μνήμη της ανθρώπινης προσφοράς της Μαριέττας διατηρείται θερμή και σεβαστή στους κατοίκους των εν λόγω χωριών. Μεταφέρω μέρος των δηλώσεων, που μας συγκίνησαν βαθύτατα.
«Έφυγε από τη ζωή η Μαριέττα Παλαμήδους, η προσωποποίηση της κοινωνικής προσφοράς και του εθελοντισμού, που άφησε ανεξίτηλο στίγμα στα χωριά των Καμβουνίων τη δεκαετία το ’50, σαν υπάλληλος του κέντρου κοινωνικής πρόνοιας». «Η Μαριέττα Παλαμήδους ήταν από τις πρώτες που εντάχθηκε σε ηλικία 17 ετών ως εθελόντρια στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, λίγο πριν ηχήσουν οι σειρήνες του πολέμου του ’40, κατά τον οποίο προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στο Νοσοκομείο της Κοζάνης, που τις συνέχισε και αργότερα με τον εμφύλιο». «Μετέπειτα τη βρίσκουμε στην περιοχή μας (Χάσια τη λέγανε τότε, αντί για το σωστό Καμβούνια) –και όχι μόνο– να προσφέρει αδιάκοπα στον κατατρεγμένο και εξαθλιωμένο πληθυσμό, σαν υπάλληλος –όπως προαναφέραμε– του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας, συμμετέχοντας επικουρικά και στην ανοικοδόμηση εκατοντάδων σπιτιών του Οργανισμού Αλληλοβοήθειας της Ελβετίας. Παρούσα και στο ιστορικό πλέον ντοκιμαντέρ που κατέγραψε Ελβετικό κινηματογραφικό συνεργείο στο Μεταξά το 1956. Ιδιαίτερα αγαπητή σε όλους τους παλιότερους της περιοχής των Καμβουνίων. Από τις ελάχιστες εν ζωή εθελόντριες της πρώτης σειράς των 24 εθελοντριών του ΕΕΣ, ζούσε στην Κοζάνη, προσφέροντας μέχρι τα τελευταία της κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο». Οι δηλώσεις αυτές αποτελούν αναγνώριση της ανθρώπινης ευαισθησίας της αείμνηστης Μαριέττας. Εκτιμούμε την ανθρώπινη συμπεριφορά και μάλιστα της νέας γενιάς, που δείχνει ευγένεια και πίστη στις πανανθρώπινες αξίες.
Πορεύσου, σεβαστή Μαριέττα, εν ειρήνη στην αιωνιότητα της ζωής και της ιστορίας. Θα σε θυμόμαστε πάντοτε και θα σε φέρνουμε ως παράδειγμα ανιδιοτελούς προσφοράς. Η γη της Κοζάνης που σε δέχτηκε να είναι απαλή και δροσερή και τα φύλλα του φθινοπώρου να ραίνουν τον τάφο σου με την ευωδιά τους. Η μνήμη σου αιώνια.
Γιάννης Κορκάς
Υ.Γ. Προτείνω, να δοθεί το όνομά της σε οδό της Πόλης και να τοποθετηθεί προτομή της στο γραφείο του παραρτήματος ΕΕΣ Κοζάνης. Κανονικά θα πρέπει να ανεγερθεί Άγαλμα και να τοποθετηθεί στην κεντρική πλατεία της Κοζάνης.
