Παναγιώτη Μπασιά
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ «ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΓΙΔΕΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ»
Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΜΑΣ ΧΡΟΝΩΝ
Ανήκω στη γενιά εκείνη που μεγάλωσε κυρίως με το εξωσχολικό βιβλίο και με τη μαγεία του ραδιοφώνου. Γνώρισα την τηλεόραση όταν πλέον είχα γοητευθεί από τη μυρωδιά του τυπωμένου χαρτιού και έτσι δεν στερήθηκα την απόλαυση του διαβάσματος, όπως δυστυχώς την στερούνται τα περισσότερα παιδιά της εποχής μας. Η Πηνελόπη Δέλτα μας βοήθησε να μάθουμε πολλά για την ιστορία του Βυζαντίου (Ρωμανίας) και για τον Μακεδονικό Αγώνα. Τα «Μυστικά του Βάλτου» με είχαν συναρπάσει. Με το μυαλό μου περιπλανήθηκα επί μήνες στα βουνά και στις λίμνες της αγαπητής μου Μακεδονίας, από την οποία και κατάγομαι. Οι αγωνιστές με τις πλάβες (πλοιάρια χωρίς καρίνα), η δασκάλα κα Ηλέκτρα, ο έφηβος Αποστόλης, ο σλαβόφωνος μικρός Γιοβάν, και πρωτίστως ο Καπετάν Άγρας με εισήγαγαν μυσταγωγικά στο μεγαλείο της πανεθνικής εκείνης προσπάθειας του 1904-1908.
Κάθε χρόνο, λοιπόν, στις 7 Ιουνίου κλείνω ευλαβικά το γόνυ στη μνήμη του νεαρού Ανθυπολοχαγού από τους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας, του Σαράντου Αγαπηνού ή Καπετάν Άγρα, και του Ναουσαίου συνεργάτη του, του Αντώνη Μίγγα. Απαγχονίστηκαν το 1907 από τους Βουλγάρους κομιτατζήδες του Ζλατάν, σε μία καρυδιά κοντά στην Έδεσσα. Εκεί βρίσκεται σήμερα το χωριό Άγρας και το μνημείο της θυσίας τους. Εκεί τους θρήνησαν οι ντόπιες Μακεδόνισσες γυναίκες. Εκεί τους τίμησε με τρισάγιο και ομιλία ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, τον Ιούνιο του 2007, ακριβώς στη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τον μαρτυρικό θάνατό τους.
Ο Μακεδονικός Αγώνας εξέφρασε την επιθυμία των εντοπίων Μακεδόνων να απελευθερωθούν από τους Οθωμανούς, αλλά να μην περάσουν υπό την εξουσία του τότε ισχυρού Βουλγαρικού μεγαλοϊδεατισμού. Από το 1878 οι Έλληνες Μακεδόνες αγωνίζονται για την ένταξή τους στη Μητέρα Ελλάδα. Η Κυβέρνηση των Αθηνών αφυπνίστηκε μετά τον θάνατο του Παύλου μελά, αξιωματικού του Πυροβολικού, ο οποίος φονεύτηκε από τουρκικό απόσπασμα στη Στάτιστα, σημερινό χωριό Μελάς, της Καστοριάς. Η πανεθνική προσπάθεια ξεσήκωσε Μητροπολίτες, Ηγουμένους, δασκάλους και δασκάλες, εμπόρους, λογίους, αγρότες από τη Μακεδονία και πολλούς εθελοντές από την υπόλοιπη Ελλάδα. Υπό την ευφυή και συνετή διεύθυνση δύο διπλωματών του Ίωνος Δραγούμη και του Λάμπρου Κορομηλά, όλες οι δυνάμεις του Ελληνισμού συντονίστηκαν για να βοηθήσουν την τουρκοκρατούμενη και απειλούμενη από τους κομιτατζήδες (ενόπλους Βουλγάρους) γη του Αλεξάνδρου. Μεταξύ των εθελοντών ήταν και ο Σαράντης Αγαπηνός. Εισήλθε κρυφά στη Μακεδονία με το ψευδώνυμο Τέλος Άγρας και μαζί με το ένοπλο Σώμα του ανέλαβε τη μάχη κατά των κομιτατζήδων στον φοβερό Βάλτο των Γιαννιτσών. Σήμερα ο Βάλτος έχει αποξηρανθεί και στη θέση του έλους και των κουνουπιών βλέπουμε μία εύφορη πεδιάδα. Τότε ο Βάλτος ήλεγχε τη διαδρομή Ελλήνων, Βουλγάρων και Τούρκων από τη Θεσσαλονίκη προς τη Δυτική Μακεδονία και προς τα Βιτώλια (Μοναστήρι). Έπρεπε να ελέγχεται από Έλληνες αξιωματικούς και από τους εντοπίους Μακεδόνες. Η Πηνελόπη Δέλτα μας περιγράφει γλαφυρά τις δύσκολες συνθήκες διαβιώσεως και αγώνος.
Μετά από πολλές μάχες με τους κομητατζήδες του Βάλτου ο Άγρας τραυματίστηκε στο χέρι. Ήρθε στη Νάουσα για να αποθεραπευθεί με τη βοήθεια του λαμπρού πατριώτη γιατρού Ζαφειρίου Λόγγου. Εκεί, τον Μάιο του 1907, έμαθε ότι ο πρώην αρχηγός των τοπικών κομιτατζήδων, ο Βοεβόδας Ζλατάν, ζητεί να τον συναντήσει. Παρά τις επιφυλάξεις των Ναουσαίων φίλων του, ο Άγρας αποφάσισε να επιδιώξει αυτή τη συνάντηση με την ελπίδα να εντάξει τον Ζλατάν στις δυνάμεις του Ελληνισμού και να τον αποσπάσει από τη Βουλγαρική προπαγάνδα. Άλλωστε το ίδιο είχε επιτύχει προ ολίγων ετών ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης με τον πρώην Βουλγαρίζοντα Καπετάν Κώττα, ο οποίος θυσιάστηκε τελικά για την Ελληνική Ιδέα. Δεν υπάρχουν αποδείξεις για τον ισχυρισμό ότι ο Άγρας ήθελε να συμμαχήσει με τον Ζλατάν για να στραφούν εναντίον των Τούρκων. Είναι λάθος να αποδίδονται στον ήρωα προθέσεις που δεν είχε. Ο εκπεφρασμένος στόχος του ήταν να φέρει τον Ζλατάν στην Αθήνα, γνωρίζοντας ότι πολλοί εντόπιοι Μακεδόνες είχαν αποστατήσει από το Πατριαρχείο και από τον Ελληνισμό, λόγω της Βουλγαρικής προπαγάνδας.
Έτσι, λοιπόν, πήρε μαζί του μερικούς συντρόφους και πήγε στη μοιραία συνάντηση. Ο Ζλατάν και ο αιφνιδίως εμφανισθείς κομιτατζής Κασάπτσε άφησαν τους υπόλοιπους και συνέλαβαν τον Άγρα και τον σλαβόφωνο-δίγλωσσο Έλληνα Αντώνη Μίγγα, έγγαμο ράφτη από τη Νάουσα. Επί ημέρες τους περιέφεραν δεμένους στα χωριά, τους διαπόμπευαν και τους βασάνιζαν. Τελικά τους θανάτωσαν δια απαγχονισμού στις 7 Ιουνίου 1907. Ο Ζλατάν πρόδωσε την εμπιστοσύνη που του έδειξε ο Άγρας. Τα δύο ελληνόπουλα άφησαν την πνοή τους εκεί επάνω στην καρυδιά, στη φιλόξενη και ιστορική γη της Μακεδονίας. Ο Άγρας ως εθελοντής που ήρθε από την ελεύθερη Ελλάδα για να μεταδώσει τη στρατιωτική εμπειρία του. Ο Μίγγας ως εντόπιος που αγωνίστηκε για την ελληνικότητα της Μακεδονίας, έστω κι αν διάφορες ιστορικές περιπέτειες τον είχαν αναγκάσει να χρησιμοποιεί ένα ελληνοσλαβικό γλωσσικό ιδίωμα.
Κάθε χρόνο στις 7 Ιουνίου ας γονατίζουμε και εμείς νοερά μπροστά στην καρυδιά που κράτησε τα άψυχα σώματα των δύο ηρώων. Ας δώσουμε στα παιδιά μας να ξαναδιαβάσουν το βιβλίο «Στα Μυστικά του Βάλτου». Ας τους μιλήσουμε για την ιστορία μας, η οποία σήμερα διαστρεβλώνεται και αφελληνίζεται. Ας βοηθήσουμε τη νέα γενιά να καταλάβει γ ι α τ ί α ρ ν ο ύ μ α σ τ ε ν α π α ρ α χ ω ρ ή σ ο υ μ ε σ τ α Σ κ ό π ι α τ ο ό ν ο μ α τ η ς Μ α κ ε δ ο ν ί α ς. Και ας προσευχηθούμε στον Άγιο Δημήτριο να φυλάττει πάντοτε τη βόρειο Ελλάδα από κάθε επιβολή.
Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί θέλουμε να ζούμε ειρηνικά με όλους τους γείτονες και με όλους τους λαούς της Υφηλίου. Θέλουμε να αξιοποιήσουμε την κληρονομιά των Θεσσαλονικέων Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, που μας συνδέει με τους Ορθοδόξους των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι θα λησμονήσουμε τους ήρωες και τους Εθνομάρτυρες. Δεν θα δεχθούμε να σβήσουμε ολόκληρα κεφάλαια της ιστορίας μας για να υπηρετηθούν πρόσκαιρες σκοπιμότητες. Ο Καπετάν Άγρας των παιδικών μας χρόνων ας μας καθοδηγεί και τώρα που μεγαλώσαμε. Στην εποχή τ η ς π ν ε υ μ α τ ι κ ή ς κ α ι ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς π τ ω χ ε ύ σ ε ω ς τέτοιες αγνές μορφές μας θυμίζουν το χρέος μας προς την Π α τ ρ ί δ α.
Αφιερώνω το παρακάτω τραγούδι για τον Καπετάν Άγρα:
ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑΣ
Εσείς, πουλιά, πουλιά μ’ πετούμενα
‘κει που ψηλά πετάτε
μην είδατε, πουλιά μ’ τον αρχηγό
τον Καπετάνιο Άγρα;
Εψές, προψές, παιδιά μ’ τον είδαμε
στης Νάουσας τα μέρη
Γιώργης χασάπης τον εγέλασε,
με μπαμπεσιά τον πιάσαν.
Παιδιά μ’ δεμένο τον εσέρνανε,
στον Βλάντοβο (Άγρας) τον πήγαν
στην καρυδιά παιδιά μ’ τον κρέμασαν!
…..συνεχίζεται…..