Ο Χρωμίτης είναι ορυκτό οξείδιο του σιδήρου και του χρωμίου, του οποίου αποτελεί το κυριότερο μετάλλευμα. Το όνομα του προέρχεται από το συστατικο του, Χρώμιο, το οποίο ονομάστηκε έτσι επειδή προσδίδει χρώμα σε πολλά άχρωμα συστατικά, όταν βρίσκεται ως προσμιξη. Ο Χρωμίτης αποτελεί βασική πρώτη ύλη για την παραγωγή ανοξείδωτου χάλυβα!
Τα μεγαλύτερα αποθέματα χρωμίτη βρίσκονται στην νότια Αφρική και την Ζιμπάμπουε. Άλλες χώρες παραγωγής είναι η Ρωσία, η Τουρκία, το Καζακστάν και η Ινδία.
Στην Ελλάδα το κοίτασμα βρίσκεται στο οφιολιθικο σύμπλεγμα του όρους Βουρινος της Κοζάνης και η παραγωγή ανέστειλε την παραγωγή της, τον Δεκέμβριο του 1991!
Την διαδρομή του Χρωμίτη ξεκινήσαμε από το Δ Δ. Παλαιοχωριου του Ν. Γρεβενων, μια δύσκολη διαδρομή σε χωματόδρομο και σε πολλά σημεία “κομμένο” απο τις βροχες. Καταγράψαμε φωτογραφικά την διαδρομη και στον χώρο εξόρυξης “Ξερολιβαδο” ειδαμε την κεντρική γαλαρια, την πρώτη επιφανειακή εξόρυξη, τα γκρεμισμένα οικήματα, την καντινα, τα συνεργεία, τον ηλεκτρικό Σταθμό κλ.π.!
Η στοά – γαλαρια που τώρα είναι κλεισμένη με πλεγμα για λόγους ασφαλειας, έχει βάθος 300 μ. και το κατέβασμα των εργατών γινόταν με βαρούλκο (βίντζι), που το χειριζόταν υπεύθυνα μονιμος εργαζόμενος. Ήταν δηλαδή το ασανσέρ ανόδου – καθοδου στις γαλαρίες!
Επίσης καταγράψαμε φωτογραφικά την επιφανειακή εξόρυξη του Χρωμίτη, όπως γινόταν στο ξεκίνημα για χρόνια, πριν ανοίξουν οι γαλαρίες. Η επιφανειακή εξόρυξη του Χρωμίτη έχει την σφραγίδα του επιχειρηματία Ηλιοπουλου. Χρωμίτη βέβαια είχαν εξορύξει στην περίοδο της κατοχής και οι Ιταλοί κατακτητές με υποχρεωτική επιστράτευση των κατοικων!
Με τον Ηλιόπουλο, η επιφανειακή εξόρυξη αρχίζει αρχές 10/ετίας του ’50. Αυτό έως το 1966 που σταματουν όλες οι εργασιες και κλείνουν τα ορυχεία, λόγω της αυτοκτονίας του επιχειρηματία Ηλιοπουλου. Συγχρόνως όμως με το επιφανειακό ορυχείο, είχε αρχίσει και η προσπάθεια ανοίγματος υπόγειων στοών (επί Ηλιοπούλου)!
Η διαδικασία με την “επιφανειακή εξόρυξη” ηταν η εξής : Το μετάλλευμα μεταφερόταν με εναέρια μεταφορά – τελεφερικ- στον σπαστηρα του Ξερολιβαδου και από εκεί στο εργοστάσιο της Σκουμτσας, που βρισκόταν λίγα χλμ πιο κάτω. Αρχικά η μεταφορά στην Σκουμτσα γινόταν με τον εναέριο – τελεφερικ – και όταν έγινε ο δρόμος, με φορτηγά!
Στο εργοστάσιο της Σκουμτσας γινόταν ο διαχωρισμος Χρωμιτη από τις ξένες υλες. Ο καθαρός πλέον Χρωμίτης (τριμμενις σε φίλους κόκκους στον σπαστηρα) μεταφερόταν στο λιμάνι της Θεσ/νίκης για εξαγωγη (Γερμανία, Ιαπωνία κλ.π).
Μετά τον θάνατο Ηλιοπούλου (1966), τα μεταλλεία κλείνουν και ανοίγουν το 1969 με την ΓΜΕΕ (θυγατρική της ΕΤΒΑ). Το 1983 γίνεται “διάτρηση” μέσα από τις υπόγειες στοές και το μετάλλευμα τώρα πηγαίνει κατ’ ευθείαν (από τις υπόγειες στοές) σε “αποθήκη”, στο εργοστασιο της Σκουμτσας! Αποφεύγεται έτσι η χρονοβόρα και κοστοβορα μεταφορά με εναεριο και φορτηγά. Απόθεση δηλ. στην “αποθήκη” και επεξεργασία στο εργοστασιο!
Στις φωτό βλεπουμε την κεντρικη στοά που υπήρχε το βίντζι για την μεταφορά των εργατών στις γαλαριες και την στοα με τον “κεντρικό ανεμιστήρα” (θέση γκορτσια), όπου ο τεράστιος αυτός ανεμιστήρας ανανέωνε τον αέρα (οξυγόνο) στις γαλαρίες χιλιομέτρων. Εκεί βρισκόταν και οι αεροσυμπιεστες που στελναν τον αέρα!
Επίσης στην θέση “γκορτσια” βλέπουμε και την “χωανη”, μέσω της οποίας γινόταν πρωτα η ανάμειξη άμμου με τσιμέντο και μετά η διοχέτευση του υλικού αυτού στις αδειες πλέον γαλαρίες από μετάλλευμα, για μπάζωμα. Για αποφυγή κατολισθησης. Δηλ. γέμιζαν τις στοές με άμμο και τσιμέντο όταν τελείωνε η εξόρυξη Χρωμίτη, για ασφάλεια από την κατεδάφιση των στοών!
Επίσης, στο βάθος βλέπουμε στις φωτό το παλιό (γκρεμισμένο) εργοστάσιο της Σκουμτσας και κοντά το καινούργιο και πιο πίσω το φράγμα του Ιλαρίωνα. Το εργοστάσιο και το μεταλλείο εκλεισαν Δεκ. 1991 και τώρα λειτουργεί, το εργοστασιο, με λίγους εργατες, αλλά με παραγωγή – εκμεταλλευση άλλων μεταλλευμάτων. (Όχι όμως Χρωμίτη).
Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΧΡΩΜΙΤΗ. Από τη λήθη στη μνήμη, με ένα οδοιπορικό στους χώρους εξόρυξης στο Ξερολιβαδο. Μια φανταστική διαδρομή, αλλά και εντυπωσιακός ο χώρος της επιφανειακής εξόρυξης – ορυχείο και τα γκρεμισμένα κτίρια που χάσκουν σαν φαντάσματα και τα οποία κάποτε είχαν ζωή! (φωτο)
11
Η κεντρική γαλαρια με το βίντζι.
Διαμαντής Θ. Βαχτσιαβάνος