Κυριακή, 16 Φεβρουαρίου, 2025

Η Γενέτειρα του Απολλόδωρου: Αιγάνη ή Αιανή; Ιστορική και Ετυμολογική Αναδρομή. Αιανή ή Ιάνα;

0 comment 30 minutes read

Η Γενέτειρα του Απολλόδωρου: Αιγάνη ή Αιανή; Ιστορική και Ετυμολογική Αναδρομή.

Αιανή ή Ιάνα;

μέρος 2ο

Πού βρισκόταν η αρχαία Αιανή –προς χάριν αυτής ανετράπη η Αιγάνη- που ανέγραψε ο Στέφανος Βυζάντιος ως πόλη της Μακεδονίας; Αν ο Βρετανός William Leake, περαστικός το 1810 από την Κοζάνη, είχε επισκεφτεί το κοντινό της χωριό Kaliàni,[38] θα είχε δει τα σωζόμενα σε χριστιανικούς ναούς αρχαία ανάγλυφα με τις επιγραφές ΕΑΝΗ και ΑΙΑΝΗ και θα ταύτιζε την Κάλιαν(η), όπως προφερόταν τότε το χωριό από τους εντοπίους χωρίτες, με την αρχαία Αιανή. Φαίνεται όμως ότι ενδιαφερόταν μάλλον περισσότερο τη στιγμή εκείνη για μια εκτενέστερη γεωγραφική αποτύπωση του χώρου παρά για την αρχαιολατρία. Αντιθέτως, ο Γάλλος περιηγητής Léon Heuzey ερχόμενος ο ίδιος στο χωριό μισόν αιώνα αργότερα τις είδε και ταύτισε την Κάλιανη με την Æané,[39] την αρχαία Αιανή,[40] λανθασμένα βεβαίως διότι η αρχαία Αιανή δεν βρίσκεται ακριβώς στο ίδιο σημείο όπου υπήρχε η Κάλιανη. Αποχωρώντας ο Heuzey έλαβε μαζί δανεικό κι αγύριστο βαρύ επιτύμβιο αρχαίο ανάγλυφο κι έτερα παλαιότατα ενθύμια από τον οικισμό –μέχρι τώρα δεν έχουν επιστραφεί. Ωστόσο, δεν είχε συσχετίσει την αρχαία Αιανή με την Αἰανέη του Αντιπάτρου όπως είχαν πράξει σε προηγούμενους αιώνες διορθωτές κι εκδότες που δεν είχαν πατήσει πότε το πόδι τους στο χωριό.

Η άποψη του Βρετανού Paton για την Αἰανέη του επιγράμματος του Αντιπάτρου, αγγλιστί Aeanae,[41] δημοσιεύτηκε τέλη του 20ού αιώνα στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Περσεύς του αμερικανικού Πανεπιστημίου Tufts.[42] Η ακριβής όμως ταύτιση της Αἰανέης με τον σημερινό οικισμό Αιανή ευρίσκεται σε άλλη ιστοσελίδα της ιδίας χώρας, την Attalus.[43] Ανοίγοντας ο αναγνώστης τον υπερσύνδεσμο Aeanē οδηγείται αυτόματα στο λήμμα Aiani της εγκυκλοπαίδειας Βικιπαίδεια.[44] Πότε ακριβώς βεβαιώθηκε στην τελευταία πηγή η ταύτιση της Αιγάνης Πιερίας του επιγράμματος με την Αιανή Κοζάνης δεν είναι γνωστό, με βεβαιότητα όμως πριν από το 1989 όταν σε αρχαιολογικό οδηγό της Αιανής[45] αναφέρεται αυτή μαζί με τη Βέροια ως τόποι καταγωγής του Απολλόδωρου[46] ή και αποκλειστικά μόνον η πρώτη. Έκτοτε, από το 2001 ως το 2020, διοργανώνονταν στο χωριό κάθε χρόνο δρομικές αθλητικές εκδηλώσεις ονόματι ο Δρόμος του Απολλοδώρου[47] προς τιμήν του αρχαίου δρομέα -στήθηκε μάλιστα κι ανδριάντας του.[48] Εορταστικές εκδηλώσεις που ατόνησαν μετά την πανδημία του COVID-19.

Πώς ακριβώς λεγόταν η αρχαία Αιανή; Αιανέα σύμφωνα με κατάλογο ζητείας του μαντείου των Δελφών του 3ου αιώνα π.Χ.,[49] οπότε η γενική της θα σχηματιζόταν Αιανέης όπως η Τεγέα της Τεγέης; Εκατό χρόνια αργότερα αναγράφεται ως ΑΙΑΝΗ[50] και ΕΑΝΗ τον 2ο μ.Χ. όπως μαρτυρούν τοπικά ανάγλυφα. Αν όντως οι λόγιοι της εποχής του Χριστού την έγραφαν Αιανή, η γενικής της πτώση ήταν Αιανής; Πώς την ονόμαζαν οι αστοί και οι αγροτοποιμένες της αρχαίας εποχής είναι άγνωστο, πάντως οι ηλικιωμένοι χωρίτες, όταν η Κάλιαν(η) μετονομάστηκε σε Αιανή το 1927, την εξέφεραν προφορικά με το θηλυκό οικωνύμιο Ιανή. Οι αρχαίοι χωρίτες και σύνοικοί της την εκφωνούσαν άραγε μακεδονιστί ως Ιάνα;

Η Βέροια, ο δεύτερος τόπος στο ειρηθέν επίγραμμα του Αντιπάτρου, αναγράφεται στο λεξικό του Στέφανου Βυζάντιου ως Βέροια, γενική της Βεροίας, και πως οι ντόπιοι την ονόμαζαν Βερόεια.[51] Αυτά όμως δεν εξηγούν την γενική βεροίης που αναγράφεται στο επίγραμμα του Αντιπάτρου. Κατά πόσον ο Στέφανος, λόγιος που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, είχε επισκεφτεί στην ύπαιθρο της Μακεδονίας την Αιγάνη Πιερίας, την Κάλιανη (σήμερα Αιανή Κοζάνης ) ή τη Βέροια, ώστε να γνωρίζει από πρώτο χέρι τις τοπικές εκφωνήσεις είναι ζητούμενο.

Από πού ήταν τελικά ο Απολλόδωρος; Αν καταγόταν από την Αιανή, γιατί οι αντιγραφείς του Μεσαίωνα στους σωζόμενους βυζαντινούς κώδικες δέχτηκαν το Αιγανέης; Και γιατί να αναφερθεί μαζί και η Βέροια, αφού οι επαφές της Άνω Μακεδονίας ήταν  λίγες έως ελάχιστες με την ομώνυμη Κάτω μιας και μεταξύ τους ορθωνόταν το όρος Βέρμιο και τα μονοπάτια για πιο γρήγορη πρόσβαση ανέβαιναν και κατέβαιναν το υψηλό βουνό; Κείμενο για τις σχέσεις της Βέροιας με την τουρκοκρατούμενη Κοζάνη προβάλλονται ως τεκμήριο παραδοσιακά άσματα της Αιανής όπου σημειώνεται δυο φορές η Βέροια,[52] όμως αυτά συνυπάρχουν με έτερα που δηλώνουν περιοχές από τα ορεινά του Βιτσίου ως τα Τρίκαλα, τα Γιάννενα, το Ναύπλιο, τη Βουργαριά και την Αραπιά ακόμα -δεν υπήρχε και δεν υπάρχει φραγμός στη διάδοση των τραγουδιών.[53] Εξάλλου σχέσεις της Δυτικής με την Κεντρική Μακεδονία μαρτυρούνται μόνον σε περίπτωση ορισμένων Βελβεντινών επί Αλή Πασά,[54] πιθανόν σχετιζόμενες με μεταφορές αλατιού στα τεράστια κτηνοτροφικά συγκροτήματα των ορέων της πρώτης.

Η Αιανή είχε αποδυναμωθεί ως πόλη επί Ρωμαιοκρατίας -αναμενόμενη κίνηση που ευνοούσε την πολιτική διαίρεσης των κατακτητών- προς χάριν της γειτονικής Καισάρειας (σήμερα Καισαρειάς) που ήταν έδρα του Κοινού των Ελιμιωτών. Αλλά η ζωή στην Αιανή δεν είχε σταματήσει όπως φαίνεται από επιτάφια ανάγλυφα[55] και (επιχωμένα) ρωμαϊκά λουτρά στην ύπαιθρό της. Επιπλέον, ο Απολλόδωρος ως λόγιος γνώριζε τον ηγεμόνα Δέρδα της Ελιμίας[56] και προφανώς ήξερε ότι η Αιανή ανήκε στην Ελίμεια, περιοχή καταγωγής του Αντίγονου του Μονόφθαλμου, περικλεούς στρατηγού του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κυρίου πάσης της Ασίας[57] για ένα διάστημα, οπότε δεν χρειαζόταν να συμπληρώσει τη Βέροια ως τόπο εξόρμησης του Απολλοδώρου. Ο Αντίπατρος, αν ο δρομέας Απολλόδωρος ήταν από την Αιανή, θα ανέφερε μόνο αυτή ή μαζί της την Ελίμεια.

Στην περίπτωση που ο αθλητής καταγόταν από την Αιανή, την Άνω δηλαδή Μακεδονία, γιατί να πάει στη Βέροια, στην Κάτω Μακεδονία, να γυμναστεί, αφού στα 33 χλμ με το πέταγμα του αετού από την πρώτη μαρτυρείται όχι μακριά από την εποχή του Αντιπάτρου ύπαρξη ανθηρού αρχαίου Γυμνασίου στον σημερινό οικισμό Σισάνι το 146 μ.Χ.;[58]

Συνεπώς, παρά τις προσπάθειες δεν έχει τεκμηριωθεί ως τώρα η καταγωγή του Απολλόδωρου από την Αιανή με αποτέλεσμα να διΐστανται οι απόψεις σε έργα φιλιστόρων ή αρχαιολόγων. Άλλες θεωρούν βέβαια την καταγωγή του από την Αιανή,[59] έτερες πιθανή.[60] Σε έργο δε σημαντικού τοπικού ερευνητή της αρχαιότητος που έγραψε για την Αιανή[61] δεν σημειώνεται καθόλου ο Απολλόδωρος, παρόλο που ο συγγραφέας, βαθύς μελετητής, γνώριζε με βεβαιότητα την ύπαρξη του επιγράμματος του Αντιπάτρου.

Ήταν ολυμπιονίκης ο Απολλόδωρος;

Ας εξετάσουμε εδώ μιαν άλλη παράμετρο, την θεωρούμενη νίκη του ειρημένου αρχαίου δρομέα στους ολυμπιακούς αγώνες. Σε ήδη αναφερόμενη έκδοση του 1989[62] αναγράφεται ότι γύριζε νικητής από την Ολυμπία, συνεπώς είχε βγει πρώτος σε αγώνα δρόμου -σημειωτέον ότι νικητής θεωρούνταν στην αρχαία Ελλάδα μόνον ο πρώτος. Η αυτή γνώμη επαναλήφθηκε το 2004 σε επιστολή φιλίστορα σε εφημερίδα της Κοζάνης το 2004, έτος Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, όπου προτάθηκε να θεωρηθεί ο αυτός χρόνος στην Αιανή ως ΕΤΟΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗ ΑΠΟΛΛΟΔΩΡΟΥ και να διανθιστεί με διάφορες εκδηλώσεις.[63] Αμφότερες οι ανωτέρω καταθέσεις γράφτηκαν χωρίς να υποστηρίζονται με πηγές.

Αν γίνει παραδεκτό ότι ο συνθέτης του επιγράμματος για τον Απολλόδωρο, ο Αντίπατρος, έζησε περίπου από το 10 π.Χ έως το 38 μ.Χ.[64] κι ο Ρωμαίος πάτρωνάς του στον οποίο αφιέρωνε επιγράμματα απεδήμησε το 32 μ.Χ., ο Απολλόδωρος θα είχε λάβει μέρος σε μία από τις πέντε Ολυμπιάδες μεταξύ 13 μ.Χ. και 29 μ.Χ. Όμως τα ονόματα των ολυμπιονικών την περίοδο αυτή στο δρομικό αγώνισμα στάδιον είναι γνωστά: ήταν οι Διοφάνης, Αισχίνης, Γλαυκίας, Πολέμων, Δάμας (ή Δαμασίας) κι Ερμογένης.[65] Απολλόδωρος δεν υπάρχει, γι’ αυτό μάλλον σε σχετικά πρόσφατο βιβλίο για Μακεδόνες αθλητές συμπεριλαμβάνεται μεν ο Απολλόδωρος ως δρομέας χωρίς όμως να απαριθμείται ως νικητής στην Ολυμπία[66] όπως ακριβώς ελλείπει ως πρωταθλητής και σε άλλες σχετικές ιδιωτικές[67] ή συμμετοχικές[68] δημοσιεύσεις. Αν όντως ήταν πρώτος νικητής, και ο Αντίπατρος θα το σημείωνε περιχαρής στο επίγραμμα και το όνομα του Απολλόδωρου θα συμπεριλαμβανόταν στους διασωθέντες καταλόγους των νικητών του σταδίου.[69] Στην οπλιτοδρομία, λογικά, δεν έλαβε μέρος, διότι ίσως αυτό θα σημειωνόταν στο επίγραμμα. Ίσως είχε έρθει δεύτερος ή τρίτος στους αγώνες, πάντως όχι πρώτος. Δεν είχε νικήσει σύμφωνα με τον αρχαίο ορισμό του νικητή.

Αιγάνης καταγραφές

Αποκλεισθείσης της Αιανής απομένει, λοιπόν, η Αἰγανέη των βυζαντινών χειρογράφων. Υπάρχει πράγματι σήμερα οικισμός ονόματι Αιγάνη στις ΝΑ κλιτύες του Ολύμπου, ακριβέστερα στην βόρεια έξοδο της κοιλάδας των Τεμπών. Στις πηγές συναντάται διαφόρως καθώς εγείρονται προβλήματα αλλογλωσσίας και μεταφράσεων, λόγιες αντιλήψεις και τοπικά ακούσματα. Αποδόθηκε ως Safani σε μετάφραση οθωμανικού καταστίχου του 1485.[70] Αιγάνη σύμφωνα με πρόσφατο πόνημα αναφερόμενο στο 1502 μ.Χ. με δεύτερα ονόματα Αμπέλια ή Αγιάννης,[71] Αμπέλια διότι όντως περιποιούνταν οι κάτοικοι κλήματα και Αγιάννης μάλλον από παραφθορά της Αιγάνης. Ως Yanikli κατεγράφη σε μετάφραση, οθωμανικού πάλι, κώδικα του 1652, όπου όμως θωρείται αταύτιστη όπως και ο διαλυμένος γειτονικό της οικισμός ονόματι Diyatovaz (Διαβατό).[72]

Σε εκκλησιαστικά έγραφα αναφέρεται ως Ἔγανη το 1757, Αἰγανη κι Αἰγανι το 1798.[73] Ἔγανι το 1813, Αἰγάνη κι Αἴγανι επί Αλή Πασά και οι κάτοικοι Αἰγανίτες.[74] Νegani τo 1820 σύμφωνα με μετάφραση έργου του Γάλλου ταξιδευτή François Pouqueville.[75] Αθηναίος γραφεύς ρωτώντας το 1841 τον τόπο καταγωγής ενόπλου του 1821 από την Αιγάνη την ανέγραψε ως αἴγανη κι αἴγανι,[76] αν και ο ντόπιος θα την είχε εκφέρει αλλιώς. Ega την παραδίδει ο Γάλλος Heueze το 1860.[77] Ως Αἴγανη συναντάται σε ΦΕΚ του 1883[78] κι έτσι την αποδέχτηκε ελάχιστα έτη μετά περαστικός από κει Έλληνας αξιωματικός.[79] Σε αυστριακό χάρτη του 1901 τυπώθηκε ως Egani.[80] Επίσης ευρίσκεται ως Ἀγανῆ (ουδέτερο) σε μετάφραση εγγράφου εκ της τουρκικής το 1937 στην Αθήνα) του 1884 -προφανώς ο μεταφραστής δεν είχε επισκεφτεί την περιοχή.[81] ΑΙGΆΝΙ το 1944 και Aigáni διαβάζεται σε βρετανικούς στρατιωτικούς χάρτες του 1944 και 1945.[82] Σ’ ν’ Ιγάν’ (αθηναϊστί στην Αιγάνη) γνωστοποιήθηκε από συνέντευξη ηλικιωμένου της περιοχής το 1982.[83] Σε νεότερη έρευνα παραδίδεται ότι η πατροπαράδοτη εκφορά είναι Έγανης στη γενική πτώση,[84] ωστόσο την ιδιόλεκτο του Κάτω Ολύμπου ο οικισμός θα εκφερόταν στη γενική Ιγάνς καθώς το άτονο ε μετατρέπεται σε ι και στη γενική το άτονο η αποβάλλεται, λ.χ. της νύφης-τς νυφς.[85] Σε έργο σύγχρονου ερευνητή ονομάζεται Αίγανη.[86] Σήμερα το επίσημο οικωνύμιό της είναι Αιγάνη, αλλά οι ηλικιωμένοι χωρίτες την αποκαλούν Ιγάν(η).

Boreia Tempi

Άποψη της βόρειας εξόδου των Τεμπών. Δεξιά ο Όλυμπος, αριστερά η Όσσα.[87]

Ιστορική διαδρομή Αιγάνης

Συνεπώς, η Αιγάνη μαρτυρείται πριν από το 1500 μ.Χ., όμως το ξωκκλήσι του Αγίου Αθανασίου όπως φαίνεται από την αγιογράφηση[88] του 14ου αιώνα, το παλαιότερο της Θεσσαλίας,[89] μας οδηγεί πιο πίσω. Στο χωριό ζούσαν και μουσουλμάνοι, μάλλον ως φύλακες ή επιστάτες της εισόδου-εξόδου των Τεμπών.[90] Κατόπιν προσήλθαν μόνιμα Βλάχοι και Ρομά,[91] αν όντως επώνυμα κατοίκων της αντιστοιχούν με τόπους καταγωγής ή γλωσσικές διαφορές. Το 1947 φιλοξένησε ανταρτόπληκτες οικογένειες από τη Κρανιά,[92] για να στερηθούν πόρους οι κομουνιστές αντάρτες, αλλά είναι άγνωστο πόσες παρέμειναν μετά την ήττα και καταφυγή των τελευταίων σε όμορα και μη υποστηρικτικά τους κράτη.

santzaki Trikalwn

Το σαντζάκι Τρικάλων στις αρχές του 19ου αιώνα μ.Χ.[93] Η Αιγάνη δεν χαρτογραφείται.

Οι αρχαιότητες που έχουν ανευρεθεί εντός του οικισμού είναι λιγοστές, ένα απότμημα δωρικού κιονόκρανου σε ναό της,[94] το οποίο μάλλον σηματοδοτεί ύπαρξη αρχαιότερου ομοειδούς στο ίδιο μέρος καθώς η χρήση του χώρου αναλογεί με τις συνθήκες ζωής. Από πού είχε ληφθεί είναι άγνωστο, όμως η περιοχή γέμει παρελθοντικών καταλοίπων, από προϊστορικούς οικισμούς ΒΑ της Αιγάνης[95] μέχρι και την προτεινόμενη θέση της αρχαίας πόλης Φίλα 2 χλμ ΝΔ της.[96] Την έλευση του χριστιανισμού φανερώνει επιτάφια επιγραφή του 500 περίπου μ.Χ. στον γειτονικό οικισμό Πυργετό.[97]

Ως Safani όπως ειρήθη μεταφράστηκε -θεωρηθείς άγνωστος- από οθωμανικό κατάστιχο του 1485 οικισμός ανήκων στην επαρχία Πλαταμώνα με 28 εστίες, 7 άγαμους κι 6 χήρες.[98] Όσοι ασχολήθηκαν λεπτομερώς με τον τόπο καταλαβαίνουν ότι ομίλησε για την Αιγάνη όπως συμπεραίνεται από τα υπόλοιπο κείμενο. Σε επόμενη καταγραφή του 1506 καταμετρώνται 32 οικογένειες, 16 χήρες ίσως λόγω ελονοσίας, 2 άγαμοι ενήλικες και 4 ιερείς[99] προφανώς διότι είχε συνοικισθεί από μικρότερους γειτονικούς οικισμούς, οπότε κάθε ευρεία οικογένεια είχε τον δικό της ιερέα -αργότερα θα αυξηθεί με κατοίκους του όμορού της οικισμού Διαβατά.[100] Ωστόσο ποτέ δεν ήταν η Αιγάνη μεγάλος οικισμός: το 1883 π.χ. έμεναν σε 30 οικίες της[101] 223 άνθρωποι,[102] εφτά δηλαδή κατά μέσον όρο σε κάθε σπίτι. Μόνο τόσους είχε να θρέψει η γη, τόσοι παρέμεναν ή επιζούσαν.

Η Αιγάνη συνυπήρχε με τη μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου τον 17ο αιώνα,[103] αλλά λόγω οικονομικής στενότητας πωλήθηκε το 1757 στην αντίστοιχη της Ολυμπιώτισσας Ελασσόνας με τη μνεία ότι τα χωράφια θα καλλιεργούνται μισιακά.[104] Μετά ο οικισμός παραχωρήθηκε για λίγο σε μουσουλμάνο φίλο του ηγουμένου ονόματι Νακούπ,[105] ο οποίος είχε κατηγορηθεί ως αίτιος κατεδάφισης ναού στη Λάρισα.[106] Έπειτα, αποτέλεσε εν όλω ή εν μέρει τσιφλίκι του Αλή πασά μαζί με τα όμορα Πυργετό και Σβαρνίτσα [Αβαρνίτσα] ή Πούρλιες..[107] Μετά πέρασε στη δικαιοδοσία του σουλτάνου[108] και, παρόλο που οι Τούρκοι αποχώρησαν από την περιοχή το 1881,[109] 4 έτη αργότερα δόθηκε από το τουρκικό δημόσιο σε ομόγλωσσο του ιδιώτη[110] που το πώλησε στην κεφαλλονίτικη οικογένεια Μεταξά.[111]

aig 1

Λεπτομέρεια βρετανικού στρατιωτικού χάρτη του 1944.[112] Επάνω κέντρο η Αιγάνη

Το τσιφλίκι της Αιγάνης, 12.000 περίπου στρέμματα, απαλλοτριώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1920[113] ή πουλήθηκε σε 136 ακτήμονες κατοίκους τον Απρίλιο του 1927.[114]

Δεν είχε διαφημιστεί ποτέ η Αιγάνη στο πέρασμα των αιώνων, αν εξαιρεθεί το επίγραμμα του Αντιπάτρου, και την όποια τοπική αίγλη την είχε χάσει όταν πωλήθηκε στην μονή Ολυμπιωτίσσης. Μαρτυρία στο τέλος του 19ου αιώνα ομίλησε για ελεεινάς οικίας[115] των 402 κατοίκων της (253 άρρενες και 149 θήλεις)[116] και στον Δήμο Ολύμπου όπου ανήκε οι οικισμός μόνον 3 στους 10 κατοίκους ήταν το 1907 εγγράμματοι,[117] γεγονός που σήμαινε ότι παλαιότερα η δυνατότητα πρόσβασης σε αρχειακό υλικό ώστε να διεκδιθεί ως χωριανός ο Απολλόδωρος ήταν περιορισμένη. Την υλική όμως πενία αναπλήρωνε η αφθονία της φύσης με πολλά νερά και ευρύ πυκνό δάσος από την αρχαιότητα[118] μέχρι σήμερα.[119] Πλατάνια στην όχθη του Πηνειού, κουμαριές[120] και δρύες[121] (κοντές βαλανιδιές σύμφωνα με μετάφραση κειμένου Γερμανού περιηγητή του 1824)[122] με τις οποίες είχαν στερεωθεί τοίχοι και σκεπή νερομύλου της.[123] Μελιές[124] και φυσικά κρανιές προς την περιοχή του γειτονικού οικισμού Κρανιά.

Το δέλτα του Πηνειού, το πιο σημαντικό πέρασμα Μακεδονίας-Θεσσαλίας, άλλαζε κατοχές με την πάροδο των αιώνων, όμως ως προς την διαμόρφωση του εδάφους ανήκε στην Μακεδονία κι όχι στη Θεσσαλία που την έφραζαν τα όρη Όλυμπος και Όσσα (Κίσσαβος). Όντας η Αιγάνη στην άκρη των Τεμπών και μάλιστα στην βόρεια όχθη του Αλιάκμονα είχε στρατηγική σημασία για τη μακεδονική εξουσία και για την αντίστοιχη ρωμαϊκή που την διαδέχθηκε αφού κέντρο τους ήταν αντίστοιχα ή Βέροια και η Θεσσαλονίκη. Όπως γράφει γεωγράφος της εποχής του Απολλόδωρου: ο Πηνειός διασχίζει τα Τέμπη οχυρώνοντας την Μακεδονία,[125] εννοώντας την πεδινή, την Κάτω, την σημερινή κεντρική Μακεδονία.

Από την αρχή της Οθωμανοκρατίας η περιοχή των Τεμπών πέρασε διοικητικά στο σαντζάκι των Τρικάλων για να διασπαστεί η πρότερη διαίρεση των Βυζαντινών. Επί Αλή Πασά καταγράφτηκε ως ανήκουσα στο σέμπτι [περιοχή] Ολύμπου[126] και στον Δήμο Ολύμπου παρέμεινε το 1883 όταν ο οικισμός καταχωρήθηκε ως έδαφος του βασιλείου της Ελλάδος.[127] Το 1912 με τη δημιουργία νομών κατεγράφη στον νομό Λαρίσης, μάλιστα στην επαρχία Ελασσόνας, 37 χλμ μακριά με το πέταγμα του αετού, ως ανεξάρτητη κοινότητα Αἴγανης έχοντας πληθυσμό άνω των 300 κατοίκων και δημοτικό σχολείο.[128] Τον Μάρτιο όμως του 1943 υπήχθη στην επαρχία Πιερίας του νομού Θεσσαλονίκης[129] προφανώς έπειτα από γερμανική εντολή που εδραζόταν σε στρατιωτικές ανάγκες διαφύλαξης της σιδηροδρομικής γραμμής καθώς ο νομός Λαρίσης ανήκε στην ιταλική ζώνη κατοχής όπου οι αντάρτες δρούσαν ανεξέλεγκτα και, στην αρχή τουλάχιστον, σχεδόν ατιμώρητα. Εκεί παρέμεινε μέχρι τον Ιανουάριο του επομένου έτους που επέστρεψε πάλι στον αντίστοιχο της Λάρισας, αλλά στην επαρχία Τυρνάβου[130] χωρίς έκτοτε ν’ αλλάξει περιφέρεια. Το 1997 υπήχθη στον Δήμο Κάτω Ολύμπου[131] όμως 13 χρόνια αργότερα πέρασε στον Δήμο Τεμπών[132] όπου παραμένει.

Πνευματικά η Αιγάνη ήταν προσανατολισμένη στη Μακεδονία. Τον 10ο αιώνα μ.Χ. ανήκε εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης.[133] Ο Πλαταμώνας με την επισκοπή του τοποθετείται το 1800 περίπου στο δυτικονότειο της Σαλονίκης, δηλαδή στην Πιερία και τη Μακεδονία,[134] εκεί ανήκε το χωριό μέχρι το 1899 που πέρασε στην επισκοπή Λαρίσης αφού είχε καταμεριστεί στο ελληνικό έδαφος μερικά χρόνια νωρίτερα.[135] Εκεί εγκιβωτίζεται ως σήμερα[136] κι όσοι κυβέρνησαν έκτοτε την Μακεδονία από το 1912[137] και μετά, κατόπιν εντολών εξ Αθηνών ως είθισται, δεν ενδιαφέρθηκαν για την υπαγωγή του χωριού (πάλι) στη Μακεδονία. Γερμανοί, πάντως, αρχαιολόγοι των τουρκοκρατούμενων 18ου και 19ου αιώνων θεωρούσαν την Πιερία επαρχία της Μακεδονίας και την Βέροια ως ανήκουσα στην Πιερία,[138] μάλλον επειδή στη γεωγραφία του Πτολεμαίου οι εκβολές του Πηνειού και ολόκληρη η Θεσσαλία ανήκαν στη Μακεδονία[139] -το έργο του σίγουρα είχαν διαβάσει όσοι κατά διαστήματα υπήγαγαν διοικητικά ή νοερά την Αιγάνη στη Μακεδονία.

Άρα η Αιγάνη, παρόλο που τα περισσότερα νερά της χύνονται στον Πηνειό όντας στη βόρεια έξοδο της στενωπού των Τεμπών, ήταν στην Αρχαιότητα, τη Ρωμαϊοκρατία και πριν από την έλευση των Οθωμανών πνευματικά, διοικητικά και κοινωνικά προσανατολισμένη προς βορράν, προς τη Μακεδονία.

Σήμερα η κτηματική περιοχή της Αιγάνης επαφίεται με την αντίστοιχη των χωριών της Πιερίας και οι οικίες του χωριού απέχουν 600 μόνο μέτρα από τον νερόλακκο Σταλαγματιά που ορίζει προς βορράν τα κτηματικά σύνορά της με τη Μακεδονία.

Leave a Comment

Ταυτότητα Ιστοσελίδας:
Σαλακίδης Ιωάννης – Ατομική Επιχείρηση

ΑΦΜ: 046450157, ΔΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ

Δ/νση Έδρας: Ζαφειράκη 3, ΤΚ 0100 Κοζάνη

Email: info@efkozani.gr

Τηλ. 24610-25112

Ιδιοκτήτης, νόμιμος εκπρόσωπος και διευθυντής: Σαλακίδης Ιωάννης

Διευθύντρια Σύνταξης: Μαρία Τσακνάκη

Διαχειριστής: Σαλακίδης: Ιωάννης

Δικαιούχος του ονόματος τομέα (domain name): Σαλακίδης Ιωάννης

Efkozani logo

@2024 – All Right Reserved. Hosted and Supported by Webtouch.gr

Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Θα υποθέσουμε ότι είστε εντάξει με αυτό, αλλά μπορείτε να εξαιρεθείτε αν το επιθυμείτε. Αποδοχή Διαβάστε περισσότερα

Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?
-
00:00
00:00
Update Required Flash plugin
-
00:00
00:00