Ναοί, Ναϊσκοι και Παρεκκλήσια
της Σιάτιστας
Η θρησκευτικότητα των κατοίκων της Σιάτιστας
ήταν και είναι αναπτυγμένη σε υψηλό βαθμό πράγμα
που αποδεικνύεται και από την ύπαρξη αρκετών
εκκλησιών και παρεκκλησίων. Πληροφορίες μας δίνουν
ο μακαριστός ιερέας Νικόλαος Δάρδας με το βιβλίο του «
Ιεροί Ναοί και Παρεκκλήσια της Σιατίστης» Αθήναι
1964, ο Γεώργιος Μπόντας με το προσωπικό του αρχείο
και ο Φίλιππος Ζυγούρης με τα «Ιστορικά Σημειώματα
περί Σιατίστης και Λαογραφικά αυτής». Έτσι έχουμε με
χρονολογική σειρά τους παρακάτω Ιερούς Ναούς και
Παρεκκλήσια.
1.- Ο Δισυπόστατος Ι. Ν. της Αγίας Τριάδος
και του Οσίου Ναούμ. Βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο
της Σιάτιστας. Είχε κτιστεί το 1610 και είχε υπέροχο
ξυλόγλυπτο τέμπλο και θαυμάσιες τοιχογραφίες.
Δυστυχώς το βράδυ της 12ης Νοεμβρίου του 1948 κάηκε
κατά την επίθεση που έγινε από δυνάμεις του
«Δημοκρατικού Στρατού», με σκοπό την κατάληψη της
πόλεως. Αργότερα, το 1950, μετά το τέλος του εμφυλίου
πολέμου στην ίδια θέση κτίστηκε ο νέος Ναός.
2.- Ο Ι.Ν. της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Κτίστηκε το 1625 Είναι μικρός ναός κτισμένος στον ίδιο
περίβολο του Ι.Ν. της Αγίας Παρασκευής.
3.- Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου
Δημητρίου. Κτίστηκε το 1647. Το 1801 λόγω
παλαιότητας κατεδαφίστηκε και στην ίδια θέση
κτίστηκε μεγαλύτερος. Ο δεύτερος αυτός ναός το 1910
από ατύχημα κάηκε και το 1911 κτίστηκε ο σημερινός Ι.
Ν. με σχέδια του σιατιστινού αρχιτέκτονα Αρ. Ζάχου. Τα
εγκαίνια έγιναν στις 9-9-1928 από τον μητροπολίτη
Γρεβενών Νικόλαο. Το 1955 ολοκληρώθηκε η ανέγερση
με την κατασκευή του τρούλου που έδωσε ιδιαίτερη
αίγλη και επιβλητικότητα στο Ναό.
4.- Ο Δισυπόστατος Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής
και Αγίας Αικατερίνης. Κτίστηκε το 1677 και είναι
ένας από τους αρχαιότερους ναούς της Σιάτιστας που
σώζεται και βρίσκεται σε καλή κατάσταση.
Χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο με το από 7-10-
1934 Π.Δ. Στον γυναικωνίτη υπάρχουν τοιχογραφίες
των αρχαίων Σόλωνα, Πλούταρχου, Αριστοτέλη,
Πλάτωνα, Θουκυδίδη και Σίβυλλας.
5.- Ο Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Κτίστηκε το 1700 προς τιμή των γενεθλίων του αγίου.
Είναι διατηρητέο μνημείο με την υπ΄ αριθ. 24946/ 26-
8-1967 απόφαση του Υπουργ. Προεδρίας Κυβερνήσεως.
Άξιο προσοχής είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο, το δεσποτικό
και ο άμβωνας.
6.- Ο Ι. Ν. του Προφήτη Ηλία. Κτίστηκε το
1701 (23 Ιουνίου 1701) Ο Νικόλαος Δάρδας γράφει ότι
κτίστηκε το 1741. Το πιθανό είναι ότι επειδή υπάρχει
επιγραφή στο υπέρθυρο του νάρθηκα με ημερομηνία
ΑΨΜΔ΄ (1744) Δεκέμβριος, που αναφέρεται στη
αγιογράφηση του ναού, συμπεραίνει ότι κτίστηκε ο ναός
λίγα χρόνια πριν δηλαδή το 1741. Στο γυναικωνίτη του
ναού, όπως και στο γυναικωνίτη της Αγίας Παρασκευής,
απεικονίζονται οι ίδιοι σοφοί: Σόλωνας, Πλούταρχος,
Αριστοτέλης, Πλάτωνας, Θουκυδίδης και Σίβυλλα.
Είναι διατηρητέο μνημείο.
7.- Το Παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους.
Βρίσκεται στα αριστερά της εισόδου του Ι. Ν. του
Προφήτη Ηλία. Κτίστηκε αργότερα. Εξωτερικά δεν
αποτελεί ξεχωριστό κτίσμα εσωτερικά όμως είναι
μονόκλιτος ξεχωριστός ναός.
8.- Ο Ι.Ν. του Αγίου Μηνά. Κτίστηκε το 1702
(ο ιερ. Νικόλαος Δάρδας γράφει ότι κτίστηκε το 1728).
Είναι ναός μονόκλιτος. Παλαιότερα στο προαύλιο
ανατολικά υπήρχε ξενώνας, αργότερα ο ξενώνας αυτός
κατεδαφίστηκε και στη θέση του κτίστηκε, με δαπάνη
του συμβολαιογράφου Γ. Τζώνου, τριώροφο κτίριο με
προορισμό να στεγάσει η Ι. Μητρόπολη Σισανίου και
Σιατιστης το γηροκομείο. Σήμερα στεγάζεται το Κέντρο
Υγείας.
9.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Νικάνορα. Κτίστηκε το
1709. Στο προαύλιο του ναού βρίσκεται το Νεκροταφείο
της Γεράνειας. Το 1956, στο δυτικό μέρος του
προαυλίου, κτίστηκε νέο διώροφο οστεοφυλάκιο.
10.- Ο Δισυπόστατος Ι.Ν. Αγίου Νικολάου
και Αγίου Σπυρίδωνος. Κτίστηκε το 1743. Το 1929
κατεδαφίστηκε και στη θέση του κτίστηκε νέος ναός με
σχέδια του σιατιστινού αρχιτέκτονα Εμμανουήλ
Μάλαμα. Οι τοιχογραφίες και ο εσωτερικός διάκοσμος
έγιναν με δαπάνη του σιατιστινού ευεργέτη Μιχαήλ
Κουκουλίδη.
11.- Ο Ι.Ν. των Δώδεκα Αποστόλων.
Κτίστηκε το 1744. Στο προαύλιο του ναού υπάρχει το
δεύτερο Νεκροταφείο, το Νεκροταφείο της Χώρας, καθώς
και δύο Οστεοφυλάκια με μορφή ναϊδρίου. Το
Νεκροταφείο της Χώρας δεν ήταν στον περίβολο του
Ναού των Δώδεκα Αποστόλων αλλά το πρώτο ήταν στην
Αγία Τριάδα. μετά μεταφέρθηκε στον Άγιο Δημήτριο και
από εκεί στο ναό των Δώδεκα Αποστόλων.
12.- Ο Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου. Κτίστηκε το
1760. Εξωτερικά ο ναός έχει, από τις δύο πλευρές,
Νάρθηκα με εντυπωσιακά κομψά τόξα, που από μακριά,
δίνουν την εικόνα μοναστηριού.
13.- Ο Ι.Ν. των Παμμεγίστων Ταξιαρχών.
Κτίστηκε το 1798 με χρήματα που διέθεσε ο σιατιστινός
μοναχός Ιωνάς, που καταγόταν από πλούσια οικογένεια
εμπόρων. Ο Φίλιππος Ζυγούρης στα «Ιστορικά
Σημειώματα…» (σελ.222) γράφει ότι ο Ναός ήταν
δισυπόστατος των Παμεγίστων Ταξιαρχών και των Τριών
Ιεραρχών. (;)
14.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Χριστοφόρου. Κτίστηκε
το 1881, σε ωραία θέση όπου ο επισκέπτης μπορεί να
έχει μια εικόνα, από αρκετά τμήματα της Χώρας και της
Γεράνειας.
15.- Ο Τρισυπόστατος Ι. Ν. των Αγίων
Αθανασίου, Κοσμά και Δαμιανού των Αναργύρων
Το έτος κτίσεως του ναού δεν είναι γνωστό επειδή
χρειάστηκε να επισκευασθεί ο ναός δύο φορές, το 1928
και το 1963, και δεν σώθηκαν οι τοιχογραφίες και οι
διάφορες επιγραφές που θα μας έδιναν κάποια
πληροφορία. Ο Φίλιππος Ζυγούρης στα «Ιστορικά
Σημειώματα» ( σελ. 218) μας δίνει την πληροφορία ότι
στο Ναό υπάρχουν τρεις φορητές εικόνες α) των Αγίων
Κοσμά και Δαμιανού με χρονολογία 1765, β) του
Προδρόμου που γράφει «Δέησις των δούλων του Θεού
Γεωργίου Πολά 1765 δια χειρός Θεοφάνους» και γ) του
Αγίου Ιωάννου το έτος 1736, Ιουνίου 26. Η πληροφορία
αυτή και το ότι η εκκλησιαστική επιτροπή αναγκάστηκε
να επισκευάσει το ναό δυο φορές δείχνει ότι ο ναός ήταν
παλαιός και πιθανόν να είχε κτιστεί σε κάποια από τις
χρονολογίες που αναγράφονται στις παραπάνω φορητές
εικόνες, αν βέβαια οι εικόνες αυτές δεν είχαν μεταφερθεί
από αλλού.
16,- Το Παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου
Πηγής (Παναγία). Κτίστηκε το 1935 με σχέδιο του
αρχιτέκτονα Αρ. Ζάχου και αποτελεί συνέχεια του
βόρειου περιστυλίου του νάρθηκα του Αγίου Δημητρίου.
17.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Ιακώβου του
Αδελφοθέου. Ο ναός αυτός κτίστηκε το 1947 μέσα στο
Μητροπολιτικό Μέγαρο.
18.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Αχιλλίου (Α) στη θέση
«Μπάρα». Κτίστηκε το 1950.
19.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Αντωνίου. Κτίστηκε
το 1959.
20.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Παντελεήμονος στο
Μπούρινο στη θέση «Τσιάμια» Κτίστηκε το 1961.
21.- Ο Ι. Ν. της Αναστάσεως στο προαύλιο
των Δώδεκα Αποστόλων και είναι ένα από τα δύο
Οστεοφυλάκια του Νεκροταφείου. Κτίστηκε με δαπάνη
του σιατιστινού Ηλία Πρώιου το 1961.
22.- Ο Ι. Ν. της Μεταμορφώσεως του
Σωτήρος στη θέση «Βίγλα» . Κτίστηκε με δαπάνη του
σιατιστινού Αλεξίου Λιάκου το 1962.
23.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Αχιλλίου (Β) στην
περιοχή Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Κτίστηκε με
δαπάνη της Άννας Μηνά Πήτλιαγκα το 1965 και
εγκαινιάστηκε στις 18-7-1971.
24.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Ιωάννου του
Προδρόμου στην περιοχή «Γιάγκοβης». Κτίστηκε το
1971 και πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου.
25,- Ο Ι. Ν. του Αγίου Αχιλλίου (Γ) στην
περιοχή «Μπάρα» δυτικά του άλλου Ναού Αγίου
Αχιλλίου. Κτίστηκε με δαπάνες των αδελφών
Παπαγεωργίου το 1974 και εγκαινιάστηκε στις 15-5-
1986.
26.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Νεκταρίου στην
περιοχή δυτικά της Αγίας Τριάδος. Κτίστηκε το 1977.
27.- Ο Δισυπόστατος Ι. Ν. των Αγίων
Θεοδώρων και Αγίου Νεκταρίου. στην περιοχή
«Ράχη Συκιάς». Κτίστηκε με δαπάνη του Δημητρίου Ι.
Σφενδόνη το 1979.
28.- Ο Ι. Ν. του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού
στην θέση Β.Α. του Αγίου Νικάνορος. Κτίστηκε με
δαπάνη του Χρήστου Καραμπέρη το 1983.
29.- Ο Ι. Ν. του Οσίου Πατρός Σεραφείμ
του Σάρωφ. στον περίβολο του Ναού Αγίου Νικολάου.
Κτίστηκε το 2000.
Τα δύο μεγαλοπρεπή καμπαναριά:
Α) Το καμπαναριό του Αγίου Δημητρίου στη
Χώρα κτίστηκε το 1856 όταν μητροπολίτης ήταν ο
Μελέτιος και
Β) Το καμπαναριό της Αγίας Παρασκευής στη
Γεράνεια άρχισε να κτίζεται όταν μητροπολίτης ήτα ο
Μελέτιος και τελείωσε το 1865 όταν μητροπολίτης ήταν
ο Αλέξανδρος.
ΣΗΜ.: Στους Ιερούς Ναούς Αγίου Δημητρίου και
Αγίου Νικολάου ανήκουν και οι δύο μεγάλες αίθουσες
πολλαπλών εκδηλώσεων.
Από (ΤΑ ΣΙΑΤΣΝΑ Νο 5 )
ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΧΑΤΣΙΟΥΛΗΣ
ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ
