Δρ Γεώργιος Καρέτσος
Δασολόγος, τ. ερευνητής ΙΜΔΟ

Έχουν κυλήσει πάνω από τριάντα τουλάχιστον χρόνια από την κυκλοφορία σεναρίων για την εκμετάλλευση της υδροηλεκτρικής ενέργειας στο «παρθένο» ποτάμι της δυτικής Μακεδονίας. Τότε υπήρχαν βέβαια τα μεγαλεπήβολα σχέδια της ΔΕΗ, τα οποία δεν αντιμετώπισαν ιδιαίτερες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινότητες με αποτέλεσμα η ίδια να προχωρήσει σε τέσσερα μεγάλα φράγματα στον Αλιάκμονα. Τα φράγματα Ιλαρίωνος  Πολυφύτου, της Σφηκιάς, των Ασωμάτων  και άλλων δύο μικρότερων στην πεδινή Ημαθία, νομίζω είναι κάποιες από τις πλέον δυναμικές επεμβάσεις που έχουν γίνει στον μεγαλύτερο εντός ορίων της χώρας ποταμό. Στην ουσία ο Αλιάκμονας από το χωριό Καρπερό των Γρεβενών έως την έξοδό του στον κάμπο της Ημαθίας δεν αποτελεί ποταμό αλλά διαδοχικές τεχνητές λίμνες. Ο μυθολογικός γιός του Ωκεανού και της Τηθύος δαμάστηκε. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε βέβαια ότι, τα φράγματα αυτά δεν εξυπηρέτησαν μόνο τον εξηλεκτρισμό της χώρας αλλά ικανοποίησαν και σημαντικές ανάγκες των δυναμικών καλλιεργειών και μην ξεχνάμε ότι τότε η ΔΕΗ ήταν δημόσια επιχείρηση. Θέλω να πιστεύω ότι σήμερα θα ήταν αδιανόητο ίσως ένα τέτοιο εγχείρημα, όταν προέχει για τη χώρα η διασφάλιση και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ή τουλάχιστον οι επεμβάσεις θα ήταν ηπιότερες. Κι όμως προγραμματίζονται άλλα σαράντα φράγματα στον υπόλοιπο Αλιάκμονα και τους συμβάλλοντες και τέλος δεν φαίνεται στον ορίζοντα.

Από την αρχή του τρέχοντος αιώνα άρχισαν δειλά στην αρχή να εμφανίζονται και τα πρώτα ιδιωτικά ενδιαφέροντα για την «αξιοποίηση» και των νερών του Βενέτικου ποταμού, που συμβάλλει στον Αλιάκμονα στο χωριό Σμίξη και η λεκάνη του επεκτείνεται στα δυτικά διαμερίσματα του Νομού Γρεβενών.  Ήδη στον άνω ρου του Βενέτικου λειτουργούν πέντε φράγματα και προγραμματίζονται άλλα οκτώ τουλάχιστον.  Τα έργα αυτά δεν έρχονται ως μια συνολική πρόταση επέμβασης στον ποταμό αλλά ως μεμονωμένες περιπτώσεις εταιρειών που λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία με διαφορετικά ονόματα. Έτσι παρακάμπτονται οι απαιτήσεις της νομοθεσίας και περνούν ως μικρής όχλησης επεμβάσεις. Να αναλογιστεί κανείς βέβαια ότι οι εκκρεμούσες αιτήσεις ανέρχονται όπως πληροφορούμαι, σε περίπου σαράντα στον Νομό, και με μήκη κατάκλυσης του 1,5 χλμ περίπου, που αυτό σημαίνει ότι τα λιμναία τεχνητά συστήματα που θα δημιουργηθούν, θα έχουν συνολικό μήκος 60 περίπου χιλιομέτρων! Στην ουσία οι ελάχιστες ελεύθερες στη φυσική πορεία των νερών περιοχές που απομένουν και κατά σύμπτωση γλυτώνουν λόγω της ύπαρξης των ιστορικών γεφυριών του ποταμού, που ευτυχώς αναγνωρίζονται ακόμη ως υψηλά δείγματα αρχιτεκτονικής, της αγχίνοιας των μαστόρων, του μόχθου και τις αγωνίες των προγόνων και του προβιομηχανικού πολιτισμού της χώρας. Για να τα προσεγγίσεις πλέον από την κοίτη του ποταμού θα είναι αδύνατο και μόνον ίσως λάτρεις των ποτάμιων σπορ θα μπορούσαν να καταφέρουν που και αυτό παραμένει αμφίβολο.

Το colpo grosso του εγχειρήματος ξεκινά με την υποβολή μικρών μελετών που ζητούν άδεια επέμβασης, με κοινά επιχειρήματα κατά το πλείστον, ότι είναι μικρά και δεν θα προξενήσουν ζημιές ή καταστροφές στο φυσικό περιβάλλον και στις αρχαιότητες. Όλες στηρίζονται στο «μέγα ψέμα» του αποτυπώματος του άνθρακα*, για να κάμψουν τις αντιδράσεις των ευαίσθητων οικολογούντων. Επίσης τάζουν ως αντισταθμιστικό όφελος προς τις παρακείμενες κοινότητες το 1,9 % της αξίας του ρεύματος (άντε να βρεις άκρη πια είναι αυτή η αξία όταν καθημερινά η τιμές ανεβοκατεβαίνουν σε κάποιες σκοτεινές διεργασίες του χρηματιστηρίου), ψίχουλα δηλαδή, όπως οι γυάλινες χάντρες και τα καθρεφτάκια των ιθαγενών σε εποχές αλήστου μνήμης της αποικιοκρατίας και αυτής που εξελίσσεται πάραυτα. Να σημειώσουμε βέβαια ότι οι ελάχιστοι εναπομείναντες κάτοικοι των περιοχών αυτών, αδυνατούν να αντιδράσουν λόγω αντικειμενικών δυσκολιών (μεγάλης ηλικίας, απληροφόρητοι, εύπιστοι και αγαθοί), απέναντι στους αετονύχηδες των εταιρειών που περιδιαβαίνουν την περιοχή τάζοντας λαγούς με πετραχήλια.

Επιπλέον, πέραν του ότι δεν προβλέπουν κανένα άλλο παράλληλο πλεονέκτημα στη χρήση των νερών, τα οποία δεσμεύονται συνολικά και στην ουσία ιδιωτικοποιούνται, θα συνοδεύονται από μια σειρά έργα σταθεροποίησης ή ελέγχου πρανών, αποτροπής πρόσβασης, περιφράξεων κ.λπ., που δεν προβλέπονται στη μελέτη, με όγκους μπετόν και οπλισμών, που θα αναστατώσουν την περιοχή και κατά τη φάση κατασκευής (μεταφορές υλικών, δημιουργία νέων προσβάσεων ή βελτιώσεων) αλλά και στη συνέχεια με πλήθος ανατροπών στις φυσικές πορείες διατροφής και άλλες συνήθειες των άγριων ζώων και της ιχθυοπανίδας πρωτίστως. Ένα από τα σημαντικότερα για την περιοχή περιβαλλοντικό πλεονέκτημα κατακερματίζεται, αλλοιώνεται βάναυσα, καθίσταται επικίνδυνο και η επαναφορά του να θεωρείται εξ αντικειμένου από αδύνατη έως πανάκριβη και φυσικά θα παραμείνει ως μόνιμη ύβρις προς το περιβάλλον, τους προγόνους μας και τις επερχόμενες γενιές.

Οι ευαίσθητοι πολίτες των Γρεβενών λέμε ένα μεγάλο όχι στο έγκλημα που ήδη διαδραματίζεται και μας πονά, όπως και τα υπόλοιπα μείζονα που στοχεύουν στην καταστροφική μανία των ξένων και ανάλγητων εταιρειών της εφήμερης κερδοσκοπίας.