Δεκαπενταύγουστος, το Πάσχα του Καλοκαιριού. Η Παναγιά των Ελλήνων, η κεντρική μορφή στην θεολογία, στη λατρεία, στην εκκλησιαστική ποίηση και την λειτουργική πράξη, αλλά προπαντός για τον κάθε Ορθόδοξο Χριστιανό, η Παναγία αποτελεί ένα οικείο πρόσωπο. Είναι η δική του Παναγιά.
Μια ιστορία από την επανάσταση του 1821 δείχνει τους δεσμούς των Ελλήνων με την Παναγία. Σε μάχη με τους Τούρκους, μια σφαίρα τσακίζει το σπαθί του Κίτσου Τζαβέλα, χωρίς να βλάψει τον ίδιο και ενώ η μάχη συνεχίζεται, ο Κίτσος Τζαβέλας μπαίνει στην εκκλησία που υπήρχε εκεί κοντά και κρεμά το σπασμένο σπαθί στην εικόνα της Παναγίας λέγοντας «Παναγία μου, σήμερον οπού σε εορτάζομεν, σε αφιερώνω τούτο και βοήθα τα παλληκάρια να νικήσωμεν τον εχθρόν» (Κασομούλης – Απομνημονεύματα, σελ. 231).
Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας η Κοίμηση της Θεοτόκου τον Δεκαπενταύγουστο, με βαθιές ρίζες της Παναγίας στην βυζαντινή και την νεοελληνική παράδοση. Πολλές είναι οι παραδόσεις σχετικά με την Παναγία από την βυζαντινή εποχή έως την εποχή μας.
Στο Χριστιανικό Βυζάντιο, η Θεοτόκος αποτέλεσε ένα από τα ιερά σύμβολα του στρατού και συνδέθηκε με τη σωτηρία της Κωνσταντινούπολης από εχθρικές πολιορκίες. Ο Ακάθιστος Ύμνος είναι ένα από τα κορυφαία τροπάρια εκείνης της περιόδου.
Κορυφαία θέση κατέχει η Παναγία και στην νεοελληνική λαογραφική παράδοση. Σε όλους τους εθνικούς αγώνες οι Έλληνες επικαλούνταν τη βοήθειά Της, κάτι που σημειώνει χαρακτηριστικά και στα απομνημονεύματά του ο Θοδωρής Κολοκοτρώνης.
Με την εικόνα της Παναγιάς, οι μανάδες ξεπροβοδούσαν τα στρατευμένα παιδιά τους στον πόλεμο του 1940. Με την Παναγιά στο στόμα οι Έλληνες ξορκίζουν το κακό και στο όνομά Της επικαλούνται κάθε καλό. Αλλά και σε όλο τον δυτικό κόσμο, η Παναγία είναι η Μεγάλη Κυρά.
Η Παναγία των Παρισίων, γνωστή και ως Notre Dame, είναι ο Μητροπολιτικός Ρωμαιοκαθολικός Ναός της πόλης των Παρισίων και αποτελεί ένα εκ των πλέον θαυμαστών αρχιτεκτονικών μνημείων του δυτικού κόσμου.
Αλλά ας έρθουμε και στην «δική» μας Παναγιά. Την Παναγία Ελεούσα που βρίσκεται στην Ι.Μ. Μικροκάστρου.
Όπως έλεγε ο πρώην πρόεδρος Δημοκρατίας Κ. Τσάτσος «το μόνο που μπορεί ν’ αγαπήσεις είναι ο Θεός. Τους ανθρώπους τους αγαπάς για να τους πας ή για να πάνε στο Θεό». Και η Παναγία αγαπά τους ανθρώπους για να τους πάει στο Θεό.
Η Παναγία Ελεούσα έχει την τη δική της έδρα στην Ι.Μ. Μικροκάστρου, ένα κεφαλοχώρι του Βοΐου, 33 χιλιόμετρα από την Κοζάνη, γνωστό σε όλους από την Μονή της Παναγίας Ελεούσας.
Την αξία της Ορθόδοξης χριστιανικής προσφοράς και αγάπης, τίμησαν άνθρωποι που υπηρέτησαν στο μοναστήρι της Ι.Μ. Παναγίας Μικροκάστρου.
Η ιστορία του χωριού χάνεται στα βάθη των χρόνων και αυτό συνάγεται από επιγραφή στο εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου, εν έτει 1050 μ.Χ. «Ενταύθα κείται η κάρα Νικολάου ιερέως. Το δε όνομά του «χρωστάει» στο βουνό «Καστράκι», γνωστό από τη μάχη της Σιάτιστας, Νοέμβριο 1912. Το παλαιότερο όνομα του χωριού ήταν Τσαρούσινο, Τσιρούσινο.
Η Ι.Μ. Παναγίας υπήρξε αρωγός στους εθνικούς αγώνες από την περίοδο της τουρκοκρατίας μέχρι τον Μακεδονικό αγώνα, τους Βαλκανικούς πολέμους, την Κατοχή και την Αντίσταση. Στάση ζωής όμως για το μοναστήρι υπήρξε το κοινωνικό του έργο. Με μητροπολίτη τον Ιάκωβο λειτούργησαν τα ευαγή ιδρύματα, διάσπαρτα γύρω από την εκκλησία, άδεια όμως εδώ και πολλά χρόνια. Είχαμε για χρόνια το γηροκομείο, το ορφανοτροφείο και το πρεβεντόριο (ειδικό ίδρυμα για ασθενικά και φτωχά παιδιά). Παράλληλα λειτουργούσε δημοτικό σχολείο για τα παιδιά των ιδρυμάτων και φυσικά μαγειρείο, εστιατόριο, παιδική χαρά, μηχανοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, κάτι πρωτοποριακό για την εποχή εκείνη.
Εκεί τα ορφανά ένοιωθαν την αγάπη της Μαριάνθης που την θεωρούσαν μάνα τους. Τα παιδιά στο πρεβεντόριο είχαν την αγάπη και την φροντίδα των υπαλλήλων του ιδρύματος και οι γριούλες ένιωθαν την αγάπη τόσων ανθρώπων γύρω τους. Σε ένα πραγματικό καταφύγιο κοντά στη Μητέρα του Θεού.
Θυμόμαστε τους ανθρώπους που υπηρέτησαν αυτά τα ιδρύματα, τον μητροπολίτη Ιάκωβο, τον ηγούμενο Μακάριο, τον αρχιμανδρίτη Χρυσόστομο Ζαφειρόπουλο, τον καλόγερο Αντώνιο, τον μητροπολίτη Πολύκαρπο και τόσους υπαλλήλους, που είχαν περίσσευμα αγάπης για τα παιδιά και τις γριούλες.
Τη δική του σφραγίδα έβαλε στο μοναστήρι της Παναγίας ο αρχιμανδρίτης Στέφανος Ρήνος (1981). Ένα πρόσωπο με πραγματική πίστη και προσφορά στον συνάνθρωπο, ένα πρόσωπο που εμπνέει αγάπη και εμπιστοσύνη ακόμα και με το βλέμμα του. Ηγούμενος σήμερα στο μοναστήρι Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Δρυόβουνου, συνεχίζει την παράδοση των έργων του.
Από το 1993, η Ι.Μ. Παναγίας Μικροκάστρου με προεδρικό διάταγμα χαρακτηρίστηκε γυναικείο μοναστήρι. Οι πιστοί συνεχίζουν να συρρέουν στο προσκύνημα της Παναγιάς, καθότι ο Έλληνας παραμένει πιστός στις παραδόσεις του.
Οι φιγούρες των ευαγών ιδρυμάτων υπάρχουν στον ίδιο χώρο, αλλά είναι άδειες από ψυχές. Οι εποχές αλλάζουν, αλλά τα προβλήματα στην κοινωνία τα ίδια και σήμερα ίσως πιο πολλά.
Απευθυνόμενοι στον μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης Αθανάσιο, θα ρωτούσαμε, εάν υπάρχει η σκέψη επαναλειτουργίας των ιδρυμάτων, κυρίως του γηροκομείου. Αν θέλουμε, μπορεί να γίνει… Θέλουμε όμως;
Διαμαντής Θ. Βαχτσιαβάνος
