Γάμος
Άρθρο του Ευσταθίου Λαμπριανίδ
Προσεγγίζουμε, με τη δέουσα σοβαρότητα, ετυμολογικά τον όρο γάμος και οδηγούμαστε στην εννοιολογική του όρου ερμηνεία.
Όπως υπάρχει το γενεαλογικό δένδρο τινός (παππούς, γιος, εγγονός, δισέγγονος, τρισέγγονος κ.λ.π., έτσι και οι ελληνικές λέξεις έχουν την «ετυμολογική» τους ρίζα, την ετυμολογία τους. Βλέπε σελ. 163 Λεξικού Ελληνικής Γλώσσας Τεγόπουλου-Φυτράκη : γάμος, αρχ. γάμος : 1. η νόμιμη σύζευξη άνδρα και γυναίκας : θρησκευτικός γάμος-πολιτικός γάμος, 2. η τελετή και η γιορτή που ακολουθεί αυτή τη σύζευξη. Βλέπε σελ. 406 Λεξικού Ελληνικής Γλώσσας, Μπαμπινιώτη. Γάμος : ΕΤΥΜ γάμος αρχ., προέρχεται από το γαμέω-ώ «=νυμφεύομαι», και σημαίνει νόμιμη ένωση και συμβίωση ζευγαριού, σύσταση οικογένειας μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας. Βλέπε Λεξικό Μπαμπινιώτη σελ 406 : γάμος ΕΤΥΜ. Αντιδάνειο <ξένο ορ. (αγγλικ. gamete) που προέρχεται από το αρχαιοελληνικό γαμέτης «=ο σύζυγος» < (=εκ του) γαμέω «=νυμφεύομαι».
Βλέπε σελ. 225 Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Σταματάκου : Γαμέει-εί (γάμος) (στο γ΄ πρόσωπο) επί ανδρός: νυμφεύεται, λαμβάνει γυναίκα ως σύζυγον. Ως μέσον επί γυναικός : υπανδρεύεται, δίδει εαυτήν ως σύζυγον. Ως παθητικόν επί γυναικός : δίδεται εις άνδρα ως σύζυγος, υπανδρεύεται,. Βλέπε επίσης, σελ. 306 Α΄ Τόμου Α-Θ στο Μέγα Λεξικό Ρημάτων Θεοδ. Κοντέου : τα ίδιο ρήμα πάλι στο γ΄ πρόσωπο = λαμβάνει γυναίκα, νυμφεύεται και σελ. 307 ίδιου Τόμου Α-Θ : Συντάξεις-Σημασίαι : στο γ΄ πρόσωπο : α) γαμέει (ασυναίρ.) τινα γυναίκα (επί ανδρός) =λαμβάνει γυναίκα, νυμφεύεται, β) το μέσον με δοτική = δίδει εαυτήν εις γάμον, γ) το παθητ. ομοίως προς το μέσον = νυμφεύεται, δίδεται ως σύζυγος-γυναίκα εις άνδρα, δ) γάμω γαμέει-εί =νομίμως νυμφεύεται. Προσέτι βλ. σελ. 225 Λεξικού Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Σταματάκου : στο γ΄ πρόσωπο : γαμίζει και γαμίσκει : δίδει προς γάμον την θυγατέρα του ως γυναίκα-σύζυγο εις άνδρα (υπανδρεύει).
Βλέπε Liddell & Scott Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης Τόμ. 1 Α-Δ, σελ. 515-516 : γαμέω ρήμ. (= λαμβάνω γυναίκα, νυμφεύομαι), Ομήρου Ιλιάδα Ι.388. 391 «γαμεθείσα» (=νυμφευθείσα), παρ. Θεοκρίτου 8.91. Γάμεν, Δωρ. αντί έγημεν, αόρ. α΄ του ρήμ., Πίνδαρ. Π. 3. 161,Θεόκριτ. 8.93. Γαμέτης = ο ανήρ σύζυγος, Αισχύλ. Πρ. 896. Ευριπίδ. Τρω 312. Γαμετή = η έγγαμος γυνή, η νόμιμος σύζυγος, θηλ. του αρσεν. γαμέτης, κατ΄ αντίθεσιν προς την παλλακήν (κτητή). Ησιόδου Έργα και Ημέραι 404, Αισχύλ. Ικέτ. 164. Αριστ. Απόσπ. 172. Ως θηλυκό επίσης γαμετίς –ίδος = η σύζυγος, Ανθ. Π. 5. 180. « Αδρήστοιο δ΄ έγημε θυγατρών (= ενυμφεύφθη μίαν των θυγατέρων του Αδρήστου Ιλιάδ. Ξ 121, «ένθα δ ΄έγημε γυναίκα (= όπου νυμφεύφθηκε γυναίκα), Οδύσσεια Ο. 241, « τον Ελένης γάμον … γήμας» Ευριπίδ. Ι. Α. 467, « έγαμε Κύρου θυγατέρα»(=νυμφεύφθηκε την θυγατέρα του Κύρου), Ηροδ. 3. 88, «εκ κακού, εξ αγαθού γαμέω» (= λαμβάνω γυναίκα εκ ταπεινής ή ευγενούς οικογενείας), Θέογν. 189. 190, «επί δέκα ταλάντοις γαμείν», (=λαμβάνειν γυναίκα με προίκα δέκα ταλάντων), Ανδοκ. 30. 37, «γήματο δ΄ εις Μαραθώνα» (= υπανδρεύθη τον εκ Μαραθώνος Ηρώδην), Επιγράμ. Ελλ. 1046. 5, «Πηλεύς θήν μοι έπειτα γυναίκα γαμέσσεται αυτός» Ιλιάδα Ι. 394, γαμήλιος = νυμφικός, γαμήλιος κοίτη=νυμφικό κρεβάτι, νυμφ. κλίνη Αισχύλ. Ικέτ. 805, γαμησείω = επιθυμώ να νυμφευθώ, Αλκίφρων 1.13, γαμητέον = πρέπει τις να νυμφευθεί, Πλούταρχ. Δημητρ. 14, ο γήμας = ο νυμφευόμενος την θυγατέρα τινος, αύτη η συνήθης παρ΄ Ομήρου σημασία, ούτω παρ΄ Ηροδότ. 5. 30. 67, Ευριπίδου Φοίνισσαι 427.
Μενάνδρου Γνώμαι Μονόστιχοι 98 : «Γάμει δε μη την προίκα, αλλά την γυναίκα» (=να νυμφεύεσαι δε όχι την προίκα, αλλά την γυναίκα). Ιππώναξ απόσπ. 29 : «Δύο ημέραι γυναικός εισιν ήδισται, όταν γαμέη τις κακφέρη τεθνηκυίαν» (= από τη ζωή της γυναικός δυο ημέρες είναι οι πλέον γλυκές για τον σύζυγο, όταν την νυμφεύεται και όταν την εκφέρει θανούσα). Ησιόδου Έργα 900 : «Την δε μάλιστα γαμείν (γυναίκα), ήτις σέθεν έγγιστα ναίει». Κλεόβουλος Ι 63, 9-10 : «Γαμείν γυναίκα εκ των ομοίων, εάν γαρ εκ των κρειττόνων, δεσπότας, ου συγγενείς, κτήση» (= να νυμφεύεται κανείς γυναίκα της σειράς του, γιατί αν νυμφευθεί γυναίκα από καλύτερο σόϊ, αποκτά αφεντικά και όχι συγγενείς).
Ο ανήρ γαμέει (=νυμφεύεται) τη σύζυγο, και η σύζυγος εκγαμείται, γαμέεται (ασυναίρετο) (=υπανδρεύεται) τον σύζυγο. Ο επιστημονικός όρος γάμος προϋποθέτει την παρουσία ενός άνδρα και μίας γυναίκας. «Κείνος ουκ έγημεν, αλλ΄ εγήματο» :[(=εκείνος δεν νυμφεύφθηκε, αλλά υπανδρεύθηκε), λέγεται ειρωνικά για άνδρα που τον δυναστεύει η γυναίκα του]. Επίσης στη Μήδεια του Ευριπίδη : Μήδεια προς Ιάσωνα στίχ. 586-587:«Χρήν΄ σ΄, είπερ ήσθα μη κακός, πείσαντα με γαμείν γάμον τόνδ΄» (=όφειλες, αν δεν ήσουν κίβδηλος, να με πείσεις πρώτα και ύστερα να προχωρήσεις σ΄ αυτόν τον γάμο). Ιάσων προς Μήδεια στίχ. 593-597: «Μη γυναικός ούνεκα γήμαι με λέκτρα βασιλέων α νυν έχω, αλλά, σώσαι θέλων σε, και τέκνοισι τοις εμοίς ομοσπόροις φύσαι τυράννους παίδας» (=ο βασιλικός μου γάμος δεν έγινε για μια γυναίκα, έγινε για να σώσω εσένα και να χαρίσω στα παιδιά μου βασιλικούς αδελφούς). Η Μήδεια ειρωνικά και περιφρονητικά προς τον Ιάσονα (για την συζυγική του απιστία), σαν να ήταν εκείνη άνδρας, στίχ. 606: «Μών γαμέουσα και προδούσα σε;» (=μήπως σε νυμφεύφθηκα και σε πρόδωσα εγώ;).
«Γάμος ήν προς το συμφέρον των πόλεων και των οικογενειών σχεδόν υποχρεωτικός εις τους Έλληνας. Εν Σπάρτη υπήρχε γραφή αγαμίου, και προσέτι κακογαμίου δια τους επί πολύ το καθήκον τούτο παραμελούντας» (Πολυδ. Η, 40 – Πλουτάρχ. Λυκ. ΙΕ). «Εν Αθήναις αι γυναίκες ήσαν κατάκλειστοι, οι γάμοι εγίνοντο ουχί κατ΄ ελευθέραν εκλογήν, αλλά κατ΄ απόφασιν των γονέων» (Ευριπίδου. Ανδρομάχη 987). «Ο γάμος, αν συνήπτετο ουχί μεταξύ αστού και αστής, αλλά μετά ξένου ή ξένης, τα τέκνα ήσαν νόθα. Η σύζυγος, γαμετή και εγγυητή, ελέγετο κουριδίη άλοχος επί Ομήρου. Εν Σπάρτη επεκράτει το έθος ν΄ αρπάζη, δηλαδή να πρσποιήται ότι αρπάζει ο νυμφίος την νύμφη. Η μήτηρ της νύμφης ανήπτε την νυμφικήν δάδα, και λαμπαδοφορούσα εχώρει η πομπή εν αυλοίς και κιθάραις. Επί δευτέρου γάμου η νύμφη οδηγείτο εις τον οίκον του γαμβρού υπό συγγενούς». Βλ. σελ. 180 μέχρι 182 Λεξικού της Ελληνικής Αρχαιολογίας Τόμ. Α΄ Αλεξ. Ρ. Ραγκαβή.
Στην αρχαία Ελλάδα, λοιπόν, όταν γινόταν λόγος περί γάμου υπήρχε αναφορά σε έναν άνδρα και μία γυναίκα.
Βλέπε σελ. 406 Λεξικού Μπαμπινιώτη : «Λευκός γάμος : συμβατική νομική ένωση ζευγαριού, χωρίς να έχουν συζυγικές σχέσεις μεταξύ τους, προκειμένου να φαίνονται παντρεμένοι : ορισμένες αλλοδαπές, για να μπορέσουν να εγκατασταθούν μόνιμα στην Ελλάδα συνάπτουν με Έλληνες πολίτες λευκό γάμο».
Οι άλλες γλώσσες δεν έχουν ούτε ετυμολογία στις λέξεις τους ούτε την εξ αυτής νοηματική βαθύτητα των παραγόμενων λέξεων εκ των αρχικών τοιούτων. Γι΄ αυτό η γλώσσα μας είναι μοναδική στον κόσμο. Ξένα Πανεπιστήμια παγκοσμίως έχουν, ή ανοίγουν με γοργό ρυθμό τον τελευταίο καιρό, το ένα μετά το άλλο, Τμήματα Σπουδών της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Εκτίμησή μου : η ελληνική γλώσσα θα καταστεί μελλοντικά – άγνωστο το πότε – διεθνής. Η πορεία των πραγμάτων το δείχνει.
Στην αγγλική γλώσσα π.χ., η οποία είναι, συγκριτικά με την ελληνική γλώσσα, φτωχή και περιγραφική, η λέξη «παντρεύεται» αναφέρεται και στα δύο φύλα : ο Α παντρεύεται την Β, η Β παντρεύεται τον Α, ο πατέρας της Β την παντρεύει με τον Α. Στην ελληνική γλώσσα ο άνδρας λαμβάνει γυναίκα που λέγεται νύμφη. Η γυναίκα δεν μπορεί να νυμφευθεί. Θα ήταν σαν να παίρνει μια άλλη γυναίκα-νύμφη. Ο γαμπρός, δηλ. ο σύζυγος, νυμφεύεται, η σύζυγος υπανδρεύεται, ο πατέρας της νύμφης γαμίζει ή γαμίσκει (= δίδει την κόρη του σε γάμο ως γυναίκα-νύμφη στον άνδρα σύζυγο-γαμπρό). Ορίστε ο πλούτος και το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας. Περιληπτική μεν η αγγλική γλώσσα, μια και την αναφέρουμε, αναλυτική δε η ελληνική γλώσσα, όπως εξάλλου την αναλύουμε.
Στα πλαίσια της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, επομένως, η αρχική λέξη-ρήμα γαμέω-ώ και το παράγωγο αυτής ουσιαστικό γάμος «δείχνουν» έναν άνδρα και μία γυναίκα. Ορθός ο όρος : θρησκευτικός γάμος. Έχουμε ένωση ανδρός και γυναικός. Ορθός και ο όρος : πολιτικός γάμος, επί νομιμοποιήσεως όμως δεσμού ανδρός και γυναικός, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, ο όρος πολιτικός «γάμος» επί ομοφύλου ζευγαριού, ήτοι επί δύο ανδρών ή επί δύο γυναικών, εν Ελλάδι με βάση τη γλώσσα μας είναι ατεκμηρίωτος ετυμολογικά, μη δόκιμος και εσφαλμένος. Επί μεν ανδρικού ζευγαριού ο σύζυγος δεν γαμεί (=δεν νυμφεύεται), καθότι το έτερον ήμισυ δεν είναι γυναίκα, επί δε θηλυκού ζευγαριού η σύζυγος δεν γαμείται (=δεν υπανδρεύεται), καθότι το έτερον ήμισυ δεν είναι άνδρας.
Κατά συνέπεια, η ελληνική πολιτεία, επεάν (=όταν και εάν), αν ποτέ, εάν κάποτε, – και το κάποτε είναι κοντά στο ποτέ, – ανοίξει το θέμα της νομιμοποίησης του πολιτικού δεσμού ομοφυλοφίλων, θα πρέπει να μεριμνήσει ώστε να μην χρησιμοποιηθεί η λέξη «γάμος» στη νομική ρύθμιση νομιμοποίησης της εν λόγω σχέσεως. Θα πρέπει να αναζητήσει άλλη λεκτική διατύπωση, ίσως περιφραστική, π.χ. νομιμοποίηση της σχέσης ομόφυλου ζευγαριού. Ο δεσμός ενός ομόφυλου ζευγαριού (ανδρικού ή γυναικείου) σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να βαπτιστεί «γάμος», κατά τα ως άνω εκτενώς ειρημένα. Αν γίνει χρήση του όρου γάμος, θα είναι γλωσσικό ολίσθημα. Ο όρος γάμος για την εν λόγω σχέση είναι αδόκιμος, αβάσιμος και απορριπτέος, αν σεβόμαστε και τιμούμε την ελληνική μας γλώσσα.
Το παρόν άρθρο δεν είναι κείμενο ομοφοβικό. Ανάλυση του όρου γάμος γίνεται σε επιστημονική βάση. 26-10-2023
