Μικρή προσέλευση αγροτών στις Ευρωεκλογές: Η οικονομική μη βιωσιμότητα της παραγωγής τροφίμων και η ανάγκη μεταρρύθμισης της ΚΑΠ

Διάβαζα μία εκτίμηση, ότι σε όλη την Ευρώπη, υπήρξε πολύ μικρή προσέλευση στις Ευρωεκλογές, από αγροτικές περιοχές. Προσωπικά δεν με εκπλήσσει και στάθηκε η αφορμή για τις σκέψεις που σας μεταφέρω. Είναι παράλογοι οι αγρότες, σε ολόκληρη την Ευρώπη, όταν διαμαρτύρονται και βγαίνουν στους δρόμους και τις πλατείες, καίγοντας την σοδειά τους, πετώντας την, χαρίζοντάς την στην καλύτερη; Οι επιφανειακοί και χωρίς γνώση παρατηρητές ή και σχολιαστές, συνήθως λένε «τους έκοψαν τις επιδοτήσεις. Όλα για αυτό γίνονται». Είναι αλήθεια πως επί δεκαετίες η Κοινή Αγροτική Πολιτική(ΚΑΠ), δαπανά εκατομμύρια για την εντατική γεωργία(φυτική/ζωική). Είναι επίσης αλήθεια ότι η ίδια πολιτική έχει φτωχύνει την γη χωρίς να την εμπλουτίζει στο ελάχιστο. Επομένως υπάρχει μία συνενοχή μεταξύ των αγροτών που ασκούν εντατική παραγωγή και της πολιτικής που υποστηρίζει και κατευθύνει σε όλο και εντονότερη εντατικοποίηση. Υπάρχουν όμως και οι ενάρετοι παραγωγοί – ας τους πούμε έτσι χάριν διαφοροποίησης – οι οποίοι έχουν εξαντλήσει πλέον όλες τις δυνάμεις τους και αισθάνονται συστηματικά εγκαταλειμμένοι, μια και η κάθε επιδοματική πολιτική ή υποστηρικτική κατεύθυνση, αφορά τους ασκούντες εντατική παραγωγή. Επομένως οι διαμαρτυρόμενοι και δυσαρεστημένοι έχουν διαφορετική αφετηρία. Φαίνεται μεν να υπάρχει μια συνοχή, μια δυσαρέσκεια, η οποία όμως διέπεται από διαφορετικές αποχρώσεις κινήτρων. Ωστόσο, για όλους, παραμένει ένας ελάχιστος κοινός παρονομαστής: Η παραγωγή τροφίμων είναι οικονομικά μη βιώσιμη!

Σκεφθήκατε ποτέ, πόσο κοστίζει το φαγητό μας; Γιατί φθίνει ο πρωτογενής; Γιατί ενώ η τροφή μας είναι ακριβή και πληρώνουμε το μέγιστο των εισοδημάτων μας για αυτή, ο αγρότης εξακολουθεί να αποτελεί το τελευταίο κρίκο αυτής της αλυσίδας; Γιατί εγκαταλείπουν την γη τους, πωλούν τα ζώα τους, κλείνουν τις εκμεταλλεύσεις τους;

Εγώ θα σας δώσω μία λιγότερο τεχνοκρατική προσέγγιση.

Σε μεγάλο βαθμό, οφείλεται στο γεγονός ότι το σύστημα – πολιτικό, οικονομικό – μέσα από το οποίο σχεδιάστηκε η ΚΑΠ, καθιερώνει την αξία της τροφής μας, αποκλειστικά μέσω της τιμής. Χωρίς τις πολιτιστικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές αξίες του και χωρίς τη φροντίδα και την «υπερηφάνεια» που του αξίζει, το φαγητό γίνεται ένα εμπόρευμα όπως όλα τα άλλα και το οποίο πρέπει να κοστίζει λίγο. Ωστόσο, το φτηνό φαγητό είναι μια ψευδαίσθηση, δεν υπάρχει. Το πραγματικό κόστος του φαγητού τελικά κάπου πληρώνεται. Και αν δεν το πληρώσουμε στο ταμείο του μάρκετ, το πληρώνουν το περιβάλλον, η υγεία μας ή οι αγρότες, που καταλήγουν να μην μπορούν να επιβιώσουν, να κρατηθούν επαγγελματικά υγιείς και να συνεχίσουν να παράγουν και να τροφοδοτούν με πρώτες ύλες.

Οι βιομηχανίες τροφίμων, ευθυγραμμισμένοι με τις μεγάλες αλυσίδες τροφίμων, έχουν ως ζητούμενο τις όλο και πιο ελκυστικές προσφορές, προκειμένου να κερδίσουν μερίδιο πελατών/καταναλωτών. Επομένως μειώνουν την τιμή που καταβάλλεται στους παραγωγούς, στο ελάχιστο. Κατά μέσο όρο π.χ, τα μάρκετ λαμβάνουν το 50% της τελικής τιμής, ενώ ο αγρότης το 10%), ενώ ταυτόχρονα, όλο το κόστος και οι κίνδυνοι παραγωγής μετατοπίζονται σε αυτό το 10%, στον αγρότη δηλαδή. Εφ’ όσον λοιπόν είμαστε πλέον πολίτες των μάρκετ, θα πρέπει αν μη τι άλλο να νιώθουμε συνένοχοι για ότι συμβαίνει, αλλά και να κατανοήσουμε ότι η επίλυση μας αφορά επίσης.

Γιατί να είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε ακριβά για ένα κινητό, χωρίς καν να αμφισβητούμε την τιμή του, αλλά διαμαρτυρόμαστε για το ακριβό φαγητό; Δεν νομίζετε ότι είναι καιρός να αναδιατάξουμε την κλίμακα των αξιών μας; Να αφιερώσουμε λίγο χρόνο ώστε να εκτιμήσουμε το φαγητό, να επιλέγουμε συνειδητά τοπικά και εποχιακά τρόφιμα, να μην τα σπαταλάμε και όταν είναι δυνατόν να τα αγοράζουμε απευθείας από τους παραγωγούς, ώστε να διασφαλιστεί ότι ολόκληρη η τιμή πώλησης πηγαίνει προς όφελός τους και δεν εξανεμίζεται στην διαδρομή.

Θέλω όμως να επισημάνω, ότι αυτός που έχει δαπανήσει πάρα πολλά για την παραγωγή τροφίμων τις τελευταίες δεκαετίες είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, διαθέτοντας το 30% του κοινοτικού προϋπολογισμού στην ΚΑΠ. Μετά από δεκαετίες βαριάς χρηματοδότησης και κριτηρίων εκταμίευσης με βάση την ποσότητα (το 80% της χρηματοδότησης σήμερα εξακολουθεί να πηγαίνει στο 20% των επιχειρηματιών αγροτών και ανταμείβει την εντατική γεωργία, αντί για την ποιότητα. Αυτή είναι η ευρωπαϊκή πολιτική που πρέπει να μεταρρυθμιστεί πλήρως και αφορά τους πάντες. Θα πρέπει πρωτίστως να βοηθά όσους ήδη παράγουν τα τρόφιμά μας ακολουθώντας αγροοικολογικές πρακτικές και ταυτόχρονα να υποστηρίζει όλους όσους επιχειρούν μετάβαση προς ένα μοντέλο που επιτρέπει τη διατήρηση της γεωργικής δραστηριότητας και την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων.

Υπάρχει επείγουσα ανάγκη, μέσα από την ΚΑΠ ασφαλώς, για ένα σύστημα τροφίμων που προστατεύει τα θεμέλιά του. Την γη και όσους εργάζονται σε αυτή.

Έλενα Νάμινι