* Δρ Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Μηχανικός ΕΜΠ.
τ. Διευθυντής Κλάδου Μεταλλευτικών Μελετών & Έργων ΔΕΗ ΑΕ/Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας.
Σύμβουλος ενεργειακής πολιτικής
Ποια είναι τα δεδομένα σήμερα, πού μας οδηγούν τα δεδομένα, ποιες εναλλακτικές επιλογές υπάρχουν;
1. Τα δεδομένα
α) Πάνω από 95% των κελιών των φωτοβολταϊκών συστημάτων παγκοσμίως έρχεται απ’ την Κίνα, απ’ όπου έρχεται και 70-90% των μετάλλων της ομάδας «σπανίων γαιών», που είναι απαραίτητα για τα αιολικά. Η λίμνη τοξικών καταλοίπων κατεργασίας «σπανίων γαιών» στο Baotou της Κίνας δείχνει πως τίποτα το αειφόρο δεν υπάρχει στον εξοπλισμό για τις συγκεκριμένες «Α»ΠΕ, γι’ αυτό και το «δήθεν».
β) Η λειτουργία του δικτύου ηλεκτροδότησης βασίζεται στην ισορροπία σε κάθε χρονική στιγμή της παραγωγής ηλεκτρισμού με τη ζήτηση απ’ τους καταναλωτές. Κάθε ανισορροπία, που προκύπτει είτε από ζήτηση που δεν μπορεί να καλυφθεί απ’ την παραγωγή είτε από υπερβάλλουσα παραγωγή, οδηγεί σε επικίνδυνες καταστάσεις: χωρίς παρέμβαση του Διαχειριστή του Συστήματος ηλεκτροδότησης τείνουν σε μπλακάουτ. Στη Μελέτη Επάρκειας Ισχύος 2020-2030 ο ΑΔΜΗΕ, (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), είπε πως με τις υπάρχουσες τεχνολογίες η ηλεκτρική ενέργεια δεν μπορεί να αποθηκευτεί.
γ) Η ζήτηση ηλεκτρισμού στο Ελληνικό Διασυνδεμένο Σύστημα Ηλεκτρισμού (ηπειρωτική χώρα + διασυνδεμένα νησιά) κυμαίνεται στη διάρκεια του 24ώρου και ανάλογα με την εποχή του έτους ανάμεσα σε 2,5 και 9,5 χιλ. MW. Αντίστοιχη πρέπει να είναι η παραγωγή, προκειμένου να διατηρείται η ευστάθεια του δικτύου.
δ) Έχουμε ήδη εγκαταστήσει πάνω από 10 χιλ. MW αιολικά+φωτοβολταϊκά, τα οποία μας έχουν κοστίσει πάνω από 15 δισεκατομμύρια ευρώ, σε συνθήκες χρεοκοπίας της χώρας. Αυτά τα αιολικά+φωτοβολταϊκά έχουν ήδη αποδειχθεί στην πράξη παντελώς ανίκανα να διασφαλίσουν την επάρκεια ηλεκτρισμού, καλύπτοντας αξιόπιστα τη ζήτηση, ενώ και οι λογαριασμοί έχουν πετάξει στα ύψη.
ε) Στις 7/10/2022 μας ενημέρωσαν πανηγυρικά πως οι δήθεν «Α»ΠΕ κάλυψαν τις ανάγκες της Ελλάδας για 5 ώρες. Παρέλειψαν να μας πουν πως η ζήτηση ηλεκτρισμού ήταν κάτω κι από 2,5 χιλ. MW, πως τα θερμικά εργοστάσια συνέχισαν να λειτουργούν αδιάλειπτα, πως εκείνη την ημέρα λόγω ισχυρών ανέμων υπήρχε απαγορευτικό απόπλου για τα νησιά και πως το δίκτυο θα κατέρρεε αν δεν γινόταν εξαγωγές.
στ) Με Απόφαση του Υπουργού Ενέργειας στις 16/11/2022 (Διαύγεια, ΑΔΑ 9ΕΙΜ4653Π8-ΖΦ7) πιστοποιήθηκε με τον πλέον επίσημο τρόπο απ’ την κυβέρνηση πως ο εγχώριος λιγνίτης είναι πιο φθηνός απ’ το φυσικό αέριο, το οποίο επιπλέον είναι 100% εισαγόμενο. Αλλά, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ, στις 2/12/2022 η συμμετοχή του πανάκριβου φυσικού αερίου στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής ήταν 70%, ενώ ο πολύ πιο φθηνός λιγνίτης ήταν στο 16% (οι δήθεν «Α»ΠΕ στο μόλις 6%). Επίσης, η συμμετοχή του φυσικού αερίου ήταν 62-68% στις 3,5,7 & 8/12/2022 και τις υπόλοιπες ημέρες κατά κανόνα πάνω από 50%.
ζ) Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία του Ινστιτούτου Fraunhofer, μέχρι και τον Οκτώβριο 2022 η Γερμανία έχει ήδη εγκαταστήσει πάνω από 130 χιλ. MW αιολικά+φωτοβολταϊκά. Όμως, σύμφωνα με τα στοιχεία του Entso-e (Ένωση Διαχειριστών Συστημάτων Ηλεκτροδότησης Ευρώπης), το διήμερο Πέμπτης- Παρασκευής 1 & 2/12/20222 αυτά τα πάνω από 130 χιλ. MW έδιναν μόλις 3,5-5 χιλ. MW, ποσότητα που δεν είναι ικανή να καλύψει ούτε καν τις ανάγκες της Ελλάδας! Το ίδιο συνέβη στο 3ήμερο 9-11/12/2022. Τα πάνω από 130 χιλ. MW της Γερμανίας κόστισαν πάνω από 150 δισεκατομμύρια ευρώ, μόνο ως εξοπλισμός.
η) Σε ομιλία του στις 9/12/2022 ο Έλληνας Υπουργός Ενέργειας είπε πως η δυναμικότητα των δήθεν «Α»ΠΕ θα τριπλασιαστεί μέχρι το 2030, ενώ θα συνοδεύεται από 7–8 χιλ. MW αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και 2,5 χιλ. MW θαλάσσιων αιολικών. Επειδή η αποθήκευση μετρείται με τις ώρες, τα πανάκριβα 7–8 χιλ. MW θα μπορούν να καλύψουν το πολύ τις ανάγκες λίγων μόνο ωρών.
2. Πού μας οδηγούν τα δεδομένα;
α) Για να καλύψουμε στοιχειωδώς αξιόπιστα τις ανάγκες της Ελλάδας με αιολικά+φωτοβολταϊκά, τα πάνω από 10 χιλ. MW, που ήδη έχουμε βάλει, είναι πολύ λίγα και πρέπει να βάλουμε πολύ περισσότερα από 100 χιλ. MW.
β) Εάν βάλουμε τόσα πολλά αιολικά+φωτοβολταϊκά, θα υπάρχουν πολλές ώρες που το δίκτυο θα αποσταθεροποιείται, λόγω ανισορροπίας της παραγωγής σε σχέση με τη ζήτηση. Για να μείνει το σύστημα ευσταθές, πρέπει να κάνουμε νέα δίκτυα μεταφοράς του ηλεκτρισμού. Ήδη μαθαίνουμε για καλώδιο με την Αίγυπτο, καλώδιο με την Κύπρο, καλώδιο με την Αυστρία, νέο καλώδιο με την Ιταλία. Ένας χορός δισεκατομμυρίων απ’ τις τσέπες των φορολογουμένων, με εντελώς αβέβαια αποτελέσματα, τόσο στην ασφάλεια εφοδιασμού όσο και στις τιμές του ρεύματος: οι «επενδύσεις» θα πρέπει να αποπληρωθούν! Πρακτικά, θα καταστρέψουμε την Ελλάδα, με αιολικά+φωτοβολταϊκά και πυλώνες μεταφοράς παντού, για να στέλνουμε ηλεκτρισμό στη Γερμανία. Η χώρα θα γίνει ένα απέραντο βιομηχανοστάσιο, με προβληματικές τις υπόλοιπες χρήσεις γης.
γ) Εάν βάλουμε μπαταρίες για αποθήκευση, αφενός οι μπαταρίες έχουν εξαιρετικά περιορισμένη διάρκεια παροχής, το πολύ 4 ώρες, αφετέρου εξακολουθούν να είναι πανάκριβες. Το άθροισμα «Α»ΠΕ+δίκτυα+μπαταρίες εγγυάται πανάκριβο ηλεκτρισμό!
δ) Εάν κάνουμε «αντλησιοταμίευση», δηλαδή αποθήκευση του ηλεκτρισμού των δήθεν «Α»ΠΕ σε υδροηλεκτρικά, (έχουν ήδη δεσμεύσει μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για ένα συγκεκριμένο έργο στον Αχελώο), το άθροισμα «Α»ΠΕ+δίκτυα+«αντλησιοταμίευση» εγγυάται πανάκριβο ηλεκτρισμό! Έχουμε ήδη δυο τέτοια έργα, στον Αλιάκμονα και στο Νέστο, τα οποία συστηματικά αξιοποιούνται ελάχιστα. Και παραμένει εκτός λειτουργίας το υδροηλεκτρικό της Μεσοχώρας, το οποίο είναι σχεδόν ολοκληρωμένο και το έχουμε ήδη πληρωμένο.
ε) Για τα πιο πάνω θα πρέπει να πληρώσουμε πάνω από 150 δισεκατομμύρια ευρώ, σχεδόν 100% του ΑΕΠ της χώρας, λεφτά που βεβαίως θα καταλήξουν σε συγκεκριμένες τσέπες. Κανείς πολιτικός δεν τολμά να το ομολογήσει!
3. Υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές!
α) Η πιο φθηνή ενέργεια είναι αυτή που δεν χρειάζεται καν να την παράγουμε. Την ώρα που μέσα σε 15 μήνες βρέθηκαν πάνω από 10 δισεκατομμύρια ευρώ, για να μη χρεοκοπήσουν οι «πάροχοι», δίνονται ψίχουλα στις θερμομονώσεις των κτηρίων: τα προγράμματα «Εξοικονομώ» είναι εντελώς άτολμα, παρόλο που οι θερμομονώσεις παράγονται στην Ελλάδα και δίνουν δουλειές στους Έλληνες. Το ίδιο συμβαίνει με τους ηλιακούς θερμοσίφωνες: απολύτως κανένα κίνητρο για γενικευμένη χρήση.
β) Σε πολλές χώρες γενικεύεται η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στις στέγες, σε νέα κτήρια είναι πλέον υποχρεωτική. Στην Ελλάδα δεν το κάνουμε επειδή το δίκτυο χαμηλής τάσης, όπου συνδέονται τα φωτοβολταϊκά στεγών, είναι απαρχαιωμένο και δεν έχει χωρητικότητα. Με τα πάνω από 10 δισεκατομμύρια ευρώ, που η κυβέρνηση βρήκε για τους «παρόχους» μέσα σε 15 μήνες, θα μπορούσαμε να είχαμε ένα εντελώς νέο δίκτυο χαμηλής τάσης, που να υποστηρίζει τόσο φωτοβολταϊκά στις στέγες όσο και ηλεκτροκίνηση. Αυτό είναι το «κόστος ευκαιρίας» που πληρώνουμε, καθώς οι πολιτικοί ευνοούν τα φαραωνικά φωτοβολταϊκά εργοστάσια, που καλύπτουν χωράφια και βοσκότοπους. Κι όμως, σύμφωνα με μελέτη του Ερευνητικού Κέντρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2019, έχουμε 128 τετραγωνικά χιλιόμετρα στέγες, που μπορούμε να βάλουμε φωτοβολταϊκά και να καλύψουμε το 1/3 των ετήσιων αναγκών.
γ) Στην Ελλάδα έχουμε διαπιστωμένα γεωθερμικά πεδία, που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών, ιδίως σε μη διασυνδεμένα νησιά, που ηλεκτροδοτούνται πανάκριβα με πετρέλαιο.
δ) Τέλος, στην Ελλάδα έχουμε μια τεράστια ακτογραμμή και τα εργαστήρια λιμενικών έργων των Πολυτεχνείων έχουν πολύ καλή γνώση του κυματισμού. Όμως δεν προωθήσαμε ποτέ την παραγωγή ηλεκτρισμού με κυματική ενέργεια, ακόμα και στα μικρά νησιά, που δεν έχουν μεγάλες καταναλώσεις, αλλά τα ηλεκτροδοτούμε πανάκριβα με πετρέλαιο.
Τα πιο πάνω δείχνουν πως εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν, αν προταχθεί το όφελος των πολλών κι όχι των ολίγων και των ξένων. Και «Α»ΠΕ δεν είναι μόνο τα αιολικά. Αλλά φθάσαμε στο σημείο να προωθούν αιολικά στα Πιέρια, όπου η ίδια η εταιρεία λέει πως στο 59% του έτους επικρατεί άπνοια! Στα 2/3 του έτους οι ανεμογεννήτριες ΔΕΝ θα δουλεύουν, αφού χρειάζονται τουλάχιστον 2,5 μποφόρ για να ξεκινήσουν απλά να περιστρέφονται. Προβληματίζεται άραγε κανείς «αρμόδιος» γιατί να ξεπατώσουμε «το βουνό των Μουσών» με αιολικά που ΔΕΝ θα δουλεύουν, ενώ μπορούμε π.χ. να βάλουμε φωτοβολταϊκά στις στέγες και να δουλεύουν;
